Żeleźniak Russela, żółty (Phlomis russeliana) nazywany też szałwią turecką lub szałwią Jerozolimską to ciekawa bylina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Roślina pochodzi z Azji (głównie Turcji, Syrii), ale jest też uprawiana w wielu innych krajach świata.
Żeleźniak Russela w czasie kwitnienia może dorastać do ok. 0,7-1 m wysokości. Tworzy wzniesiony, sztywny, dość gruby, nierozgałęziony, szorstko owłosiony pęd, na którym naprzeciwległymi parami wyrastają duże, sercowate, ząbkowane na brzegach, szorstko owłosione, szarozielone z wierzchu i jaśniejsze od spodu liście. U podstawy łodygi wyrastają większe niż na pędzie liście odziomkowe, które mocno rozkładają się na boki, okrywając podłoże. Mają sercowaty kształt i owłosioną, lekko pomarszczoną blaszkę liściową.
Żeleźniak kwitnie od czerwca do sierpnia, rozwijając miododajne, żółte, dość duże, łukowato wygięte, dwuwargowe kwiaty (górna warga jasnożółta, dolna ciemnożółta), zebrane w kilka gęstych okółków kwiatostanowych, wyrastających na łodydze w kątach liści na kilku oddalonych od siebie piętrach.
Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w brązowo-brunatne owocostany, wypełnione licznymi nasionami. Zaschnięte owocostany pozostają na pędach aż do późnej jesieni i ciekawie prezentują się na rabacie.
Wymagania i uprawa
Żeleźniak Russela jest stosunkowo łatwy w uprawie. Najlepiej rośnie na słonecznych lub lekko półcienistych stanowiskach. Lubi gleby przepuszczalne od średnio żyznych do ubogich. Roślinę podlewa się umiarkowanie. Wykazuje odporność na krótkotrwały brak wody.
Bylina nie jest w pełni mrozoodporna, dlatego powinna być uprawiana w najcieplejszych rejonach kraju i okrywana na zimę (np. warstwą kompostu).
Żeleźniak najlepiej rozmnaża się przez wysiew nasion (może dawać samosiew), gorzej przez podział, gdyż niezbyt dobrze znosi przesadzanie.
Zastosowanie
Żeleźniak Russela najpiękniej prezentuje się w jednogatunkowych, dużych grupach, gdyż wtedy jego piętrowe kwiaty są najlepiej wyeksponowane, ale może też tworzyć ciekawe kompozycje rabatowe z innymi roślinami. Zimą jego owocostany (zdj. 4) też będą zdobić ogród wyrastając ponad białą pierzynę.
Jego żółte kwiaty ładnie kontrastują z roślinami kwitnącymi na niebiesko, fioletowo, amarantowo lub pomarańczowo jak np. kocimiętka, ostróżki, lawenda, trytoma groniasta, perowskia, żeleźniak bulwiasty, szałwia omszona i lekarska czy pysznogłówka ogrodowa. Dobrze wyglądają też w towarzystwie roślin o szarych lub srebrzystych liściach jak np. czyściec wełnisty czy goździk pierzasty, a także traw ozdobnych.
Żeleźniaki nadają się na kwiat cięty oraz do suchych bukietów.
Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: Żeleźniak Russela, żółty, fot. Hans Braxmeier, Elsemargriet, Hans Linde/Pixabay, wallygrom/CC BY-SA 2.0/Flickr
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
