Ogród deszczowy | Wszystko, co musisz wiedzieć!

Czym jest ogród deszczowy i jak wygląda?

Ogród deszczowy pozwala na wykorzystanie deszczówki, która spływa po dachu, podjeździe, ulicy itp. Może być aranżowany wszędzie – w przestrzeni miejskiej i na prywatnych posesjach. Cechą charakterystyczną ogrodów deszczowych są różnego rodzaju zagłębienia i niecki oraz specyficzna roślinność, która jest odporna na okresowe zalewanie.

W ogrodach deszczowych często rezygnuje się z wyrównywania gruntu i wykorzystuje się jego naturalne ukształtowanie lub specjalnie tworzy się odpowiednie zagłębienia.

Zazwyczaj ogród deszczowy jest niżej położony od otaczających go gruntów, a podłoże złożone jest z warstw o różnej przepuszczalności i chłonności wody, co umożliwia gromadzenie i filtrowanie wody opadowej.

Co ważne, ogród deszczowy może mieć różną formę, kształt, wielkość, a także różną roślinność, co pozwala na jego idealne dopasowanie do potrzeb i upodobań właścicieli.

Jaką funkcję pełni ogród deszczowy?

Ogrody deszczowe pozytywnie wpływają na retencję wody w glebie. Zapobiegają spływaniu wody z powierzchni nieprzepuszczalnych do kanalizacji i zatrzymują ją w podłożu, co dobrze wpływa na otoczenie. Dzięki temu zapobiega się okresowym suszom i wykorzystuje się wodę, która w przeciwnym wypadku zostałaby zmarnowana.

Dodatkowo dzięki zastosowaniu różnych warstw podłoża woda jest filtrowana. Tak więc, ogrody deszczowe dobrze wpływają całe środowisko i mogą stać się ważną częścią działań na rzecz naszej planety.

To dlatego wiele miast decyduje się na ogrody deszczowe w przestrzeni publicznej i dlatego tak ważne jest, aby zakładały je osoby prywatne.

Jakie zalety ma ogród deszczowy?

Ogród deszczowy przynosi wiele korzyści zarówno jego właścicielom, jak i środowisku. Wśród najważniejszych zalet można wymienić:

• większa bioróżnorodność nie tylko pod względem roślin, ale i owadów, płazów i ptaków, które znajdują naturalne siedliska i źródło pożywienia w różnorodnym ogrodzie deszczowym pośród ogrodów zdominowanych przez trawniki. Dodatkowo w ogrodach deszczowych sadzi się zazwyczaj rodzime gatunki, które są korzystne dla ekosystemu;
• mniejsza ilość wód deszczowych, które spływają do kanalizacji – woda pozostaje w podłożu i przedostaje się do wód gruntowych, zasilając naturalne zbiorniki. Ma to szczególne znaczenie w Polsce, gdzie problem kurczących się zapasów wody jest coraz większy, a zmiany klimatu i zanieczyszczenie wód gruntowych powodują okresowe susze;
• mniejszy koszt nawadniania – ogród jest nawadniany głównie przez deszczówkę, a odpowiedni dobór roślin sprawia, że są one w stanie przetrwać w doskonałej kondycji nawet długotrwałe susze bez dodatkowego podlewania;
• przeciwdziałanie podtopieniom w przypadku nagłych ulew – odpowiednio zaprojektowany i założony ogród może przeciwdziałać okresowym podtopieniom na skutek nawałnic, czy awarii kanalizacji, chroniąc dom, piwnicę i inne zabudowania przed zalaniem;
• oczyszczanie wody i gleby – deszczówka, szczególnie ta spływająca po ulicach, czy chodnikach, gdzie mogą znajdować się różne metale ciężkie, jest zanieczyszczona i wymaga oczyszczenia. Różnorodne warstwy podłoża i rozbudowany system korzeniowy roślin oczyszczają wodę i zapobiegają dalszemu zanieczyszczaniu wód gruntowych i okolicznych zbiorników wodnych;
• obniżenie temperatury – gęsta roślinność oraz znaczna ilość wody pomagają utrzymać niższą temperaturę w pobliżu ogrodu deszczowego i tworzą przyjemny mikroklimat;
• piękny wygląd i niebanalny charakter, które pozytywnie wpływają na wartość nieruchomości – założenie ogrodu deszczowego niewątpliwie dobrze wpływa na estetykę otoczenia, co zapewnia przestrzeń do wypoczynku i wzrost ceny nieruchomości.

Kiedy warto założyć ogród deszczowy?

Ogród deszczowy powinny rozważyć przede wszystkim osoby, dla których ważną kwestią jest ochrona środowiska. Wpływa on pozytywnie na bioróżnorodność oraz pomaga efektywnie wykorzystywać wodę, a dodatkowo ją oczyszcza. Ogród deszczowy to też doskonały wybór w miejscach, gdzie występują okresowe susze i podtopienia, gdyż ułatwia wykorzystanie dostępnej wody i poprzez wybór odpowiedniej roślinności zapewnia łady wygląd całej kompozycji.

Dużą zaletą jest również specyficzny mikroklimat, który tworzy się przy ogrodzie deszczowym, zapewniają komfort w upalne dni. To też ciekawy i niebanalny sposób aranżacji przestrzeni miejskiej i możliwość stworzenia wyjątkowego ogrodu na przydomowej działce.

Jak zaprojektować ogród deszczowy?

Wygląd i wielkość ogrodu zależy przede wszystkim od preferencji właścicieli, ale też jego umiejscowienia. Projekt można wykonać samodzielnie lub zlecić jego wykonanie profesjonalnej firmie ogrodniczej.

W projekcie należy uwzględnić: wielkość i kształt ogrodu, lokalizację, miejsce nasadzenia roślin, sposób doprowadzenia wody i lokalizacja przelewu awaryjnego. Ważna jest również powierzchnia ogrodu – przyjmuje się, że powinien on mieć 6 m² na każde 100 m² nawierzchni utwardzonej.

Ogród deszczowy zlokalizowany w pobliżu zabudowań najlepiej wykonać w skrzyni lub izolowany folią, aby zabezpieczyć dom. W takim przypadku ogród jest nawadniany przede wszystkim wodą, spływającą z dachów.

Z kolei, chcąc zagospodarować wodę z podjazdów, warto wykonać ogród deszczowy w gruncie, który ma formę niecki o głębokości około 50-80 cm. Do wyboru są 3 rodzaje ogrodów deszczowych, z których wszystkie doskonale pełnią funkcję retencyjną i poprawiają mikroklimat.

Ogród deszczowy suchy

Pozwala wodzie swobodnie spływać do gruntu. W trakcie opadów woda zbiera się w wykonanej niecce, a podczas pory suchej pozostaje on suchy. Nie wymaga zastosowania przelewu awaryjnego, ale trzeba pamiętać, że po intensywnych deszczach woda może przelewać się z niecki. Powinien znajdować się, co najmniej 5 metrów od budynku, aby zapobiec jego zawilgoceniu.

Ogród deszczowy mokry

Wykonywany w pobliżu budynków i na glebach o niskiej przepuszczalności np. gliniastych. Jego dno wykłada się szczelnie folią PCV, więc woda nie przenika do gruntu, ale paruje i w ten sposób poprawia mikroklimat, oddając wodę w trakcie okresowej suszy. Ze względu na duże ryzyko przelewania wody, wymagany jest przelew retencyjny, który skieruje wodę w wybrane miejsce (na rabatę, trawnik lub do studni chłonnej).

Ogród deszczowy w pojemniku

Można wykonać go w skrzyni drewnianej lub specjalnym, betonowym pojemniku. Świetnie sprawdza się na tarasie i w ogrodzie, stanowiąc ozdobę i w prowadzając większą bioróżnorodność. Pojemnik ustawia się zazwyczaj przy rurach spustowych, co pozwala w sposób efektywny i efektowny wykorzystać deszczówkę.

Jak zbudować ogród deszczowy?

Ogród deszczowy wykonuje się w formie niecki w gruncie, która w zależności od rodzaju ogrodu może być dodatkowo wyłożona folią. Jednak najważniejsze jest wykonanie odpowiednich warstw w gruncie, które powinny składać się z:

• warstwa przeciwerozyjna – zapobiega erozji gleby, zazwyczaj wykonana jest z kamienia lub żwiru płukanego;
• warstwa wegetacyjna – przeznaczona do sadzenia roślin, wykonana z żyznej gleby;
• warstwa filtracyjna – wykonana jest z piasku i ma za zadanie oczyszczać spływającą wodę;
• warstwa drenująca – ma ułatwiać odprowadzanie nadmiaru wody. Wykonuje się ją z żwiru płukanego, dolomitu lub keramzytu.

Ogród deszczowy w pojemniku zazwyczaj wykonuje się z kilku betonowych pojemników, które układane są kaskadowo, ale można też wykorzystać jeden duży zbiornik. Ważne, aby pojemnik wypełnić materiałem filtracyjnym (keramzyt, dolomit), piaskiem i ziemią, co zapewni odpowiednią warstwowość.

Warto też pamiętać, że w ogrodach z warstwą izolacyjną nasadzenie roślin nie powinno być zbyt gęste i dopuszczalne jest pozostawienie wolnych przestrzeni. Koszt założenia ogrodu można znacznie zmniejszyć, gdyż wiele gmin przewiduje dotacje na założenie ogrodów deszczowych, które są dostępne zarówno dla przedsiębiorców, jak i firm prywatnych. Zwrot kosztów poniesionych na budowę ogrodu deszczowego może wynosić nawet 80%, dlatego warto sprawdzić to w swojej gminie.

Fot. iVerde, Dagmara Owsiejczyk / Pixabay

1 – olsza czarna, 2 – czeremcha, 3 – wierzba, 4 – kalina koralowa, 5 – kosaciec żółty, 6 – krwawnica pospolita, 7 – wiązówka błotna, 8 – kaczeniec

Jakie rośliny wybrać do ogrodu deszczowego?

Bardzo ważny jest odpowiedni dobór roślin do ogrodu deszczowego, które dobrze zniosą zmienny poziom wilgotności. Należy bowiem pamiętać, że w tego typu ogrodzie podłoże jest okresowo zalewane lub występują na nim susze. W zależności od powierzchni ogrodu można w nim wykorzystać byliny, krzewy, a nawet drzewa, jeśli jest dużo miejsca.

Wśród drzew, które dobrze znoszą zmienną wilgotność podłoża, można wymienić: olszę szarą (Alnus incana) i czarną (A. glutinosa), czeremchę pospolitą (Padus avium) i wierzby (białą, szarą, purpurową, wiciową).

Popularne krzewy do ogrodu deszczowego to dereń biały (Cornus alba) i rozłogowy (C. sericea) i kalina koralowa (Viburnum opulus).

Natomiast najpopularniejsze byliny to: jaskier ostry (Ranunculus acris), języczka Przewalskiego (Ligularia przewalskii), kaczeniec (Caltha palustris), bodziszek łąkowy (Geranium pratense), turzyca (Carex), krwawnica (Lythrum), jeżówka (Echinacea), długosz królewski (Osmunda regalis), liatra kłosowa (Liatris spicata), kosaciec żółty (Iris pseudoacorus), manna mielec (Glyceria maxima), rdest wężownik (Polygonum bistorta), mięta nadwodna (Mentha aquatca), sadziec konopiasty (Eupatorium cannabinum) i purpurowy (E. purpureum), wiązówka błotna (Filipendula ulmaria), sit (Juncus), tatarak zwyczajny (Acorus calamus) i tojeść kropkowana (Lysimachia punctata).

Jak dbać o ogród deszczowy?

Ogród deszczowy nie jest wymagający i nie potrzebuje wielu specjalnych zabiegów.

• Należy jedynie kontrolować stan odpływów i dopływów, a w razie potrzeby je udrożnić.
• Poza tym należy wykonywać standardowe zabiegi pielęgnacyjne charakterystyczne dla nasadzonych roślin. Trzeba więc zadbać o usuwanie obumarłych, zniszczonych i zainfekowanych części roślin wiosną oraz właściwe nawożenie.
• Najlepiej sprawdzą się nawozy wieloskładnikowe, które zawierają pełen zestaw odpowiednio zbilansowanych składników pokarmowych.
• Część bylin może też wymagać przycinania łodyg wiosną, a krzewy i drzewa mogą potrzebować cięcia pielęgnacyjnego oraz formującego, co pozwoli zachować roślinność w dobrej kondycji i pozytywnie wpłynie na cały ogród.

Tekst Redakcja ZielonyOgródek.pl, G.T., zdjęcia tytułowe: Auntspray / AdobeStock, iVerde