Funkcje roślin w ogrodzie. Poznaj cztery najważniejsze

Wbrew pozorom zadanie roślin ozdobnych nie polega wyłącznie na tym, żeby zachwycać nas swoim pięknem. Ze względu na funkcję pełnioną w ogrodzie można je podzielić na kilka kategorii.

Rośliny okrywowe

Rosną nisko przy ziemi, tworząc zwarte kobierce. Mają zdolność utrzymywania wilgoci w podłożu, za co są szczególnie cenione. Ponadto ograniczają dostęp światła do nasion chwastów, co utrudnia ich kiełkowanie i rozwój. Rośliny okrywowe szybko się rozrastają, dzięki czemu stabilizują ziemię w miejscach narażonych na erozję, takich jak skarpy czy strome zbocza, zapobiegając jej osuwaniu się.

Ze względu na różnorodność form, kolorów i tekstur rośliny okrywowe mogą być używane w różnorodnych kompozycjach. Doskonale sprawdzają się na rabatach kwiatowych, gdzie stanowią atrakcyjne uzupełnienie wyższych gatunków. Dzięki rozmaitości barw liści i kwiatów można z nich tworzyć efektowne kontrasty i kolorowe dywany.

W ogrodach naturalistycznych i leśnych pomagają w komponowaniu założeń nawiązujących do naturalnych siedlisk. Na skarpach i murkach układają się w intrygujące kaskady.

Jako rośliny okrywowe w ogrodach o glebach lekkich i przepuszczalnych doskonale sprawdzają się macierzanka (Thymus) czy rozchodniki (Sedum), które preferują słoneczne stanowiska i są odporne na suszę. Natomiast w miejscach zacienionych i wilgotnych, pod koronami drzew czy wzdłuż strumieni warto posadzić barwinka pospolitego (Vinca minor), gajowca (Lamiastrum galeobdoblon) lub runiankę japońską (Pachysandra terminalis).

Do ogrodów skalnych, gdzie gleba jest uboga, a warunki często ekstremalne, idealnym wyborem będą dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans) i bodziszek korzeniasty (Geranium macrorrhizum), które mimo niewielkich wymagań potrafią szybko się rozprzestrzeniać.

Rośliny strukturalne (architektoniczne)

To gatunki, które wyróżniają się spośród innych roślin formą. Odznaczają się zazwyczaj wyrazistym pokrojem, który u części z nich pozostaje atrakcyjny przez cały rok. Ich liście, łodygi czy kwiaty często mają geometryczny kształt lub imponujące rozmiary, co sprawia, że nawet pojedyncze egzemplarze mogą dominować w krajobrazie.

Do roślin strukturalnych zaliczają się m.in. funkie (Hosta), gunnera olbrzymia (Gunnera manicata), miskant chiński (Miscanthus sinensis), żeleźniak Russela (Phlomis russeliana), jukka (Yucca) czy szkarłatka (Phytolacca).

Są one nie tylko bardzo dekoracyjne, ale również praktyczne – często dzielą przestrzeń ogrodu na strefy, tworzą zielone ściany, a także przyciągają wzrok, odwracając uwagę od niezbyt atrakcyjnych elementów. Dzięki ich obecności ogrody zyskują głębię i wielowarstwowość.

Można je wykorzystywać na różne sposoby:

• jako solitery – sytuując na tle trawnika lub rabaty pojedyncze egzemplarze,
• w grupach – tworząc kompozycje roślinne podkreślające charakter ogrodu,
• jako obramowanie ścieżek – sadząc wzdłuż ciągów komunikacyjnych, aby podkreślały ich przebieg,
• jako tło – umieszczając na rabacie razem z niższymi roślinami kwitnącymi o kontrastowych fakturach i kolorach.

Umiejętne łączenie roślin strukturalnych z innymi gatunkami pozwala na stworzenie spójnych i intrygujących kompozycji, które zmieniają się wraz z porami roku. Choćby wysokie trawy ozdobne mogą być tłem dla bylin kwitnących wiosną i latem, a zimą, pokryte szronem lub śniegiem, same stają się główną atrakcją.

Rośliny architektoniczne to nieodłączny element dobrze zaplanowanego ogrodu. Odgrywają rolę naturalnych rzeźb, nadając przestrzeni unikalny charakter i porządek. Ich forma, wysokość, faktura oraz sposób wzrostu sprawiają, że stają się punktami centralnymi, wokół których organizowane są inne rośliny i elementy dekoracyjne.

Doskonale sprawdzają się zarówno w ogrodach minimalistycznych, jak i w tradycyjnych. W nowoczesnych założeniach często dominują rośliny o wyrazistej formie, które idealnie komponują się z prostymi liniami i geometrycznymi kształtami architektury budynków. Z kolei w ogrodach klasycznych rośliny strukturalne mogą stanowić akcenty podkreślające bardziej złożone kompozycje roślinne.

Rośliny akcentujące

Przyciągają uwagę zazwyczaj za sprawą swoich wyjątkowych kwiatów, kolorów liści lub nietypowego pokroju. Jako solitery bądź w grupach odgrywają rolę punktów ogniskowych, które skupiają wzrok na określonym fragmencie ogrodu.

Umiejętne rozmieszczenie roślin akcentujących pozwala również na optyczne powiększenie ogrodu, nadanie mu głębi lub przeciwnie – wydzielenie mniejszych, intymnych stref. Do roślin akcentujących zaliczyć można np. języczkę pomarańczową (Ligularia dentata), ostróżkę ogrodową (Delphinium x cultorum), trytomę groniastą (Kniphofia uvaria) czy rudbekię błyskotliwą (Rudbeckia fulgida).

Wybierając rośliny akcentujące na rabaty, warto kierować się następującymi kryteriami:

KOLOR. Różnorodność barw kwiatów wzbogaca kompozycje ogrodowe, tworząc interesujące kontrasty. Na przykład liliowce (Hemerocallis) o dużych, wyrazistych kwiatach mogą stanowić mocny akcent kolorystyczny.

ROZMIAR. Umiejętne zastosowanie roślin o różnej wysokości przynosi ciekawe efekty. Wyższe rośliny, takie jak rudbekie (Rudbeckia) czy jeżówki (Echinacea), mogą być użyte jako tło dla niższych gatunków lub jako dominujące solitery. Z kolei rośliny o niskim wzroście, np. lawenda (Lavandula), mogą tworzyć wyraźne granice lub podkreślać krawędzie rabat.

OKRES KWITNIENIA. Warto zestawiać ze sobą gatunki, które kwitną w różnym czasie, aby ogród był atrakcyjny jak najdłużej. Można połączyć np. piwonie (Paeonia) kwitnące wiosną z jesiennymi astrami (Aster) i chryzantemami (Chrysanthemum).

Projektując kompozycje z roślinami akcentującymi, warto także pamiętać o zasadzie kontrastu i harmonii. Gatunki o różnych wysokościach, barwach, fakturach i kształtach mogą stworzyć dynamiczne, zróżnicowane nasadzenia.

Na przykład zestawienie pionowych jeżówek z nisko rozrastającą się lawendą stanowi interesujący kontrast form i faktur. Ważne jest jednak zachowanie spójności kolorystycznej, aby całość nie była zbyt chaotyczna.

Rośliny sensoryczne

To rośliny mocno oddziałujące na nasze zmysły. Oferują nie tylko doznania wzrokowe i zapachowe, które w oczywisty sposób kojarzą się z przebywaniem w ogrodzie ozdobnym, ale także wrażenia dotykowe, smakowe, a nawet dźwiękowe.

WZROK. Kwiaty bylin występują w szerokiej gamie barw – od subtelnych i wyciszających po intensywne i pobudzające. Na przykład jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea) i rudbekia (Rudbeckia fulgida) kwitną w odcieniach żółci i purpury, które przyciągają wzrok oraz dodają rabacie energii. Dzięki tej różnorodności kolorystycznej bylin można tworzyć kompozycje cieszące oko przez cały sezon wegetacyjny, od wczesnej wiosny do późnej jesieni.

POWONIENIE. Ogród wypełniony pachnącymi roślinami może stać się prawdziwym rajem dla naszego nosa. Do kwiatów o szczególnie mocnej woni należą m.in. lawenda (Lavandula angustifolia), której aromat ma właściwości relaksujące, lilak (Syringa), wiciokrzew (Lonicera), jaśminowiec (Philadelphus), kocimiętka (Nepeta) i sporo odmian róż (Rosa). Przyjemnym zapachem charakteryzuje się też mnóstwo ziół, choćby mięta (Mentha) czy szałwia (Salvia officinalis).

DOTYK. Rośliny dostarczają niezwykłych doznań dotykowych dzięki różnorodności tekstur liści i łodyg – bywają gładkie, chropowate, śliskie, omszałe… Szczególnie delikatnymi, miękkimi liśćmi, które aż proszą się o dotyk, charakteryzują się lawenda i kocimiętka (Nepeta x faassenii), a liście krwawnika pospolitego (Achillea millefolium) są bardziej szorstkie. Włączenie do ogrodu roślin o różnorodnych teksturach pozwala na wykreowanie przestrzeni, która zaskakuje.

SMAK. W ogrodzie można zadowolić również zmysł smaku – wystarczy posadzić w nim zioła. Ziołownik może stanowić odrębną rabatę, jak również pojedyncze zioła można posadzić pomiędzy roślinami ozdobnymi – to zawsze będzie dobre sąsiedztwo. Poza wspomnianymi już miętą i szałwią warto wprowadzić tymianek (Thymus vulgaris), rozmaryn (Rosmarinus) czy melisę lekarską (Melissa officinalis). Ich smak nie tylko wzbogaca potrawy, ale także stanowi kolejną zmysłową przyjemność, którą można czerpać z ogrodu.

SŁUCH. Chociaż może się wydawać, że rośliny są ciche, niektóre z nich dostarczają subtelnych wrażeń dźwiękowych. Szelest liści czy suchych traw ozdobnych poruszanych przez wiatr albo brzęczenie pszczół odwiedzających nektarodajne kwiaty to dźwięki, które ożywiają ogrodową przestrzeń, a jednocześnie działają na nas kojąco.

Fragment pochodzi z książki
Byliny: rośliny na lata. Zaprojektuj wymarzoną rabatę

Autorstwa Magdaleny Markiewicz

Wydanej nakładem wydawnictwa Publicat
W sprzedaży od 21 maja 2025 r.

KUP ONLINE