Powojnik (Clematis) to roślina z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Rodzaj ten jest bardzo duży i zróżnicowany – obejmuje ponad 200 gatunków zdrewniałych lub bylinowych pnączy i bylin (a nawet krzewów). Największe ich zróżnicowanie w naturze znajdujemy we wschodniej Azji (Chiny i Oceania). Za gatunek typowy wielu uznaje powojnik pnący (Clematis vitalba).

Rośliny te mogą być wiecznie-zielone lub zrzucające liście. Pokrój jest bardzo zróżnicowany – może to być wzniesiona bylina, roślina pnąca zamierająca na zimę, a nawet 15 m pnącze lub krzew. Powojniki uprawiane w polskich ogrodach to pnącza dorastające zwykle do 1-3 metrów.

Liście są najczęściej naprzeciwległe. Mogą być gładkie i owłosione. Najczęściej złożone, pierzaste lub złożone z 3 segmentów. Całobrzegie lub ząbkowane. Mechanizm wspinania się u powojników jest charakterystyczny, bo używają do tego ogonków liściowych.

Owocem jest tzw. wieloniełupka, która u wielu ozdobnych powojników ma postać owłosionej, srebrzystej kuli.

Kwiaty powojników są najczęściej obupłciowe, pojedyncze, promieniste, 4-10 ozdobnych działek kielicha, o bardzo różnej wielkości i kształtach, miodników brak. Ze względu na kształt kwiatu wyróżniamy powojniki:

  • pojedyncze wielkokwiatowe
  • półpełne wielkokwiatowe
  • powojniki montana
  • powojniki viticella
  • szerokootwarte
  • gwiazdkowate (4-płatkowe)
  • szerokodzwonkowate
  • dzwonkowate
  • dzbanuszkowate
  • rurkowate

Wymagania i uprawa

Wszystkie powojniki najlepiej kwitną w glebie żyznej, przepuszczalnej, próchniczej. Zależnie od gatunku i odmiany rośliny sadzimy na stanowisku słonecznym lub pócienistym z tym, że podstawa rośliny powinna być w cieniu. Clematisy najbardziej lubią odczyn obojętny gleby (pH 6-7).

Zależnie od gatunki powojniki są mniej lub bardziej wrażliwe na suszę, jednak niezależnie od tego potrzebują być umiarkowanie podlewane w upalne lata, szczególnie w okresie kwitnienia.

Wczesną wiosną dobrze jest nawozić – szczególnie lubią nawożenie organiczne, kompostem lub obornikiem (omijamy wtedy miejsca tuż przy pędzie).

Zależnie od gatunku powojniki się przycina mocno, średnio lub wcale – musimy się zawsze się upewnić jakiego cięcia dana roślina wymaga.

Ze względu na wymagania uprawowe powojniki podzielono na grupy:

  1. Gatunki wcześnie kwitnące (np. C. alpinaC. macropetalaC. montana)
  2. Gatunki wielkokwiatowe wczesne (wiele odmian mieszańcowych)
  3. Gatunki wielkokwiatowe późne / późne drobnokwiatowe / oraz gatunki i odmiany zielne (np. C. x Jackmanii, C. terniflora, C. tangutica)

Zastosowanie

Powojniki są stosowane w naszych ogrodach wszędzie tam, gdzie mogą się wspinać – przy ogrodzeniach, siatkach, pergolach, altanach. Uprawiane w donicy świetnie sprawdzą się rozciągnięte na kratkach na balkonie czy przy słupach tarasowych.

Z racji tego, że lubią mieć swoją podstawę schowaną w cieniu, warto je sadzić wśród niskich i średnio niskich, gęstych krzewów (np. iglaków).

Wybrane gatunki i odmiany

Większość uprawianych w ogrodach powojników jest mieszańcami i kultywarami – mają trudne do ustalenia pochodzenie, dlatego najczęściej nie posiadają nazw gatunkowych, a jedynie odmianowe (np. powojnik 'Blue Angel'). Wartymi wymienienia są gatunki i odmiany:

Ciekawostki

Nazwa rodzaju powstała najprawdopodobniej od greckiego słowa κλῆμα (w wymowie: klema) – co oznacza "pęd, gałązka, wić".


Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: Pixabay, Unsplash