Jakie kamienie na skalniak? Zdziwisz się, jakie to ważne

Skalniak w ogrodzie – od czego zacząć?

Planując ogród skalny, najlepiej zacząć od wyboru odpowiednich kamieni. Naśladując naturę, warto zdecydować się na jeden, ostatecznie dwa rodzaje skał, ale za to wybierać odłamki różnej wielkości, o nieregularnych kształtach, chropowatej powierzchni i bogatej kolorystyce. To one tworzą szkielet ogrodu skalnego, od ich rodzaju, wielkości i kształtu zależy wygląd gotowej aranżacji.

Podstawę powinny stanowić głazy i duże kamienie, ułożone piętrowo, od największych na dole, zagłębione w podłożu do ok. 1/3 wysokości. Mniejsze kamienie przydadzą się do uzupełnienia luk. Już po obsadzeniu skalniaka warto pokryć podłoże pomiędzy roślinami korą kamienną, grysem, tłuczniem lub żwirem. Korzystnie wpłynie to na wygląd skalnej rabaty, a ponadto ograniczy straty wilgoci, zapobiegnie wnikaniu chwastów oraz wymywaniu podłoża.

▶ Więcej praktycznych szczegółów oraz instrukcję, jak zbudować skalniak krok po kroku, znajdziecie w tym artykule.

▶ Temat na czasie: Podwyższone grządki betonowe. Uprawa własnych warzyw nigdy nie była prostsza... i przyjemniejsza

Kamienie na skalniak – jaką skałę wybrać?

Poszczególne skały różnią się składem mineralnym i w zróżnicowany sposób wpływają na odczyn gleby. Z tego powodu odpowiedź na pytanie, co posadzić na skalniaku, zależy od rodzaju skał użytych do jego budowy.

Dobór odpowiednich roślin ułatwi poniższy poradnik. Przedstawiamy popularne kamienie na skalniak, z podziałem na zasadowe, obojętne i kwaśne. Propozycje gatunków, które będą się wśród nich dobrze czuły, zamieściliśmy na końcu artykułu.

Fot. Aggi Schmid, Edda Dupree, Franz Bogner, mychadre77 / Adobe Stock

Kamienie na skalniaku to nie tylko element dekoracyjny, ale także kluczowy czynnik wpływający na zdrowie i rozwój roślin. Ich rodzaj decyduje o odczynie gleby, wilgotności oraz mikroklimacie, co bezpośrednio przekłada się na dobór odpowiednich gatunków roślin. Właściwie dobrane skały zapewniają stabilność kompozycji, ograniczają erozję i nadają skalniakowi naturalny wygląd.

Zasadowe kamienie na skalniaki

Większość klasycznych bylin skalnych preferuje lekko zasadowy odczyn podłoża (pH>7), podobnie jak śródziemnomorskie zioła z lawendą na czele. Zasadowe kamienie są cenione jako materiał do budowy kolekcjonerskich alpinariów, ponadto można z nich z powodzeniem stworzyć skalną rabatę inspirowaną śródziemnomorskim pejzażem.

Wapienie – to popularne i tanie skały osadowe. Są lekkie, miękkie i łatwe w obróbce, ale z mniej trwałe w porównaniu do większości kamieni ogrodowych. Ich kolorystyka różni się zależnie od domieszek obecnych w składzie skały i może zmieniać się pod wpływem warunków atmosferycznych. Najczęściej mają zabarwienie kremowe, białe, szare, żółtawe lub beżowe, ale zdarzają się wapienne złoża w odcieniach brązu, czerwieni, różu i miedzi. Znacząco podwyższają odczyn podłoża, wśród nich powinny rosnąc wyłącznie gatunki zasadolubne.
Dolomit – Wzbogaca podłoże nie tylko w wapń, ale także magnez. Użyty do budowy skalniaka odkwasza glebę delikatniej i wolniej niż wapienie. Najczęściej jest biały, szary żółtawy lub brunatny. W Polsce jest wydobywany w Małopolsce, okolicach Sandomierza i Jeleniej Góry. O ile sproszkowany dolomit nawozowy można kupić w każdym markecie ogrodniczym, duże głazy dolomitowe bywają drogie i trudno dostępne.
Marmur – Jest skałą metamorficzną, stanowiącą kompilacje innych skał, o różnych właściwościach. Prezentuje niezwykle bogata kolorystykę: powierzchnie marmuru pokrywają smugi, żyłki i plamy w kontrastowych kolorach. Wygląda niezwykle efektownie, niestety jest wrażliwy na działanie czynników atmosferycznych i sporo kosztuje.
Tuf wapienny (inaczej martwica wapienna lub trawertyn) – Wyróżnia się zróżnicowaną powierzchnią, urozmaiconą licznymi zagłębieniami oraz kolorystyka obejmującą odcienie bieli, żółci, brązu i czerwieni. Jest skałą miękką i kruchą, łatwo da się w nim wywiercić zagłębienia na niewielkie byliny. Ma doskonale przepuszczalną, porowatą strukturę, bardzo korzystną z punktu widzenia większości roślin. Uwaga: silnie podwyższa pH podłoża, więc nadaje się dla gatunków typowo zasadolubnych. Ponadto jest podatny na uszkodzenia mechaniczne.
Bazalt – Pospolita, zasadowa skała wulkaniczna, bardzo twarda i odporna na erozję. Ma ciemnoszary lub czarny kolor, niekiedy z zielonkawym połyskiem. Ciekawie komponuje się z roślinami o białych lub żółtych kwiatach albo srebrzystych liściach. Jest trudny w obróbce, dlatego wybierając kamienie bazaltowe na skalniak, trzeba zwracać szczególna uwagę na ich wielkość i kształt. Późniejsze docięcie bazaltu do odpowiednich wymiarów jest niemożliwe bez użycia profesjonalnych narządzi.
Serpentynit – wyjątkowo piękna skała metamorficzna o zróżnicowanej kolorystyce, obejmującej odcienie zieleni, błękitu, czerni, brązu, szarości, czerwieni i żółci. Powierzchnię często urozmaicają kontrastowe żyłki i plamy. Wbrew pozorom jego cena jest umiarkowana. Skalniak serpentynitowy wygląda wspaniale, jednak zasadowy odczyn tego materiału ogranicza dobór roślinności.

Fot. Olga Gorchichko, Piotr, ThomBal, Winfried / Adobe Stock

1. skalnica / 2. dolomit + zerwa kulista / 3. piaskowiec + rojnik / 4. kamień polny

Skały o obojętnym odczynie

Neutralny odczyn kamieni użytych do budowy skalniaka pozwala na dużą dowolność w doborze roślin. Wystarczy uzupełnić nisze między skalnymi odłamkami podłożem odpowiednim dla danego gatunku.

Piaskowiec – jest powszechnie dostępny i łatwy w obróbce. Nie zawsze jest „piaskowy”: często bywa beżowy, kremowy, brunatny, rudy lub czerwonawy. Jasne piaskowce są podatne na zabrudzenia i łatwo szarzeją, dlatego do budowy skalniaka lepiej nadają się pochodzące z ciemniejszych złóż, zwłaszcza czerwone i brązowe.
Kamień polny – Posiada bardzo bogata kolorystykę i najczęściej zaokrąglony kształt. Jest trwały, powszechnie dostępny i wybitnie tani. Przy odrobinie szczęścia można go dostać za darmo, jako „odpad” z pół uprawnych. Niestety, skalniak z kamienia polnego nie wygląda naturalnie. Zwykle przypomina po prostu… stos kamieni.
Łupek szarogłazowy – Tak jak wszystkie łupki, jest łatwy do obróbki i podziału na plastry czy płytki. Zgodnie z nazwa przybiera szeroką gamę szarości, niekiedy z odcieniem zieleni, brązu, czerwieni lub żółci. Pozwala uzyskać skalniak o naturalistycznym wyglądzie i zróżnicowanym kształcie. Nazwa bywa myląca: o ile płytki i mniejsze odłamki można kupić bez problemu, zdobycie dużego głazu szarogłazowego bywa problematyczne.

Fot. Falko Göthel, Mariana, Piotr, Галина Сандалова / Adobe Stock

1. gnejs / 2. granit + płomyk / 3. dolomit + pięciornik lśniący / 4. bazalt

Kamienie zakwaszające glebę

Wśród skał o kwaśnym odczynie (pH<7) dobrze czują się karłowate iglaki oraz krzewy i krzewinki kwasolubne. Sprawdzą się jako materiał do budowy wrzosowiska na skarpie, a także skalniaka w cieniu, obsadzonego górskimi paprociami.

Granit – To jeden z najtrwalszych kamieni ogrodowych, typowo kwaśny. Jest twardy, wytrzymały na warunki atmosferyczne i uszkodzenia mechaniczne, do tego stosunkowo niedrogi. Przybiera wszelkie odcienie szarości, często z domieszka innego koloru, np. bieli, brązu lub różu. Ma wyraźnie ziarnista strukturę, na jego powierzchni można dostrzec gołym okiem drobne kryształki minerałów. Znalezienie głazów granitowych o naturalnym wyglądzie i ciekawym kształcie może wymagać nieco zachodu, ale warto się postarać. Budowa ogródka skalnego z kostki granitowej to zdecydowanie zły pomysł!
Gnejs – wyjątkowo dekoracyjna skała metamorficzna, pokryta mozaiką pasów, smug i cętek w odcieniach szarości, bieli, czerni, brązu, zieleni i miedzi. Ma delikatnie kwaśny odczyn, odpowiedni dla większości roślin ogrodowych, w tym wielu bylin skalnych. Gnejs jest podatny na uszkodzenia mechaniczne, ale w przypadku skalniaka ma to marginalne znaczenie. Jednak jeśli przez ogródek skalny ma przebiegać ścieżka lub schodki, do ich budowy lepiej zastosować inny materiał. Podstawową wadą gnejsu jest wysoka cena.
Łupek serycytowy – Pospolita skała o popielatym, srebrzystym lub stalowym kolorze, często z rudym zabarwieniem. Jest tani i łatwo dostępny. Występuje niemal wyłącznie w postaci niewielkich odłamków, które łatwo dają się podzielić na cienkie plastry. Nadaje się do budowy tzw. skalniaków szczelinowych oraz wzorowanych na górskich rumowiskach. Nieznacznie obniża odczyn gleby, może sąsiadować z większością roślin.

Fot. Sainam / Adobe Stock

Tuf wulkaniczny

To skała inna niż wszystkie! Jest lekki i porowaty, a jednocześnie stosunkowo twardy. Zwraca uwagę powierzchnią przypominającej rafę koralową, z licznymi zagłębieniami idealnymi do sadzenia drobnych bylin, takich jak rojniki. Duża bryła tufu może stanowią samodzielny miniskalniak. Zależnie od pochodzenia, tuf wulkaniczny różni się składem mineralnym, w związku z czym jego odczyn może wahać się od zasadowego po lekko kwaśny. Prezentuje szeroką gamę kolorów, od bieli, szarości i brązu, po odcienie czerwieni i zieleni.

Skąd wziąć kamień na skalniak?

Wybór kamieni na skalniak nie ogranicza się do skał wymienionych w tym artykule. Obecnie bez większego trudu da się zamówić głazy z całego świata, o egzotycznym wyglądzie i pochodzeniu. Mimo to warto wpierw sprawdzić, czy w okolicy nie znajduje się kamieniołom lub kopalnia. Lokalnie występujące skały będą wyglądały naturalnie, poza tym pozwolą sporo zaoszczędzić na kosztach transportu oraz uniknąć długiego oczekiwania na dostawę.

Skład skał jest bardzo zmienny, dlatego dokładne scharakteryzowanie ich właściwości sprawia trudność nawet geologom. Kamienie tego samego rodzaju, ale pochodzące z różnych złóż, mogą różnić się wyglądem i odczynem. Domowym sposobem ustalenia przybliżonego pH jest „próba octowa”. Wystarczy wylać na skałę odrobione octu lub innego kwasu: jeśli zacznie się pienić, skała zawiera wapń, czyli najprawdopodobniej ma zasadowy odczyn.

Rośliny na skalniak - na różnych typach kamieni

chris2766, K.-U. Häßler, Ruckszio yanikap / Adobe Stock

1. rojnik / 2. rozchodnik / 3. smagliczka / 4. lewizja

Co posadzić na skalniaku, na różnych typach kamieni?

Przedstawiamy sprawdzone gatunki bylin i niskich krzewinek, podzielone na 3 grupy, zależnie od preferowanego odczynu. Szczegółowe opisy poszczególnych gatunków są dostępne w naszym katalogu, wystarczy, że klikniesz w poniższe linki.