Bez czarny (Sambucus nigra) to krzew obecnie należący do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae). Jest często nazywany bzem białym, dzikim, lekarskim, aptekarskim czy pospolitym i w Polsce występuje naturalnie – można go spotkać na nieużytkach, przydrożach czy skrajach lasów.
Jest to krzew lub niskie drzewo osiągające do 7 m. Bez czarny posiada szeroką koronę o rozłożystym, kulistym pokroju. Kora tej rośliny jest jasnobrunatna i spękana, a młode gałązki mają barwę zieloną. Są pokryte licznymi, wyraźnymi porami. Liście są złożone przeważnie z 2-3 par listków bocznych i jednym, większym liściem wierzchołkowym. Mają eliptyczny kształt, zaostrzony wierzchołek i piłkowane brzegi. Oprócz tego są delikatne owłosione, a po roztarciu charakterystycznie pachną. Wiosną pojawiają się przed kwiatami.
Bez czarny kwitnie w maju-czerwcu. Kwiaty bzu czarnego są drobne, kremowo-białe, promieniste, pięciokrotne i rurkowate. Są one zebrane w płaskie lub parasolowate baldachy, które osiągają do 20 cm średnicy. To silnie pachnące kwiaty nie posiadające miodników.
Zwieszające się owocostany są ozdobne – mają purpurowofioletową osadkę, a same owoce są bardzo ciemne, prawie czarne. To jadalne pestkowce, które osiągają do 8 mm średnicy.
Uprawa i wymagania
Roślina ta ma niewielkie wymagania siedliskowe i jest łatwa w uprawie. Dobrze czuje się zarówno w półcieniu jak i na jasnych stanowiskach, choć zdecydowanie lepiej owocuje rosnąc na słońcu. Bez czarny radzi sobie też na wielu różnych podłożach, ale najlepsze do uprawy są gleby próchnicze, o średniej wilgotności i o pH 5,5-6,5. Jest mrozoodporny.
Odmiany bzu czarnego o ozdobnych, ciemnych liściach, są nieco bardziej wymagające – do prawidłowego wzrostu krzewy wymagają gleb żyznych (najlepiej próchnicznych lub gliniasto-piaszczystych) i stale wilgotnych. Na stanowiskach słonecznych liście są najciemniejsze, w półcieniu nabierają lekko zielony odcień.
Zastosowanie
Bez czarny jest rośliną o szerokim zastosowaniu. W ogrodach dobrze wyglądają jako rośliny soliterowe i jako tło dla niższych nasadzeń. Natomiast w kuchni, świeże kwiatostany dodają oryginalnego smaku różnym potrawom, a owoce są doskonałe na soki i dżemy. Można z nich również przyrządzać nalewki.
Jedne i drugie to znane surowce lecznicze, np. napar z kwiatów doskonale nadaje się do leczenia przeziębień, a owoce bzu czarnego zawierają bardzo dużo witaminy C. Bez czarny ma działanie przeczyszczające, moczopędne i przeciwbólowe.
Polecane odmiany
- 'Aurea' – odmiana żółtolistna
- 'Black Beauty' – ciemno-czerwone ozdobne liście
- 'BLACK LACE Eva' – ciemno-czerowne, wąskie liście
- 'Madonna' – liście o żółtej obwódce
- 'Pulverulenta' – jasne, wielokolorowe liście
- 'Quincho Purple' – młode liście są zielone, później ciemnieją; kwiatostany przed rozwinięciem mocno czerwone, później różowe lub białe.
Ciekawostki
Z racji swoich wielu zastosowań, roślina ta jest bardzo znana w całej Europie – posiada tym samym dużo ciekawych nazw (pochodzenia ludowego), takich jak: bzowina czarna, bzina, buzina, hyczka, baźnik, bess, best, bestek, flider, gołębia pokrzywa, holunder, suk, itd.
Zdjęcia: alsterkoralle, Anemone123, Hans Braxmeier/Pixabay
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
