Powojnik / Clematis

Dekoracyjność: kwiaty

Gleba: przepuszczalna, żyzna, próchniczna

Kwiaty: pojedyncze, półpełne, duże

Odczyn gleby: obojętna

Owoce: kuliste, niełupka

Pokrój: pnącze

Trwałość liści: półzimozielone, sezonowe

Wilgotność: gleba umiarkowanie wilgotna

Stanowisko: słońce, półcień

Zastosowanie: roślina pnąca, sadzona przy podporach, sadzona przy ogrodzeniach, ogrody przydomowe, na altany, pojemniki, balkony, tarasy, ogrody wiejskie

Spis treści

Opis rośliny Podział ze względu na kształt kwiatu Wymagania i uprawa Pielęgnacja Podział ze względu na wymagania uprawowe Szkodniki i choroby Zastosowanie Polecane odmiany Ciekawostki Gdzie kupić?

Powojnik (Clematis) to rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Rodzaj ten jest bardzo duży i zróżnicowany – obejmuje ponad 200 gatunków zdrewniałych lub bylinowych pnączy, bylin, a nawet krzewów. Największe ich zróżnicowanie w naturze znajdujemy we wschodniej Azji (Chiny i Oceania). Powojniki uprawiane w ogrodach to bardzo popularne i cenione ozdobne pnącza.

Wygląd powojników

Za gatunek typowy dla rodzaju Clematis wielu uznaje powojnik pnący (Clematis vitalba) ale warto znać też inne gatunki i wiedzieć, jak bardzo zróżnicowane są powojniki.

Powojniki to rośliny wieloletnie. Odmiany uprawiane w polskich ogrodach to pnącza dorastające średnio do długości 1-3 metrów. Powojniki mogą być wiecznie-zielone lub zrzucające liście na zimę. Liście są najczęściej pierzasto złożone, gładkie, całobrzegie lub ząbkowane. Mechanizm wspinania się u powojników jest charakterystyczny – do oplatania się po podporach używają ogonków liściowych.

Powojniki ogrodowe kwitną w różnych terminach zależnie od gatunku i odmiany (niektóre już od kwietnia, inne później i utrzymują kwiaty aż do października). Niektóre mogą powtarzać kwitnienie (np. powojniki wielkokwiatowe). Kwiaty powojników są bardzo różnych wielkości i kształtów. Najczęściej spotkamy obupłciowe, pojedyncze i promieniste kwiaty posiadające 4-10 działek kielicha. Są one wiatropylne (nie mają miodników). Owocem jest tzw. wieloniełupka, która u wielu ozdobnych powojników ma postać owłosionej, srebrzystej kuli.

Podział powojników ze względu na kształt kwiatu

powojniki wielkokwiatowe pojedyncze i półpełne
powojniki montana
powojniki viticella
powojniki szerokootwarte
powojniki gwiazdkowate (4-płatkowe)
powojniki szerokodzwonkowate
powojniki dzwonkowate
powojniki dzbanuszkowate
powojniki rurkowate

Wymagania i uprawa powojników

Uprawa powojników (clematisów) w ogrodzie nie jest trudne. Zależnie od gatunku i odmiany powojniki lubią stanowiska słoneczne lub pócieniste. Warto pamiętać o tym, że ich podstawa powinna być w cieniu. Rośliny te najlepiej rosną na żyznej, przepuszczalnej, próchniczej i umiarkowanie wilgotnej ziemi o obojętnym odczynie pH. Lubią też podłoża zasobne w wapń.

Rozmnażanie tych roślin można prowadzić poprzez wysiew nasion (np. powojnik Tanguski) lub nie tak łatwe ale najbardziej popularne rozmnażanie powojników przez sadzonki pędowe. Druga metoda pozwala na uzyskanie młodych roślin oryginalnych odmian.

Pielęgnacja powojników

Zależnie od gatunku powojniki są mniej lub bardziej wrażliwe na suszę, jednak niezależnie od tego potrzebują być umiarkowanie podlewane w upalne lata, szczególnie w okresie kwitnienia. Warto pamiętać, że powojniki (clematisy) w doniczkach wymagają częstszego podlewania.

Wczesną wiosną powojniki dobrze jest je nawieźć. Lubią nawożenie organiczne, kompostem lub obornikiem.

Zależnie od grupy, do której należą, powojniki przycina się mocno, średnio lub wcale – musimy się zawsze się upewnić jakiego cięcia dana roślina wymaga.

I tak, powojników kwitnących wiosną (V-VI) można nie przycinać wcale lub nieznacznie ciąć po kwitnieniu, starając się zostawiać tegoroczne pędy (to na nich będą powtarzać kwitnienie późnym latem i będą kwitnąć koleją wiosną).
Natomiast powojniki kwitnące latem i jesienią – tzw. przycinanie późnych powojników, wykonujemy od marca do kwietnia ścinając całość rośliny do 3 pąków nad ziemią (ok. 40 cm).

Ze względu na wymagania uprawowe powojniki podzielono na grupy

Gatunki wcześnie kwitnące (np. C. alpina, C. macropetala, C. montana)
Gatunki wielkokwiatowe wczesne (wiele odmian mieszańcowych)
Gatunki wielkokwiatowe późne / późne drobnokwiatowe / oraz gatunki i odmiany zielne (np. C. x Jackmanii, C. terniflora, C. tangutica)

Szkodniki i choroby powojników

Na powojnikach mogą pojawiać się przędziorki i mszyce, a z chorób najczęstszą jest mączniak prawdziwy (biały nalot na górnej stronie liści).

Innym niebezpiecznym szkodnikiem klematisów są nornice, które niszczą korzenie roślin. Jeśli jest obawa, że w ogrodzie żyją te zwierzęta warto stosować bariery ziemne (np. siatki).

Zastosowanie powojników

Wybierając powojniki do ogrodu mamy ogrom możliwości – te pięknie kwitnące pnącza sprawdzą się przy ogrodzeniach, siatkach, pergolach, altanach i wszelkich innych podporach. Clematisy, które przycina się nisko przy ziemi wiosną dobrze prezentują się sadzone przy krzewach iglastych, na które wspinają się i zakwitają nie robiąc im szkody. Dodatkowo pnącze to doskonale czuje się w donicach – powojnik (Clematis) na balkonie czy przy słupach tarasowych to idealna roślinna ozdoba.

Z racji tego, że lubią mieć swoją podstawę schowaną w cieniu, warto je sadzić wśród niskich i średnio niskich, gęstych krzewów.

Wybrane gatunki i odmiany powojników

Większość uprawianych w ogrodach powojników jest mieszańcami i kultywarami – mają trudne do ustalenia pochodzenie, dlatego najczęściej nie posiadają nazw gatunkowych, a jedynie odmianowe (np. powojnik 'Blue Angel'). Wartymi wymienienia są gatunki i odmiany:

Ciekawostki o powojnikach

Nazwa rodzaju powstała najprawdopodobniej od greckiego słowa κλῆμα (w wymowie: klema) – co oznacza "pęd, gałązka, wić".

Gdzie kupić powojniki?

Powojniki są zazwyczaj sprzedawane jako rośliny w minimum 2-litrowych pojemnikach. Rośliny w pojemnikach można sadzić w ciągu całego sezonu wegetacyjnego, także jesienią. Powojniki można kupić w wielu punktach, w tym i w sklepach internetowych. Np.:

Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: Pixabay, Unsplash