Spis treści
Wierzba (Salix) to rodzaj roślin zaliczanych do rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Można je spotkać w stanie naturalnym w większości krajów świata, w tym także w Polsce, gdzie mamy ok. 30 rodzimych gatunków. Wierzby bardzo łatwo się ze sobą krzyżują co sprawiło, że jest obecnie dostępnych wiele odmian wierzb ozdobnych, chętnie sadzonych w ogrodach na całym świecie.
Jakim drzewem jest wierzba? Jak wygląda?
Wśród wierzb znajdziemy zarówno wysokie, szybko rosnące drzewa (przyrastają nawet 3 metry rocznie!), niewielkie krzewy jak i płożące się krzewinki. Rośliny te posiadają z reguły gładkie pędy, porośnięte lancetowatymi (rzadziej okrągłymi), najczęściej piłkowatymi, ciemnozielonymi z wierzchu i jaśniejszymi od sporu liśćmi, osadzonymi na krótkich ogonkach.
Wierzby kwitną w kwietniu. Są roślinami dwupiennymi co oznacza, że rozwijają tylko kwiaty męskie lub tylko żeńskie. Wytwarzają bardzo charakterystyczne, kotkowate kwiatostany, które są złożone z męskich kwiatów (kwiaty żeńskie nie mają walorów dekoracyjnych). Rozwijają się przed pojawieniem się liści. Są owadopylne choć zdarzają się też gatunki wiatropylne.
Ważne gatunki wierzb
- Wierzba biała (Salix alba) – duże drzewo (ok. 30 m wys.) o szerokiej, rozłożystej koronie i grubym, krótkim pniu. Liście długie, lancetowate, z wierzchu ciemnozielone, od spodu srebrzysto-zielone i miękko owłosione. Kwiatostany w postaci wiszących kotków (III-V).
- Wierzba iwa (S. caprea) – krzew lub małe drzewo (ok. 10-15 m wys.) o rozłożystej koronie i krótkim, spękanym pniu. Liście szerokie, eliptyczne lub jajowate, z wierzchu zielone i gładkie, od spodu jaśniejsze i miękko owłosione. Kwiatostany kotkowate: żeńskie wydłużone, męskie jajowate.
- Wierzba japońska (całolistna) (S. integra) – krzew (ok. 3 m wys.) o dużych, eliptycznych, ciemnozielonych z wierzchu i jaśniejszych od spodu liściach. Najczęściej uprawiany w formie piennej.
- Wierzba babilońska (S. babylonica) – drzewo ze wschodniej Azji (w naturze odnotowano osobniki 20 metrowe), charakterystycznie falisto poskręcane pędy i liście
- Wierzba płożąca (S. repens) – niska krzewinka (ok. 30-50 cm wys.) o płożących się pędach i krótkich, lancetowatych listkach.
- Wierzba purpurowa (S. purpurea) – krzew (ok. 3 m wys.) o kulistej koronie i cienkich, wyprostowanych, czerwonawych pędach. Liście długie, lancetowate, ciemnozielone z wierzchu, jaśniejsze od spodu.
Co lubi wierzba i gdzie najlepiej rośnie?
Uprawa wierzby w ogrodzie nie jest trudna, ale należy szczególną uwagę przywiązać do tego, by wybrać odpowiednią odmianę rośliny. W zależności od gatunku, wierzby mogą zasiedlać różne środowiska ale większość z nich preferuje słoneczne stanowiska i żyzne, wilgotne gleby o odczynie pH jak najbardziej zbliżonym do obojętnego. Rośliny są zwykle odporne na mróz i dobrze znoszą cięcie, ale nie lubią suszy i cienia.
Wierzby najłatwiej rozmnażać przez sadzonki pędowe lub odrosty korzeniowe.
Jak pielęgnować i ciąć wierzbę?
Wierzby potrzebują wody. Odpowiednie podlewanie tych roślin to podstawa ich pielęgnacji, bo większość z nich potrzebuje wilgotnej ziemi. Posadzone w suchym miejscu będą wymagały systematycznego nawadniania przez kilka pierwszych lat (aż dobrze i głęboko się ukorzenią).
Jednym z istotniejszych zabiegów pielęgnacyjnych jest przycinanie wierzb. Co 2-4 lata, zależnie od tego jak szybko i intensywnie rośnie dane drzewo, należy przeprowadzić zabieg ogławiania wierzby. Polega to na przycięciu wszystkich jej pędów zimą (I-II). Inaczej tniemy małe ozdobne wierzby, które przycina się co roku, a nawet kilka razy w roku.
Czy wierzby często chorują?
Wierzba to roślina bardzo odporna na szkodniki ale za to może być porażana przez choroby grzybowe, np. mączniaka prawdziwego, parcha wierzby, rdzę wierzby oraz plamistość liści i pędów.
Zobacz, jakie środki na choroby grzybowe roślin możesz kupić w naszym sklepieGdzie sadzić wierzbę w ogrodzie?
Gatunki wierzb o dużych rozmiarach mogą być wykorzystywane do sadzenia w parkach jako drzewa krajobrazowe. Są uważane za najlepsze drzewa na tereny podmokłe. Rośliny te stosowane są do tzw. rekultywacji terenów. Wierzby małe oraz o krzaczastym pokroju pięknie prezentują się w ogrodach jako solitery, jako element kompozycji rabatowych oraz nadają się na niskie żywopłoty. Wiele odmian można też uprawiać w formie piennej.
Na co działa kora wierzby?
Kora wierzby to bardzo ważny surowiec zielarski – posiada m.in. salicynę (glikozyd fenolowy), która wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i ściągające. Obecnie jest zastępowana syntetycznie produkowanym kwasem acetylosalicylowym ("Aspiryna", "Polopiryna").
Polecane odmiany wierzb
- Wierzba japońska, całolistna 'Hakuro-Nishiki' – ozdobne są młode listki, które są początkowo jasnoróżowe i białe, a z wiekiem zielenieją
- Wierzba płacząca 'Chrysocoma' – inaczej nazywana wierzbą żałobną
- Wierzba 'Erythroflexuosa' – do 5 m wysokości, powyginane i złoto-żółte pędy ozdobne zimą
- Wierzba iwa 'Kilmarnock' – karłowa, mała korona i zwisające do ziemi, proste pędy
- Wierzba iwa 'Curly Locks' – karłowa, pędy zwisające i spiralnie powykręcane
- Wierzba płożąca 'Argentea' – liście srebrzyste
- Wierzba mandżurska 'Tortuosa' i 'Crispa' – lekko powyginane pędy i liście (u 'Crispa' są mocniej poskręcane)
- wierzba smukłoszyjkowa 'Mt Aso' – o czerwonych kotkach
- wierzba smukłoszyjkowa 'Melanostachys' – o czarnych kotkach.
Czy wierzba przynosi nieszczęście?
Wierzby są głęboko zakorzenione w kulturach na całym świecie. Są często kojarzone ze smutkiem i żałobą. W kulturze europejskiej, zwłaszcza w literaturze i sztuce, "wierzba płacząca" jest tradycyjnym symbolem smutku. Z innej jednak strony ze względu na swoją zdolność do szybkiego wzrostu i regeneracji, w niektórych kulturach wierzby są widziane jako symbol odrodzenia i nadziei – są symbolem niezłomności i wytrwałości. W chińskiej kulturze, wierzby są uważane za drzewa, które mogą odstraszyć zło.
Gdzie kupić wierzby?
Wierzby możemy kupić w szkółkach roślin ozdobnych jak i centrach ogrodniczych w postaci roślin w doniczkach. Znajdziemy je też w wielu sklepach internetowych, takich jak:
Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: Peggy Choucair, Jürgen Bollmann, Andreas Lischka, congerdesign/Pixabay
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
