Spis treści
Kilka uwag o rodzaju Digitalis
Naparstnice (Digitalis) charakteryzują się mniej lub bardziej strzelistymi kwiatostanami, które doskonale urozmaicają kompozycje m.in. w ogrodach wiejskich, angielskich, naturalistycznych, leśnych, a nawet w pojemnikach.
Zaliczane do rodziny babkowatych (Plantaginaceae) naparstnice, obejmują niewiele ponad 20 gatunków roślin zazwyczaj dwuletnich oraz krótkowiecznych bylin. Naturalne obszary występowania naparstnic to Europa, południowo-wschodnia Afryka, a także Azja. Na Wyspach Kanaryjskich, występuje kilka gatunków roślin krzewiastych, które także zalicza się do naparstnic. Skupione są one w sekcji Isoplexis. Jedną z nich jest naparstnica kanaryjska o ładnych, pomarańczowych kwiatach. Ta zimozielona roślina w naszym klimacie może być uprawiana jako roślina tarasowa. W Polsce w stanie dzikim można natknąć się m.in. na naparstnicę purpurową, ale tylko naparstnica zwyczajna jest gatunkiem rodzimym.
Naparstnica purpurowa jest najczęściej uprawianą reprezentantką rodzaju. Jej popularność wynika z bardzo dekoracyjnych kwiatów, niewielkich wymagań, a także z łatwej pielęgnacji. Nie ograniczajmy się jednak tylko do naparstnicy purpurowej. Inne naparstnice także zasługują na uwagę, zwłaszcza naparstnica rdzawa, naparstnica drobnokwiatowa czy też naparstnica Mertona.
Naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea)
To łatwa w uprawie roślina dwuletnia, którą w polskich ogrodach uprawia się od kilkuset lat. Dawniej mająca zastosowanie także w ziołolecznictwie, a dziś wysiewamy ją wyłącznie dla jej dekoracyjnych kwiatów. Jako że jest to roślina dwuletnia, kwitnącej naparstnicy doczekamy się dopiero w drugim roku uprawy. Są oczywiście od tego wyjątki. W sprzedaży dostępne są odmiany, które wcześnie wysiane, zakwitną w pierwszym roku uprawy np. grupa Foxy (Foxy Hybrids). Naparstnice z tej grupy są niższe od gatunku, osiągają około 60- 90 cm wysokości i dostępne są w wielu kolorach.
Naparstnicę purpurową kwitnącą w drugim roku uprawy, wysiewamy na przełomie maja i czerwca. W pierwszym roku uprawy uzyskuje się tylko rozety zimozielonych liści, które na miejsce stałe można posadzić późnym latem, a najlepiej dopiero wiosną. Między roślinami zachowujemy około 30- 40 cm odstępy. W drugim roku uprawy rozeta wyda pęd, zakończony podłużnym kwiatostanem.
Kwiatostan składa się z licznych dzwonkowatych kwiatów, swoim kształtem przypominających naparstek. Kwiaty zwisające, rozwijają się od dołu ku górze. Barwa kwiatów zazwyczaj jasnopurpurowa z ciemniejszymi plamkami po wewnętrznej stronie kwiatu. Wysokość naparstnicy purpurowej osiąga do około 1,5 m, choć w sprzyjających warunkach może przekraczać nawet 2 m.
W sprzedaży dostępne są naparstnice kwitnące w odcieniach bieli (‘Alba’, ‘Snow Thimble’), różu (‘Pink Panther’) i fioletu. Można się spotkać także z odmianami o kwiatach kremowych (‘Dalmatian Creme’), a także morelowych (‘Sutton’s Apricot’). Sporymi kwiatami charakteryzują się mieszańce skupione w grupie Excelsior. Warto wspomnieć także o odmianie ‘Pam’s Choice’ charakteryzującej się białymi kwiatami z wyraźnymi, ciemnymi plamami wewnątrz kwiatu. Podobną do tej odmiany jest odmiana ‘Elsie Kelsey’, którą także warto zaprosić do ogrodu.
Po kwitnieniu naparstnica wytworzy liczne nasiona, które po dojrzeniu rozsypują się, dając samosiew. Jeżeli pęd kwiatostanowy zostanie ścięty zaraz po przekwitnięciu kwiatów, naparstnica ma szansę wydłużyć swoją żywotność o kolejny sezon. Warto jednak zaznaczyć, że naparstnica purpurowa najładniej kwitnie w drugim roku uprawy.
Naparstnica rdzawa (Digitalis ferruginea) [1]
Naturalne stanowiska naparstnicy rdzawej występują w południowej Europie, Turcji i na Kaukazie. Jest ona w pełni mrozoodporna i najładniej zaprezentuje się posadzona w liczniejszej grupie w eksponowanym miejscu. Wysokość tej naparstnicy osiąga do około 1,5 m, a jej strzeliste kwiatostany osiągają nawet do około 60 cm długości. Jej ciemnozielone liście są wąskie, lancetowate do 20 cm długości, a kwiaty są żółtobrązowe z wyraźnym, ciemnym żyłkowaniem wewnątrz kwiatu. Kwitnie w pierwszej połowie lata. To bardzo dekoracyjna krótkowieczna bylina o niewielkich wymaganiach, która tak jak naparstnica purpurowa daje samosiew. Można ją nabyć także w odmianie ‘Gelber Herold’ o musztardowych kwiatach.
Naparstnica drobnokwiatowa (Digitalis parviflora) [2]
Pochodząca z górzystych terenów północnej Hiszpanii naparstnica drobnokwiatowa to krótkowieczna bylina o dekoracyjnych, wydłużonych kwiatostanach. Kwiaty długości do 2 cm są gęsto osadzone na pędzie kwiatostanowym. Barwa kwiatów to odcienie brązu i pomarańczy. Liście podłużne, lancetowate, ciemnozielone do około 20 cm długości. Kwitnie latem. Jest niższa od naparstnicy purpurowej, osiąga około 60 cm wysokości, czasem więcej. W ogrodach można natknąć się na jej odmianę ‘Milk Chocolate’.
Naparstnica Mertona (Digitalis x mertonensis) [3]
Jedna z najładniejszych naparstnic, charakteryzująca się sporymi kwiatami (do 6 cm długości), zebranymi w malinowe (różowoczerwone) grono. Osiąga niespełna metr wysokości i kwitnie wczesnym latem. To mieszaniec naparstnicy zwyczajnej z naparstnicą purpurową. W ogrodach uprawia się także jej niższą odmianę ‘Summer King’ o malinowych kwiatach z żółtymi przebarwieniami. Odmiana osiąga około 30- 40 cm wysokości.
Naparstnica zwyczajna (Digitalis grandiflora) [4]
Na rabatach z powodzeniem można uprawiać także rodzimy gatunek naparstnicy, a więc naparstnicę zwyczajną. Osiąga ona do około metra wysokości, a jej żółte kwiaty z brunatnymi przebarwieniami, zebrane są w jednostronne grono. To ładna naparstnica, którą można nabyć m.in. w odmianie ‘Carillon’ dużo niższej od gatunku, bo osiągającej do około 40 cm wysokości.
Naparstnica żółta (Digitalis lutea) [5]
Osiągająca około 60- 80 cm wysokości naparstnica żółta, charakteryzuje się dekoracyjnym kwiatostanem złożonym z licznych, niewielkich, żółtych kwiatów, składających się na jednostronny kwiatostan. Idealna na skryte przed bezpośrednim nasłonecznieniem rabaty. Dostępna jest także w odmianie ‘Flashing Spire’ o pstrych liściach.
Naparstnica wełnista (Digitalis lanata) [6]
W Polsce uprawiana w celach leczniczych, ale sprawdzi się także na rabatach w ogrodzie inspirowanym naturą. Osiąga do około metra wysokości, a jej żółtobrązowe kwiaty z białokremową dolną wargą, zebrane są w strzelisty kwiatostan. W sprzedaży można ją nabyć także w odmianie ‘Cafe Cream’.
Zastosowanie naparstnic w ogrodzie
Naparstnice z powodzeniem można uprawiać w ogrodach inspirowanych naturą, wiejskich, rustykalnych, romantycznych, angielskich czy też leśnych. Ładnie prezentują się na rabatach, dobrze komponując się z wieloma roślinami od jednorocznych, przez byliny, aż po rośliny drzewiaste. Pod koronami drzew w półcieniu, mogą tworzyć łany strzelistych kwiatostanów, które można uzupełnić paprociami, niższymi trawami, a także krzewami.
Ładnie komponują się z orlikami, bodziszkami, parzydłem leśnym, rutewką orlikolistną, różami, floksami, ostróżkami, funkiami, przywrotnikiem miękkim, dzwonkiem brzoskwiniolistnym, jarzmiankami. Można pokusić się o uprawę naparstnicy także w pojemnikach na balkonie i tarasie. Nadaje się także na kwiat cięty, poza tym naparstnice zaliczane są do roślin miododajnych i z chęcią odwiedzane są przez owady zapylające m.in. trzmiele.
Jak uprawiać i pielęgnować naparstnice?
Stanowisko dla naparstnicy
Naparstnice w stanie dzikim często występują w otwartych lasach, na wilgotnych łąkach, na zboczach, w zaroślach, dlatego też z powodzeniem można je uprawiać zarówno w półcienistych zakątkach ogrodu, jak i w bardziej nasłonecznionych miejscach. Ogólnie naparstnice to bardzo tolerancyjne rośliny i radzą sobie na większości stanowisk, ważne, aby nie były za suche, ani za mokre.
Podłoże
Odnośnie do podłoża to naparstnice dobrze sobie radzą na przeciętnej glebie, umiarkowanie wilgotnej, dość żyznej, koniecznie przepuszczalnej z dodatkiem próchnicy, lekko kwaśnej do obojętnej.
Sadzenie
Naparstnice zazwyczaj wysiewamy z nasion, ale w sezonie można nabyć je także w doniczkach, czasem już kwitnące. Takie rośliny sadzimy od razu na miejsce stałe, zachowując wystarczające odstępy między roślinami. Po posadzeniu pamiętamy o ich podlewaniu. Aby ograniczyć parowanie wody z podłoża, rabatę z naparstnicami można wyściółkować korą.
Podlewanie
Uprawiane w gruncie naparstnice w zasadzie nie wymagają podlewania, chyba że w razie potrzeby przy przedłużającej się suszy. Uprawiane w pojemnikach muszą być podlewane systematycznie i nie należy ich przesuszać, bo odbije się to na wyglądzie roślin i obfitości kwitnienia.
Nawożenie
Podłoże przeznaczone dla naparstnicy warto wzbogacić dobrze przerobionym kompostem, który nie tylko poprawi strukturę podłoża, ale także dostarczy niezbędnych pierwiastków. Wiosną nawożenie organiczne w razie potrzeby można uzupełnić nawożeniem mineralnym. Naparstnice preferują żyzne i zasobne podłoże, ale nie można przesadzać z azotem, ponieważ dużo masy zielonej przełoży się na gorsze kwitnienie.
Rozmnażanie naparstnic
Jako że naparstnice dają samosiew, raz wprowadzone do ogrodu zostaną w nim na dłużej. Pamiętajmy tylko, że rośliny potomne uzyskane z samosiewu mogą się mniej lub bardziej różnić od rośliny matecznej np. barwą kwiatów. W sklepach ogrodniczych bez problemu można kupić nasiona naparstnicy. Wysiewamy je późną wiosną, następnie pikujemy, a na miejsce stałe wysadzamy późnym latem bądź wiosną.
Zimowanie naparstnicy
Naparstnice uprawiane w polskich ogrodach zazwyczaj zimują bez większych problemów, zwłaszcza skryte pod śnieżną pierzyną w zacisznych zakątkach ogrodu. W mroźne i bezśnieżne zimy można je delikatnie zabezpieczyć np. świerkowymi gałązkami.
Choroby i szkodniki
W sprzyjających warunkach naparstnice nie należą do roślin podatnych na choroby i szkodniki. Czasem może pojawić się problem z mączniakiem oraz plamistością liści. Na ciężkim, mokrym podłożu łatwo o zgniliznę korzeni, zwłaszcza zimą. Jeżeli chodzi o szkodniki, należy uważać na mszyce.
Tekst: Grzegorz Bogucki, zdjęcie tytułowe: pasja1000 / Pixabay
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
