Uprawa czarnego bzu w ogrodzie | Jaką odmianę wybrać? Gdzie posadzić? Jak dbać?

Bez czarny – magiczny krzew dobry na wszystko. Co to za roślina?

Bez czarny (łac. Sambucus nigra) w swojej naturalnej odmianie, jest spotykany na skraju lasów oraz na nieużytkach, a nawet na gruzowiskach. Roślina ma małe wymagania i doskonale dostosowuje się do różnych warunków środowiskowych.

To gęsty krzew lub niewielkie, wielopienne drzewo. Rośnie szybko (nawet do 60 cm rocznie!), uzyskując 3-7 m wysokości i 3-5 m szerokości. Posiada okrągłą koronę, szeroki i luźny pokrój oraz obwisające gałęzie. Dzikie krzewy mogą wydawać się mało dekoracyjne, jednak gdy kwitną, a później owocują, mogą być ciekawą ozdobą ogrodu, zwłaszcza w stylu wiejskim lub naturalistycznym.

Liście bzu czarnego są pierzaste, złożone z drobnych listków i osiągają do 30 cm długości. U dzikich krzewów blaszki liściowe są ciemnozielone, a u odmian ozdobnych mogą występować w kolorach od jasnozielonych, przez pstrokate, po prawie zupełnie czarne. Roztarte liście wydzielają charakterystyczny (nielubiany), ostry zapach.

Drobne, kremowobiałe (u odmian ozdobnych – różowe) kwiaty zebrane są w płaskie baldachogrona o 10-20 cm średnicy. Mają charakterystyczny, słodkawy zapach i chętnie są odwiedzane przez motyle. Wczesną jesienią pojawiają się niewielkie, ale bardzo liczne, parasolowate owocostany. Owocujące krzewy posiadają tak dużo jagód, że ich pędy mocno się uginają pod ich ciężarem. Owoce pozostają na krzewach na długo po pierwszych przymrozkach.

Warto wiedzieć, że kwiaty i owoce bzu czarnego mają zastosowanie w kuchni! Kwiaty są jadalne i można z nich przyrządzać pyszne placki oraz soki, a z owoców robi się dżemy, nalewki, syropy itd.. Co więcej, roślina należy do leczniczych – dzięki właściwościom odżywczym i prozdrowotnym, bez czarny pomaga w wielu dolegliwościach.

Fot. Hans Braxmeier / Pixabay

Kwiaty bzu czarnego pojawiają się na przełomie maja i czerwca. Delikatnie pachną i są chętnie odwiedzane przez owady. Owoce czarnego bzu dojrzewają już pod koniec sierpnia i na początku września. W czasie zimy są chętnie zjadane przez ptaki.

Przeczytaj także

Jak stworzyć piękny ogród bez wysiłku, w kilka godzin? Z prefabrykatami to możliwe

Wymagania bzu czarnego – słońce

Bez czarny doskonale nadaje się do uprawy w ogrodzie. Ma małe wymagania, nie sprawia problemów i jest praktycznie "bezobsługowy". Wystarczy zapewnić mu odpowiednie warunki, by rósł zdrowo przez wiele lat. Oto jego wymagania i zasady uprawy:

Gdzie posadzić bez czarny, by pięknie kwitł?

Do pełnego wybarwienia owoców (i liści u odmian ozdobnych) krzew wymaga miejsca słonecznego. Może wprawdzie rosnąć w półcieniu, jednak będzie wtedy słabiej kwitnąć i owocować.

Dzikie bzy najlepiej prezentują się w dużych ogrodach, a ozdobne odmiany karłowe polecane są do małych ogrodów przydomowych oraz do uprawy w pojemnikach.

Roślina doskonale znosi warunki miejskie i jest całkowicie mrozoodporna (strefa mrozoodporności 5a) – bez obaw można ją sadzić w całym kraju.

Jakie podłoże lubi bez czarny?

Jest tolerancyjny co do podłoża i zadowoli się praktycznie każdą glebą ogrodową, ale najlepiej rośnie na glebach żyznych, próchnicznych i średnio wilgotnych, bogatych w azot i wapń. Jeśli podłoże jest piaszczyste i gliniaste warto je wzbogacać w kompost.

Fot. Soru Epotok / AdobeStock

Kwiaty bzu czarnego przywodzą na myśl urocze gwiazdki zebrane w puchate grono.

Pielęgnacja bzu czarnego

Jeśli chcemy by nasz bez czarny był jak najpiękniejszy i stanowił prawdziwie magiczną perłę ogrodu, trzeba zadbać o jego pielęgnacje:

Jak podlewać i nawozić?

Krzew nie wymaga częstego nawożenia. Na słabych glebach można go na początku sezonu wegetacyjnego nawozić nawozem wieloskładnikowym, np. Azofoską lub nawozem do roślin owocowych. Warto systematycznie podsypywać go kompostem, by wprowadzić do gleby cenną próchnicę. Wymaga podlewania tuż po posadzeniu, by wspomóc młode krzewy w dobrym ukorzenieniu. Największe zapotrzebowanie na wodę wykazuje w czasie zawiązywania i dojrzewania owoców.

Jak przycinać bez czarny?

By roślina co roku rodziła dorodne owoce, wymaga regularnego i mocnego przycinania! Największe owoce tworzą się na silnych, jednorocznych pędach. Cięcie przeprowadza się po zbiorach lub w czasie spoczynku – późną jesienią, zimą i wczesną wiosną.

Pędy, które owocowały przycina się nisko przy ziemi, by w kolejnym roku na ich miejscu pojawiły się nowe – silne, wyprostowane i niezacienione. Krzew można przycinać rzadziej, jednak by zachować jego walory dekoracyjne, najstarsze pędy warto wycinać raz na 2-3 lata.

Fot. Poldi Rijke / CC BY-SA 3.0 / Wikimedia Commons

Bzy czarne to pospolicie występujące w Polsce krzewy, które można spotkać na brzegach lasów i na łąkach.

Czy trzeba chronić? Jakie szkodniki atakują czarny bez?

Młode, niezdrewniałe pędy często bywają atakowane przez czarne mszyce, które gdy występują w wysokiej liczebności mogą osłabić roślinę. Pędy oblepione czarnymi szkodnikami najlepiej usuwać i niszczyć lub opryskiwać odpowiednimi preparatami. Można do tego wykorzystać ekologiczny roztwór gnojówki z pokrzywy, oprysk szarym mydłem lub chemiczny środek ochrony roślin. Poza mszycami bzy czarne rzadko bywają atakowane przez inne szkodniki i choroby grzybowe (bardzo rzadko w czasie wilgotnej pogody porażane są kwiatostany).

Czy bez czarny można łatwo rozmnażać? Jak to robić?

Roślinę można wprawdzie rozmnażać z nasion wysiewanych jesienią, ale najłatwiejszą i najszybsza metodą jest rozmnażanie przez sadzonki pędowe. Najlepiej nadają się roczne pędy pobrane jesienią (mogą być także pobrane wczesną wiosną). Powinny mieć 5-6 oczek. Sadzi się je głęboko do ziemi, tak by wystawały tylko 2 oczka. Szybko się ukorzeniają i po roku (na jesieni) są gotowe do przesadzenia na docelowe miejsce.

Odmiany bzu czarnego – na owoce i ozdobne

Dzikie krzewy bzu doskonale nadają się do uprawy w ogrodzie i w odpowiednich warunkach będą dobrze owocować. Można jednak wybrać specjalne odmiany hodowlane, które wyróżnią się wytwarzaniem większych owoców przy mniejszych rozmiarach samego krzewu. Są nimi np.: 'Alleso', 'Korsor', 'Samdal', 'Sampo', 'Samyl'.

W ogrodach można także sadzić odmiany ozdobne bzu czarnego, które nie tylko tworzą piękne i jadalne owoce, ale mają także wiele innych walorów ozdobnych, np.:

• 'Aurea' – żółte liście
• 'Aureomarginata' – dwubarwne liście żółto-zielone
• BLACK BEAUTY 'Gerda' – czarne liście, różowe kwiaty
• BLACK LACE 'Eva' – purpurowe pędy, ciemne liście, białe kwiaty
• BLACK TOWER 'Eifel1' – kolumnowy pokrój, ciemne liście, różowobiałe kwiaty z czerwonymi pręcikam
• GOLDEN TOWER 'Jdeboer001' – kolumnowy pokrój, powcinane, pierzaste, zielono-żółte liście
• 'Guincho Purple' – purpurowe liście, kwiaty zamknięte są różowe, otwarte i białe
• 'Laciniata' – cienkie, pierzaste liście przypominające konopie
• 'Madonna' – pstrokate liście żółto-zielone
• 'Marginata' – liście zielone z żółtym obrzeżeniem
• 'Obelisk' – kolumnowy, wąski pokrój
• 'Pulverulenta' – liście pstro nakrapiane, z daleka roślina wygląda na obsypaną kwiatami
• 'Pygmy' – karłowy, do 1 m wysokości
  
  

Szczegółowe opisy odmian dekoracyjnych bzu czarnego znajdziesz w katalogu roślin na stronie Związku Szkółkarzy Polskich.

Zdjęcie tytułowe: Анастасія Стягайло, peterjurco, ullision, Soru Epotok / Adobestock, zdjęcie w tekście: Amanda Slater / Flickr / CC BY-SA 2.0

A ty? Jakie masz doświadczenia? Daj znać w komentarzu!