Jak dbać o zdrowie roślin w ogrodzie? | Poradnik ochrony przed szkodnikami i chorobami

O czym pamiętać?
Dobry start podstawą zdrowych roślin

1. Kluczem do sukcesu jest wybranie zdrowego materiału roślinnego. Jeżeli na tym etapie zostanie popełniony błąd i zakupiona roślina, będzie miała objawy chorobowe, bądź widoczne oznaki obecności szkodników, to stopniowo nastąpi oddalanie się od upragnionego celu, którym jest satysfakcja z atrakcyjnie zaaranżowanej roślinnie przestrzeni. Na co należy zwrócić uwagę? Na ogólną kondycję rośliny. W przypadku, gdy roślina będzie przejawiać niepokojące objawy, w tym przebarwienia liści (nie będące charakterystyczne dla danej odmiany), uszkodzone łodygi czy szkodniki chodzące po roślinie lub ziemi w doniczce, to powinno się poważnie rozważyć zakup tej rośliny. Stanowi to realne zagrożenie przeniesienia do ogrodu czy na balkon niespodziewanych gości, bądź źródła choroby.
   
   
2. Istotnym aspektem jest także dobór rośliny do stanowiska w jakim ma być uprawiana. W przypadku, gdy balkon przez większość czasu skąpany jest w słońcu, to należy zdecydować się na gatunki roślin, które są dostosowane do takich właśnie warunków. Dotyczy to zarówno przestrzeni w ogrodzie, jak i na wspomnianych balkonach, jak i tarasach.
   
   
3. Rośliny potrzebują stałej obserwacji i pielęgnacji. Kupując roślinę, wybierając dla niej miejsce i planując jej otoczenie, należy pamiętać, że nie jest ona ozdobą, o której można zapomnieć, ale żywym organizmem, do którego będziemy podchodzić niemal codziennie. Każda roślina jest inna i ma inne potrzeby. W zależności od wymagań glebowych, zapotrzebowania na wodę, a także składniki odżywcze roślin, należy w odpowiednim momencie je zaspokajać.
   
   

Zadbaj o zdrowie roślin!
Najczęściej spotykane szkodniki i choroby

Rośliny zostały zaatakowane przez szkodniki? W zależności od grupy organizmów metody ich zwalczania będą się od siebie różnić. Podstawą jest monitoring roślin. Im szybciej intruz zostanie zauważony, tym podjęte kroki okażą się skuteczniejsze. Wydajną metodą, która jednocześnie sygnalizuje o obecności szkodników na balkonach (ale doskonale sprawdzi się również w przestrzeni domowej) i pozwala na ich wyłapanie są żółte tablice lepowe.

Polecany produkt

Żółte tablice lepowe | Target

15,99 PLN

Działanie pułapki polega na przywabianiu szkodników kolorem. Tabliczki wymienia się po zapełnieniu owadami lub co 3 miesiące.

Zobacz ten produkt w naszym sklepie

ZIEMIÓRKI

Tablice lepowe są szczególnie przydatne, gdy wystąpił problem z ziemiórkami. Są to owady, których larwy zasiedlają podłoże doniczek i żerują na drobnych korzeniach włośnikowych. Osłabione w ten sposób rośliny, mają problemy z pobieraniem składników pokarmowych i są bardziej podatne na choroby. W przypadku dużej liczebności larw, konieczne może się okazać zastosowanie specjalistycznego środka ochrony roślin. Przykładem może być preparat zawierający substancję pochodzenia naturalnego azadyrachtynę NeemAzal T/S (środek NeemAzal możesz kupić TUTAJ). Z dorosłymi ziemiórkami, czyli drobnymi czarnymi muszkami doskonale poradzą sobie wspomniane tablice lepowe. Będą one wyłapywać muszki i zapobiegać przed składaniem do ziemi jaj.

PRZĘDZIORKI

Jedne z najpopularniejszych gatunków, które występują na większości grup roślin są przędziorki. Są to pajęczaki, które zasiedlają zarówno rośliny kwitnące (chryzantemy, begonie, róże) jak i rośliny iglaste, czy drzewiaste. Przędziorki odżywiają się wysysając soki z komórek roślinnych i w ten sposób doprowadzają do powstawania jasnych przebarwień na liściach i pąkach. Innymi objawami ich obecności jest zwijanie i usychanie liści czy kwiatów, a w przypadku roślin iglastych – igieł. Jeśli populacja jest dobrze rozwinięta, to gołym okiem można zauważyć przędzę, która ułatwia przędziorkom poruszanie się po roślinie. Jest do grupa roztoczy, która w znaczący sposób wpływa na walory dekoracyjne roślin.

W walce z przędziorkami istotny jest czas. Przed zastosowaniem środków ochrony roślin zalecanych dla tej grupy organizmów akarycydów, warto jest usunąć zaschnięte części roślin i jeśli jest taka możliwość dokładnie zwilżyć powierzchnię roślin. Przędziorki preferują suche warunki do rozwoju, stąd podwyższona wilgotność może skutecznie je odstraszyć. Produktem pomocnym w tej walce i jednocześnie bezpiecznym dla organizmów pożytecznych jest SANIUM 240SC PROTECT GARDEN, który zwalcza wszystkie stadia rozwojowe przędziorków.

MSZYCE

Przedstawicielem innej grupy organizmów są mszyce. Podobnie jak przędziorki są szkodnikami zarówno roślin ozdobnych, drzew, krzewów owocowych, jak i warzyw. W zależności od gatunku ich ciało może być barwy zielonej, żółtej, czerwonej, czy nawet czarnej. Ich żerowanie prowadzi do skręcania i usychania liści oraz pędów, a w ostateczności do zahamowania wzrostu roślin. Są to niezwykle groźne szkodniki, z uwagi na ryzyko przenoszenia chorób roślinnych. Objawem ich występowania jest również spadź, na której mogą rozwijać się grzyby.

Pomocne w ograniczaniu populacji mszyc mogą być insektycydy, które przeznaczone, są do zwalczania owadów. Najlepiej jest je zastosować w początkowej fazie pojawienia się szkodnika. Przykładem może być preparat KARATE 750 ml TARGET (środek Karate możesz kupić TUTAJ), który sprawdzi się również w walce z wciornastkami, larwami błonkówek i chrząszczy. Po kwitnieniu populację mszyc mogą w aktywny sposób ograniczać jej naturalni wrogowie, w tym biedronkowate, bzygowate, złotooki, czy jej pasożyty. W tym czasie stosowanie preparatów nie jest już konieczne.

Roślinami, które wzbogacą kolekcję roślin i będą pomocne w walce z mszycami i innymi owadami są rośliny bogate w olejki eteryczne m.in. lawenda, pysznogłówka, czy komarzyca.

GĄSIENICE

Istotne są również dobrze widoczne podczas żerowania na roślinach – gąsienice. Przykładem gatunku, który zyskał na popularności w ostatnim czasie jest ćma bukszpanowa (Cydalima perspectalis). Jest to gatunek inwazyjny pochodzący z Azji Wschodniej, który z sukcesem zadomowił się w warunkach europejskich. Gąsienice są dobrze widoczne gołym okiem, jasnozielone, owłosione, z czarnymi pasami oraz białymi kropkami. Żywią się liśćmi, ale mogą także uszkodzić korę. Rozpoczynając od dolnej części, gdzie znajdują się najstarsze liście, w krótkim czasie doprowadzają do wysychania i zamierania całych roślin.

W przypadku zwalczania ćmy bukszpanowej niezwykle istotna jest lustracja. Warto przeglądać liście bukszpanu w poszukiwaniu złoży jaj (skupisk po 5-20 szt.) i usuwać je zanim pojawią się gąsienice. Najskuteczniejsze jest zapobieganie. Przykładem może być pułapka feromonowa na ćmę bukszpanową (pułapkę taką możesz kupić TUTAJ), którą można umieszczać w ogrodzie przez cały sezon wegetacyjny. Wkład nasączony jest feromonem, który przywabia samce. Izolacja od samic zapobiega przed ich zapłodnieniem i w dalszym kroku składaniem przez nie jaj, z których wylęgają się gąsienice.

Dodatkową formą ochrony może być zastosowanie oprysku preparatem Lepinox Plus. Jest to środek selektywny, który zawiera szczep bakterii Bacillus thuringiensis subsp. kurstaki i jest ukierunkowany na zwalczanie gąsienic.

Polecany produkt

Lepinox Plus zwalcza ćmę bukszpanową i gąsienice motyli

39,99 PLN

Preparat przeznaczony do efektywnej kontroli gąsienic motyli. Szczególnie polecany do walki z ćmą bukszpanową oraz w ekologicznej ochronie roślin.

Zobacz ten produkt w naszym sklepie

ŚLIMAKI

Poważne zagrożenie mogą stanowić również ślimaki. Są one szczególnym zmartwieniem przy dużej wilgotności, kiedy to masowo atakują rośliny. W zależności od gatunku mogą niszczyć ich łodygi, pędy, liście i pąki.

Liczebność ślimaków można ograniczać poprzez ręczne lub pułapkowe odławianie. Innym sposobem jest wzbogacenie ogródka w gatunki roślin, które w naturalny sposób będą chronić uprawy przed szkodnikami. Wśród nich można wyróżnić aksamitki (Tagetes sp.) jak i nagietki (Calendula officinalis), które sprawdzą się jako funkcjonalna obwódka rabaty. Jeśli metody te okażą się nieskuteczne, do walki ze ślimakami można zastosować granulaty. Przykładem może być Ferramol GR (preparat Ferramol możesz kupić TUTAJ). Środek ten zawiera fosforan żelaza, substancję czynną, która występuje naturalnie w środowisku i ulega biologicznemu rozkładowi. Z tego względu środek ten nie stanowi zagrożenia dla zwierząt domowych oraz dzikich i jest bezpieczny dla środowiska. Granulat ten wabi ślimaki, które chętnie go zjadają, a szczególnie atrakcyjny jest po jego uwilgotnieniu (granule są odporne na uszkodzenia powodowane przez opady deszczu). Działa on w sposób żołądkowy. Po spożyciu ślimaki chowają się do swoich kryjówek, gdzie następnie zamierają. Z tego też względu nie widać na powierzchni gleby, czy podłoża martwych ślimaków.

Zadbaj o zdrowie roślin!
Poznaj częste choroby roślin i jak z nimi walczyć

Podstawę prawidłowego rozwoju roślin stanowi dobrze przygotowana gleba, która jest zasobna w składniki pokarmowe i wolna od czynników infekcyjnych. To właśnie ona ma istotny wpływ na rozwój infekcji chorobowych obok warunków pogodowych i obecności szkodników (które mogą w aktywny sposób przenosić choroby).

Najczęstszymi chorobami, z którymi można się spotkać u roślin są choroby grzybowe. Szkodliwość grzybów wzrasta w warunkach podwyższonej wilgotności, a porażeniu sprzyjają nawet najdrobniejsze uszkodzenia. Ich rozwój może doprowadzić do obumierania porażonych organów, a w ostateczności do zamierania całych roślin.

MĄCZNIAKI, SZARA PLEŚŃ I ANTRAKNOZA

Do najpopularniejszych chorób grzybowych roślin ozdobnych można zaliczyć mączniaki (prawdziwe i rzekome). Charakterystycznym objawem mączniaka rzekomego (Peronospora sp.) jest rozwijający się na dolnej stronie liści nalot grzybni (białej, szarej, fioletowej). Na górnej stronie blaszki liściowej pojawiają się jasnożółte wodniste plamy, które mogą przechodzić w plamy gnilne. Podczas, gdy grzybnia mączniaka rzekomego rozwija się na spodniej stronie liści, to w przypadku mączniaka prawdziwego (Erysiphales) – widoczna jest ona na górnej stronie blaszki liściowej. Biały, mączysty nalot ze strzępek grzybni z czasem ciemnieje i wykształca owocniki. Grzyby te rozwijają się na liściach, łodygach, młodych pąkach i owocach.

Kolejną uniwersalną w porażeniu chorobą jest szara pleśń (Botrytis cinerea). Można ją spotkać m.in. na różach, liliach, tulipanach, mieczykach, jodłach, żywotnikach oraz hortensjach. Zaatakowane rośliny pokrywają się charakterystycznym szarym, puszystym nalotem z zarodnikami, a porażone części ciemnieją i obumierają.

Popularną chorobą grzybową, która rozwija się na roślinach ozdobnych z liści (m.in. bluszczu) jest antraknoza (Colletotrichum gloeosporioides, C. trichellum). Jej charakterystycznym objawem jest występowanie na powierzchni blaszek liściowych od okrągłych do owalnych strefowanych plam, które mogą być brązowe – z szarym lub żółtym środkiem.

Chorobą, z którą może być mylona jest plamistość bakteryjna liści (Xanthomonas hortorum pv. hederae), której objawami są brązowe plamy na liściach, zaokrąglone z jasnożółtą obwódką. Podobnie jak w przypadku antraknozy w miarę postępowania choroby może dojść do brunatnienia i zasychania całych liści.

Pomocne w walce z tymi chorobami mogą być preparaty, które należy dobrać do docelowej grup patogenów. Przykładem może być środek Biosept spray, który produkowany jest na bazie ekstraktu z grejpfruta. Jest to poręczny i praktyczny środek, który dzięki właściwościom, jakie zapewnia cytrus wzmacnia odporność roślin zarówno na chorobotwórcze bakterie, jak i grzyby.

Polecany produkt

Biosept Active – Wyciąg z grejpfruta na choroby

23,99 PLN

Preparat wspomagający uprawę roślin – stymulator wzrostu i odporności, przeznaczony do stosowania w uprawach roślin ozdobnych w warunkach polowych i pod osłonami.

Zobacz ten produkt w naszym sklepie 

Liście i części roślin zaatakowane przez grzyby zaleca się usuwać. Należy też pamiętać, że jest to potencjalne źródło infekcji, stąd nie powinno się ich umieszczać w kompostowniku.

Zadbaj o zdrowie roślin!
Nieprawidłowe ilości składników odżywczych

Osłabiona kondycja roślin może być spowodowana pojawieniem się szkodników, bądź rozwijającą się chorobą, ale nie tylko. Może to wynikać również z niedoboru lub nadmiaru składników pokarmowych w podłożu.

Wówczas, na nadziemnych częściach roślin widoczne mogą być przebarwienia, nietypowe przekształcenia liści, zaburzenia w rozwoju i kwitnieniu, a z kolei w podziemnej części – osłabienie systemu korzeniowego. W przypadku zauważenia niepokojących objawów, które mogą nie być następstwem rozwijającej się choroby lub oznaką żerowania szkodnika, warto rozważyć zastosowanie nawozu, czy odżywki. Należy pamiętać, iż nie wszystkie gatunki roślin jednakowo reagują na brak lub zbyt dużą ilość jakiegoś pierwiastka. Dlatego też, wybierając nawóz należy dobrać go odpowiednio dla danej grupy roślin – a asortyment dostępny na rynku jest niezwykle bogaty: do roślin kwitnących, roślin zielonych, iglastych, trawników…

Sprawdź w naszym sklepie najlepsze nawozy ogrodnicze na rynku!

Pamiętaj o równowadze!
Stosuj różne metody ochrony roślin

Swój plan walki ze szkodnikami i patogenami zaczynaj od zabiegów mechanicznych, fizycznych, biologicznych i dopiero w ostatniej fazie decyduj się na metody chemiczne. Decydując się na preparaty warto korzystać z rozwiązań, które będą w jak najmniejszym stopniu zakłócać naturalny ekosystem i nie będą mieć negatywnego wpływu na organizmy nie będące obiektem zwalczania.

Warto wybierać środki, które w swoim składzie zawierają substancje naturalne, czy organizmy pożyteczne. Przed użyciem środków ochrony roślin, należy dokładnie zapoznać się z informacjami zawartymi w etykiecie produktu i przestrzegać zasad bezpieczeństwa.

Stosując środki ochrony roślin należy pamiętać, że jest to ingerencja w środowisko naturalne. Dlatego też, powinno się korzystać z różnych metod ochrony.

O tym warto wiedzieć?
Zadbaj o rośliny dbając o przyrodę

Przy planowaniu aranżacji roślinnej warto brać pod uwagę środowisko, które otacza daną przestrzeń. Niezależnie od tego, czy jest to ogród czy balkon, obecne, jak i nowe strefy będą się przenikać. Dotyczy to zarówno świata roślin, jak i zwierząt. W tej części uwagę skupimy się na faunie i paru prostych sposobach, które pozwolą na nawiązanie z nią przyjaznych relacji.

• Organizmy pożyteczne, tak jak wskazuje nazwa powinny jak najczęściej odwiedzać utworzone zakątki roślinne. Sam aspekt pożyteczności nawiązuje do pomocy przy zapylaniu, jak i ochronie roślin. Ochronie przed organizmami, które w antagonistyczny sposób, nie są mile widziane.
  
  
• Przy wyborze roślin warto skupić się na różnorodności. Monokultury łatwiej sprzyjają rozwojowi chorób, jak i postępowaniu szkodników. Głównymi gatunkami zapylaczy są trzmiele, pszczoły i motyle. I dlatego, jako ukłon dla tej grupy stworzeń niezwykle ciekawym rozwiązaniem jest tworzenie łąk kwietnych. Wprowadzanie gotowych, lub dobranych samodzielnie mieszanek roślinnych będzie pozytywnie wpływać na bioróżnorodność środowiska.
  
  

• W przypadku motyli istotne jest uprawianie roślin, które od wiosny do jesieni będą stanowić nieprzerwane źródło nektaru. Tak jak i dla innych grup owadów doskonale sprawdzą się tutaj: aksamitki, astry, krwawnica pospolita, pysznogłówka ogrodowa, jeżówka purpurowa, lawenda, szałwia, czy macierzanka. Są to gatunki niezwykle dekoracyjne i w praktyczny sposób stanowiące miejsce schronienia, jak i pożywienia dla wspomnianych zapylaczy.
  
  
• Dodatkowym rozwiązaniem może też być uwzględnienie w aranżacji przestrzeni domków dla owadów. Obecnie na rynku dostępne są gotowe rozwiązania, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby wykonać je samodzielnie. Wystarczą puste doniczki, przycięte puste pędy i kawałki drewna.
  
  

Gotowe domki dla owadów i jeży.

• Sprzymierzeńcami w walce ze szkodnikami roślin są także większe gabarytowo organizmy. W walkę ze ślimakami chętnie włączą się jeże. Warto pomyśleć nad pozostawieniem w ogrodzie miejsca, które będą dla nich atrakcyjnym schronieniem. Mogą to być stosy z patyków, czy nieuporządkowana ściółka z siana i liści. Dodatkowe wsparcie mogą zapewnić też żaby i ropuchy. Wracając do tematu ssaków, niekoniecznie postrzegany pozytywnie w ogrodzie – kret, może sukcesywnie zredukować populację owadów, dżdżownic i wspomnianych przed momentem ślimaków. Niezwykle żarłoczne są także ryjówki, których główny pokarm stanowią owady i gryzonie.
  
  
• W planowaniu ogrodu warto uwzględnić nasadzenia z drzew oraz krzewów, czyli aspektów atrakcyjnych dla ptaków, które pomogą w zwalczaniu szkodników glebowych, jak i owadów występujących na nadziemnych częściach roślin. Drzewa, będą stanowić miejsce do obserwacji okolicy i podobnie jak w przypadku krzewów - schronienie i dodatkowe źródło pożywienia. Przy wyborze gatunków warto rozważyć te, które będą dla nich atrakcyjne z uwagi na wykształcanie owoców, czy nasion. Tą grupę organizmów można zachęcić także poprzez umieszczanie na drzewach budek lęgowych, czy wystawianie poidełek (sprawdzą się one również latem, jako wsparcie dla zapylaczy).
  
  

Tak naprawdę niewiele potrzeba, aby ogród, czy balkon stał się przestrzenią przyjazną ekologicznie. Dlatego też, planując i obserwując środowisko naturalne roślin, warto wprowadzać i praktykować te drobne działania, które niosą za sobą niesamowite korzyści.

Tekst i zdjęcia: Leroy Merlin Polska Opracowanie: mgr inż. Daria Maciejewska (1), mgr inż. Anna Pińkowska (2), mgr inż. Anna Sybilska (2) | Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Nauk Ogrodniczych, (1) Katedra Sadownictwa i Ekonomiki Ogrodnictwa, (2) Katedra Ochrony Roślin

Źródła / Bibliografia: Boczek J., Lewandowski M. 2016. Nauka o szkodnikach roślin uprawnych. Wydawnictwo SGGW.; Burdajewicz S., Glaser T. 1978. Atlas chorób i szkodników roślin ozdobnych. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.; Paduch-Cichal E., Szyndel M., Schollenberger M., Wakuliński W. 2010. Fitopatologia szczegółowa. Choroby roślin ogrodniczych. Wydawnictwo SGGW