Powojnik (Clematis) to roślina z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Rodzaj ten jest bardzo duży i zróżnicowany – obejmuje ponad 200 gatunków zdrewniałych lub bylinowych pnączy i bylin (a nawet krzewów). Największe ich zróżnicowanie w naturze znajdujemy we wschodniej Azji (Chiny i Oceania). Za gatunek typowy wielu uznaje powojnik pnący (Clematis vitalba).
Rośliny te mogą być wiecznie-zielone lub zrzucające liście. Pokrój jest bardzo zróżnicowany – może to być wzniesiona bylina, roślina pnąca zamierająca na zimę, a nawet 15 m pnącze lub krzew. Powojniki uprawiane w polskich ogrodach to pnącza dorastające zwykle do 1-3 metrów.
Liście są najczęściej naprzeciwległe. Mogą być gładkie i owłosione. Najczęściej złożone, pierzaste lub złożone z 3 segmentów. Całobrzegie lub ząbkowane. Mechanizm wspinania się u powojników jest charakterystyczny, bo używają do tego ogonków liściowych.
Owocem jest tzw. wieloniełupka, która u wielu ozdobnych powojników ma postać owłosionej, srebrzystej kuli.
Kwiaty powojników są najczęściej obupłciowe, pojedyncze, promieniste, 4-10 ozdobnych działek kielicha, o bardzo różnej wielkości i kształtach, miodników brak. Ze względu na kształt kwiatu wyróżniamy powojniki:
- pojedyncze wielkokwiatowe
- półpełne wielkokwiatowe
- powojniki montana
- powojniki viticella
- szerokootwarte
- gwiazdkowate (4-płatkowe)
- szerokodzwonkowate
- dzwonkowate
- dzbanuszkowate
- rurkowate
Wymagania i uprawa
Wszystkie powojniki najlepiej kwitną w glebie żyznej, przepuszczalnej, próchniczej. Zależnie od gatunku i odmiany rośliny sadzimy na stanowisku słonecznym lub pócienistym z tym, że podstawa rośliny powinna być w cieniu. Clematisy najbardziej lubią odczyn obojętny gleby (pH 6-7).
Zależnie od gatunki powojniki są mniej lub bardziej wrażliwe na suszę, jednak niezależnie od tego potrzebują być umiarkowanie podlewane w upalne lata, szczególnie w okresie kwitnienia.
Wczesną wiosną dobrze jest nawozić – szczególnie lubią nawożenie organiczne, kompostem lub obornikiem (omijamy wtedy miejsca tuż przy pędzie).
Zależnie od gatunku powojniki się przycina mocno, średnio lub wcale – musimy się zawsze się upewnić jakiego cięcia dana roślina wymaga.
Ze względu na wymagania uprawowe powojniki podzielono na grupy:
- Gatunki wcześnie kwitnące (np. C. alpina, C. macropetala, C. montana)
- Gatunki wielkokwiatowe wczesne (wiele odmian mieszańcowych)
- Gatunki wielkokwiatowe późne / późne drobnokwiatowe / oraz gatunki i odmiany zielne (np. C. x Jackmanii, C. terniflora, C. tangutica)
Zastosowanie
Powojniki są stosowane w naszych ogrodach wszędzie tam, gdzie mogą się wspinać – przy ogrodzeniach, siatkach, pergolach, altanach. Uprawiane w donicy świetnie sprawdzą się rozciągnięte na kratkach na balkonie czy przy słupach tarasowych.
Z racji tego, że lubią mieć swoją podstawę schowaną w cieniu, warto je sadzić wśród niskich i średnio niskich, gęstych krzewów (np. iglaków).
Wybrane gatunki i odmiany
Większość uprawianych w ogrodach powojników jest mieszańcami i kultywarami – mają trudne do ustalenia pochodzenie, dlatego najczęściej nie posiadają nazw gatunkowych, a jedynie odmianowe (np. powojnik 'Blue Angel'). Wartymi wymienienia są gatunki i odmiany:
- Powojnik Jackmana (Clematis x Jackmanii)
- Powojnik alpejski (Clematis alpina)
- Powojnik tangucki (Clematis tangutica)
- Powojnik mandżurski (Clematis mandschurica)
- Powojnik jesienny (Clematis terniflora)
Ciekawostki
Nazwa rodzaju powstała najprawdopodobniej od greckiego słowa κλῆμα (w wymowie: klema) – co oznacza "pęd, gałązka, wić".
Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: Pixabay, Unsplash
Komentarze