Skalniak w ogrodzie. Poradnik zakładania skalniaka krok po kroku

Planowanie: jak powinien wyglądać skalniak?

Skalniak w przydomowym ogrodzie powinien naśladować naturę jednak nie musi być idealnym odwzorowaniem wysokogórskiego krajobrazu (tak jak ogrody górskie – alpinaria w ogrodach botanicznych). I choć wielu architektów krajobrazu z pewnością się z tym nie zgodzi – to ogrodowy skalniak to nic innego jak mały ogród lub jego część w którym dominują niskie rośliny ozdobne w towarzystwie kamieni – bardziej przypomina górską łąkę.

Kształt skalniaka może być dowolny, jednak lepiej unikać figur geometrycznych – okręgów, kwadratów i linii. Skalniak, aby wyglądał naturalnie, nie może być idealny! W przyrodzie przecież nikt nie projektuje nasadzeń „od linijki”.

Warto jednak narysować choćby schematyczny plan skalniaka – nie musi to być dzieło architekta, wystarczy zwykły szkic na kartce papieru. Rozrysuj na niej kształt, rozmieszczenie największych kamieni oraz grupy roślin – pomoże ci to już na etapie projektu uniknąć wielu błędów!

Stworzenie górskiego ogrodu jest trudnym wyzwaniem nawet dla profesjonalistów. Ponadto wymaga wielu lat cierpliwości, nim rośliny osiągną duże rozmiary. W ogrodach przydomowych skalniaki są zwykle znacznie mniejszych rozmiarów, fot. © jannol / Fotolia.com

Nie każdy ogrodnik amator posiada wiedzę o planowaniu i zakładaniu ogrodów górskich, ponadto nie każdy takie aplinarium w ogóle chce i ma gdzie założyć. Większość pragnie zbudować jedynie niewielki skalniaczek aby posadzić na nim kilka kolorowych roślin, nie tylko gatunków typowo górskich, fot. © K.-U. Hassler / Fotolia

Lokalizacja: gdzie zbudować skalniak?

Skalniak, nawet niewielki, zawsze będzie przykuwał uwagę, dlatego jego lokalizacja nie może być przypadkowa. Nie warto zakładać go na środku ogrodu, gdyż będzie wyglądał nienaturalnie, tworząc "skalistą wyspę" na środku trawnika. Powinien być „wkomponowany w ogród”, tworzyć z nim harmonijną całość i być spójnym elementem całej kompozycji – np. może być częścią nasypu, kamiennego wąwozu, suchego strumienia lub zostać zbudowany przy skarpach lub murkach, a najlepiej gdzieś blisko miejsca w którym spędzamy dużo czasu – np. obok tarasu lub altany.

W dużych ogrodach skalniak może być głównym elementem dekoracyjnym na środku ogrodu otoczony malowniczymi ścieżkami i żwirowymi rabatami, w średnim ogrodzie warto go stworzyć nieco z boku, np. przy ogrodzeniu.

Można także założyć „płaski skalniak” w formie kamiennej ścieżki, gdzie w szczelinach kamieni rosną niskie rośliny tworzące kolorowe dywany.

W podłużnych ogrodach doskonale wyglądają trójkątne skalniaki w rogu działki. W małych ogrodach tradycyjny „skalniaczek” można zastąpić kamienną rabatą przy ogrodzeniu lub schodach. Zobacz projekty ogrodów ze skalniakiem

Najlepiej budować skalniaki na naturalnych wzniesieniach lub zagłębieniach (pamiętaj, że ze wniesień szybko spływa woda, w zagłębieniach się zbiera). Jeśli decydujemy się na założenie skalniaka na płaskim terenie nasyp lub zagłębienie musimy stworzyć sami – przeczytaj jak to zrobić, fot. © Tomasz Zajda - Fotolia.com

Przepięknie wyglądają skalniaki wraz z oczkiem wodnym i strumieniem – tworzą wtedy prawdziwy górski krajobraz, jednak ich założenie i pielęgnacja jest bardzo trudna, wymagająca planowania i dużych nakładów finansowych, fot. ADD Pixabay

Skalniak w słońcu czy w cieniu?

Miejsce w którym założymy nasz skalniak jest niezmiernie istotne gdyż od lokalizacji zależy m.in. wybór roślin. Zanim zaczniesz zakładać skalniak poobserwuj swój ogród przez kilka dni. Zwróć szczególną uwagę na nasłonecznienie – t.j. ile godzin pełnego słońca jest w miejscu gdzie planujesz założyć skalniak.

Stanowisko dla skalniaka powinno być dobrze nasłonecznione, gdyż większość roślin skalnych lubi słońce. Idealne są nasłonecznione zbocza o południowej i południowo-zachodniej wystawie – są mocno nasłonecznione przez cały dzień, a w czasie letnich upałów ziemia i rośliny mogą przesychać.

Zbocza wschodnie są znacznie krócej nasłonecznione, a północne prawie przez cały dzień są w półcieniu. Jeśli zdecydujemy się na umiejscowienie skalniaka w pełnym słońcu będziemy musieli posadzić na nim jedynie rośliny światłolubne i tolerancyjne na okresowe przesuszenie. Skalniak można także założyć w cieniu, ale wtedy będziemy dysponowali znaczne mniejsza liczbą roślin.

Pamiętaj! Nie buduj skalniaka przy wysokich drzewach, gdyż będą one go nadmiernie zacieniać, a ich korzenie pobierać wodę. Ogrodowy skalniak bardziej przypomina górską łąkę, niż wysokogórski krajobraz

Prace ziemne: przygotowanie miejsca pod skalniak

Gdy już zdecydujemy o tym gdzie powstanie i jaki kształt będzie mieć nasz skalniak przychodzi czas na pierwsze prace ziemne.

• W wybranym miejscu zdejmujemy murawę i wykopujemy wierzchnią warstwę ziemi.
• Na dno wykopu wysypujemy drobne kamienie i gruby żwir, które stworzą doskonałą warstwę drenażu. Lepiej nie wykorzystywać gruzu po budowie domu, gdyż często zawiera wapno szkodliwe dla roślin.
• Jeśli gleba jest dobrze przepuszczalna, wystarczy ją tylko dobrze przekopać na głębokość szpadla i usunąć z wierzchu murawę i chwasty.
• Wykop warto zrobić nieco większy niż rozmiar skalniaka, po to aby jego brzegi wyłożyć agrowłókniną i przysypać ją mniejszymi kamykami i żwirem. Zapobiegnie to wzrostowi trawy i chwastów przy brzegach skalniaka – ich późniejsze usuwanie jest bardzo pracochłonne, dlatego też warto pomyśleć o tym wcześniej.

	Zakładanie skalniaka - krok po kroku W małym ogrodzie nie uda nam się zbudować alpinarium! Możemy za to stworzyć niewielki skalniak – oto jego schemat i krótka instrukcja jego zakładania krok po kroku: 1. Na oczyszczonym, utwardzonym i odchwaszczonym gruncie ułóż kamienie, tworząc konstrukcję zewnętrzną - ściany skalniaka. Wnętrze wypełnij ziemią i obficie podlej aby ziemia osiadła. 2. Usyp lekkie wzniesienie, tak aby zbocza były łagodne, a na jego szczycie ułóż kolejne kamienie, dosyp ziemi i ponownie podlej. Podlewaj regularnie przez kilka dni i cierpliwie czekaj, aż ziemia osiądzie. 3. Posadź na skalniaku rośliny – w grupach po kilka sztuk jednego gatunku lub odmiany. Dobierz je tak aby kontrastowały ze sobą kolorem kwiatów lub liści oraz kształtem. Zachowaj odstępy pomiędzy roślinami, aby pozostawić im miejsce do wzrostu. Podlej obficie i wysyp żwir na powierzchnię ziemi.

Kamienie na skalniak: z czego zbudować skalniak?

Kamienie są bez wątpienia najważniejszym elementem skalniaka. To one nadają mu „górskiego charakteru” i są doskonałym tłem dla roślin. Skalniak bez kamieni byłby tylko zwykłym pagórkiem obsadzonym roślinami! Pamiętajmy jednak, że kamienie na skalniak nie powinny zajmować więcej niż 50% jego powierzchni. Chcemy stworzyć ogród, a nie skalisty szczyt!

Aby kamienie tworzyły górski krajobraz powinny mieć ostre krawędzie (mogą być specjalnie potłuczone) i nieregularne kształty, gdyż skalniak z polnych otoczaków i obłych kamyków ze strumienia wygląda prześmiesznie i daleko mu do górskiego krajobrazu.

Najczęściej wybierane są dolomity, wapienie, bazalty i granity, rzadziej piaskowce – wybierz 1 lub 2 rodzaje, nie więcej.

Jak układać kamienie na skalniaku?

Kamienie powinny być różnej wielkości. Układaj je piętrowo, jednak nie twórz stromych zboczy, a poziome półki!

• Dolną warstwę zbuduj z największych kamieni. Wkop je na 1/3 głębokości, aby były solidnym fundamentem dla całej konstrukcji.
• Gdy ułożysz ściany skalniaka, wnętrze wypełnij podłożem (najlepiej mieszkanką ziemi kompostowej, podłoża torfowego, gruboziarnistego żwiru i piasku).
• Następnie ułóż kolejne piętro kamieni lub na szczycie połóż kilka większych sztuk.
• Podłoże obficie podlej wodą, aby ziemia osiadła. Dzięki temu sprawdzisz w których miejscach woda wymywa ziemię przez szczeliny w kamieniach.
• Uszczelnij je mniejszymi kamieniami lub dosyp ziemi.
• Po około dwóch tygodniach gdy ziemia osiądzie posadź rośliny, a następnie na powierzchnię ziemi wysyp gruboziarnisty żwir i tłuczeń kamienny – zapobiegnie on nadmiernemu parowaniu wody oraz nada całości ostateczny górski charakter.

Wokół skalniaka warto wykopać murawę, a powierzchnię ziemi wyłożyć agrowłókniną, następnie wysypać żwir lub tłuczeń. Dzięki temu unikniemy żmudnej walki z chwastami i trawą u podstawy skalniaka, fot. Klara Bach Pixabay

Z dużych kamiennych płyt można ułożyć schody. Wokół nich warto posadzić rośliny zadarniające. W półcieniu posadź barwinek, bluszcz i irgę płożącą, fot. skeeze Pixabay

Wybór i sadzenie roślin na skalniaku

Na ogrodowym skalniaku nie sadzimy tylko samych roślin wysokogórskich (choć w teorii tak być powinno). W ogrodach panuje olbrzymia różnorodność co widać doskonale na skalniaku. Sadzimy na nim przeróżne rośliny z różnych środowisk. Dominują gatunki niskie, płożące, o zwartym pokroju, intensywnych barwach kwiatów i silnym zapachu, często także o zimozielonych liściach.

Wśród najpopularniejszych roślin sadzonych na skalniakach warto wymienić: bergenię sercolistną (Bergenia cordifolia), dąbrówkę rozłogową (Ajuga reptans), dzwonek karpacki (Campanula carpatica), goździk pierzasty (Dianthus plumarius), płomyk szydlasty (Phlox subulata), rojnik (Sedum), rozchodnik (Sempervivum), skalnicę Arendsa (Saxifraha x arendsii), zawciąg nadmorski (Armeria maritima) oraz żagwin ogrodowy (Aubrieta cultorum).

Na skalniaku doskonale prezentują się także niskie rośliny cebulowe – tulipany botaniczne (Tulipa), narcyzy (Narcissus), szafirki (Muscari) oraz krokusy (Crocus). Tłem dla skalniaka są rośliny iglaste – płożące, krzewy oraz drzewa: jałowce (Juniperus), żywotniki (Thuja), cyprysiki (Chamaecyparis), sosny (Pinus), świerki (Picea) oraz modrzewie (Larix).

Skalniak powinien być kolorowy, jednak aby uniknąć wrażenia pstrokacizny warto zachować umiar i kierować się zasadą: „im mniej tym lepiej”! Wysokie rośliny sadź z tyłu, duże - pojedynczo, niskie z przodu, a małe w grupach.

Ciekawym rozwiązaniem jest stworzenie skalniaka w pionie. Efekt ten uzyskamy sadząc rośliny w przestrzeniach pomiędzy kamieniami w murku. Dowiedz się jak zbudować murek oporowy, fot. PublicDomainPictures

W małych i nowoczesnych ogrodach zamiast kamieni można ułożyć betonowe płyty, a wokół nich posadzić niskie rośliny. Stworzymy w ten sposób nietypowy, "nowoczesny skalniak", fot. Brigitte Werner Pixabay

Terminy – kiedy zakładać skalniak?

Skalniak można zakładać praktycznie przez cały sezon, jednak najlepszym terminem jest wiosna (od początku maja do końca czerwca). W tych miesiącach nie grożą nam jeszcze upały, a posadzone rośliny mają doskonałe warunki i długi czas (cały sezon) aby się dobrze przyjąć.

W lipcu lepiej nie zakładać skalniaka, gdyż z uwagi na częste upały rośny wymagałyby częstego podlewania. Dobrym terminem jest także późne lato, gdyż temperatura jest już niższa, a wyższa wilgotność sprzyja ukorzenianiu się roślin. Zdążą się przyjąć przed zimą.

Czy skalniak wymaga pielęgnacji?

To nie prawda, że skalniak nie wymaga pielęgnacji. Przeciwnie – wymaga od nas wiele wysiłku i ciągłej uwagi. Podobnie jak każdy inny element ogrodu wymaga stałej i pracochłonnej pielęgnacji. Rośliny już po posadzeniu wymagają regularnego podlewania (aby szybko się przyjęły), a później częstego pielenia, raz na jakiś czas nawożenia, a niektóre trzeba dodatkowo zabezpieczać przed zimowym mrozem.

Tekst: Redakcja ZielonyOgrodek.pl, zdjęcie tytułowe: onepony / Fotolia