Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis) jest niewielką, krótkowieczną byliną z rodziny astrowatych (Asteraceae). W naturze występuje na terenach alpejskich i w centralnej Europie. Bywa też spotykany na stanowiskach naturalnych w Polsce, głównie w południowych częściach kraju. Do niedawna podlegał ścisłej ochronie gatunkowej, obecnie objęty został ochroną częściową.
Dziewięćsił bezłodygowy jest bardzo niski, bo dorasta do ok. 10 cm wys., ale tuż nad ziemią rozwija rozłożystą, szeroką rozetę (ok. 30-40 cm szer.) pierzasto siecznych, kolczasto zakończonych, mocno powcinanych, szerokolancetowatych w zarysie liści, płasko rozłożonych na ziemi. Spód liści jest delikatnie, pajęczynowato owłosiony.
Późnym latem (VIII-IX) w centralnej części rozety rozwija się duży, pozbawiony łodygi, koszyczkowy kwiat o bardzo szczególnym wyglądzie. Jego zewnętrzne łuski są zielone, powcinane i kolczaste, a wewnętrzne wąskie, długie, srebrzystobiałe, suche, niemal papierowe (przypominają płatki, którymi jednak nie są). Łuski otaczają znajdujący się pomiędzy nimi duży, okrągły koszyczek, gęsto wypełniony licznymi kwiatami rurkowymi.
Ciekawą właściwością kwiatów jest reakcja na wilgoć i światło, gdyż w czasie wilgotnej pogody oraz w dni pochmurne, roślina stula łuski i kwiatostan pozostaje zamknięty. Z tego względu bywa nawet traktowana jako naturalny sygnalizator nadchodzącego deszczu.
Roślina mimo swoich niewielkich rozmiarów tworzy dość mocny i długi palowy system korzeniowy.
Wymagania i uprawa
Uprawa dziewięćsiłu w ogrodzie to trudne zadanie. Roślina oczekuje przewiewnego, słonecznego stanowiska i przepuszczalnej, ubogiej w składniki odżywcze, żwirowej, dobrze zdrenowanej, dość suchej gleby o lekko zasadowym odczynie pH. Najbardziej doskwiera jej nadmiar wilgoci, zbierający się w podłożu (szczególnie zimą) oraz częste opady, dlatego w ogrodzie powinna być posadzona na podwyższonych lub pochylonych stanowiskach, skąd woda łatwo będzie odpływać.
Dziewięćsił jest natomiast w pełni mrozoodporny i nie wymaga zimowego okrycia.
Ze względu na swoje specyficzne wymagania, roślinę trudno utrzymać w ogrodzie przez dłuższy czas i często zanika już w 2-3 roku uprawy.
Dziewięćsił najlepiej rozmnażać przez wysiew nasion (wymagają stratyfikacji) jesienią wprost do gruntu lub wiosną do pojemników. Ze względu na długi, palowy system korzeniowy, podział rośliny jest niewskazany.
Zastosowanie
Dziewięćsił bezłodygowy to przede wszystkim ciekawa roślina skalniakowa. Dobrze wygląda na pochyłych skarpach, na murkach, między kamieniami i w ogródkach żwirowych. Na rabacie traci zwykle swoją urodę, gdyż jest zdominowany przez bardziej kolorowe i okazałe rośliny ozdobne. Kwiatostany rośliny nadają się do cięcia i na suche bukiety. Korzeń ma natomiast zastosowanie w ziołolecznictwie.
Kwiat dziewięćsiłu jest jednym z ulubionych motywów góralskiej sztuki ludowej.
Wybrane gatunki
Dziewięćsił posiada dwa podgatunki:
- Carlina acaulis subsp. Acaulis – typowy gatunek bezłodygowy
- Carlina acaulis subsp. Caulescens – gatunek wytwarzający niewielką łodygę
Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: RukiMedia, alessandrozocc/Depositphotos
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
