Jak chronić zioła przed szkodnikami i chorobami? Oto ogrodowy program ochrony

Bezpieczna i skuteczna ochrona ziół. Jak to zrobić i od czego zacząć?

Uprawa ziół takich jak mięta, bazylia, oregano, melisa czy tymianek nie traci na popularności. Najczęściej sadzimy je dla ich aromatycznego zapachu i właściwości smakowych, wykorzystywanych do przyprawianie potraw, ale też jako dodatek do napojów czy deserów. Fakt, że uprawiamy je nie tylko jako element dekoracyjny ogrodu, ale też dodatek do potraw oznacza, iż należy bardzo ostrożnie wykonywać wszelkie zabiegi ochrony.

Przede wszystkim, w pierwszej kolejności należy zapewnić konkretnym gatunkom uprawianych roślin zielarskich optymalne dla nich warunki – stanowisko, glebę i pielęgnację (np. nawadnianie).

Jeśli pojawią się na roślinach oznaki chorób lub szkodników, zdecydowanie należy ograniczać stosowanie środków chemicznych, stosować je w ostateczności i z zachowaniem wszelkich środków ostrożności, zalecanych dawek i terminów oraz okresów karencji. Wszystko to po to, aby unikać zagrożeń dla zdrowia, co jest bardzo ważne w przypadku roślin uprawianych do spożycia, np. warzyw, owoców czy właśnie ziół.

Warto także pamiętać, że wiele ziół, a w szczególności ich kwiaty wabią pożyteczne owady zapylające, które powinniśmy chronić, dlatego nierozważne stosowanie preparatów chemicznych może wyrządzić wiele szkód w otaczającym nas środowisku. Najbezpieczniej jest więc zrobić wszystko w trakcie uprawy ziół, aby uniknąć zagrożeń, a gdy się przytrafią starać się je zwalczać głównie metodami naturalnymi, najlepiej bez użycia chemii.

Gdy jednak jest konieczność zastosowania preparatów ochrony roślin, wybierajmy te przeznaczone do zastosowań amatorskich (np. w ogrodzie przydomowym), zwalczające konkretnego patogenna oraz stosujmy je zgodnie z zalecaniami producenta.

Jak rozpoznać najczęstsze choroby ziół?

Może się zdarzyć, że w wyniku zbyt dużego zagęszczenia roślin, nadmiaru wilgoci lub innych czynników na roślinach pojawią się niepokojące objawy, np. plamy, naloty lub deformacje liści. Zwykle są to oznaki chorób grzybowych, które niezwalczane mogą doprowadzić do osłabienia i zamierania roślin. Do najbardziej pospolitych i dość częstych chorób, mogących zainfekować zioła, ale też inne rośliny ogrodowe należą szara pleśń oraz mączniak prawdziwy.

Plamy na liściach lub innych porażonych organach roślin, pokrywające się następnie szarym, pylącym nalotem, to dość charakterystyczne objawy infekcji zarodnikami szarej pleśni, która przy dużym nasileniu prowadzi do zamierania całej rośliny i szybko przenosi się na kolejne okazy. Chorobie sprzyja duża wilgotność powietrza, brak odstępów między roślinami (przewiewu) czy dłuższe okresy opadów deszczu.

Z kolei na liściach roślin zainfekowanych przez mączniaka pojawia się biały mączysty nalot z zarodnikami grzyba. Choroba ta z czasem powoduje żółknięcie i zasychanie porażonych liści, co także prowadzi do osłabienia lub nawet zamierania roślin. Rozwojowi mączniaka zwykle sprzyja ciepła pogoda i wilgotne powietrze.

W uprawie ziół, kłopoty mogą sprawiać także inne choroby, w tym np. rdza, która objawia się pojawianiem się czerwono-brązowych plamek (skupiających zarodniki grzyba) na liściach i ogonkach liściowych. Choroba ta z czasem i przy dużym nasileniu powoduje zamieranie zainfekowanych części rośliny. Na nieco starszych ziołach (na ich dolnych liściach) mogą pojawiać się drobne, szarzejące plamy z ciemnymi zarodnikami grzyba, co może być objawem septoriozy. Z czasem plamy mogą zlewać się ze sobą, a porażone liście zasychają i odpadają.

Zarówno młode, jak i starsze sadzonki ziół może atakować także sucha zgnilizna, która objawia się powstawaniem brunatnych, kanciastych plam na liściach. W sprzyjających warunkach (duża wilgotność) plamy ciemnieją i są lekko wypukłe, a w czasie słonecznej, suchej pogody zasychają.

Dość często występującą chorobą w uprawie ziół, a także warzyw (np. buraka) jest chwościk. Charakterystycznym objawem tej infekcji grzybowej jest powstawanie na liściach, łodygach czy szypułkach kwiatowych żółtawo-szarych, kanciastych plam pokrytych czerwonawym lub brunatnym nalotem. Niezwalczany chwościk może prowadzić do przedwczesnego zamierania zainfekowanych organów roślin.

Zwalczanie chorób w uprawie ziół

Do unikania i zwalczania wspomnianych chorób warto wykorzystywać dostępne preparaty naturalne o szerokim spektrum działania – zarówno gotowe, jak i domowej roboty.

Środki stosowane w uprawach ekologicznych, oparte na naturalnych komponentach, zwalczające choroby grzybowe (między innymi mączniaka), to np. Miedzian (zawierający związki miedzi), Polyversum (środek biologiczny, który ma w swoim składzie niewywołujący chorób grzyb, który jest pasożytem niektórych gatunków grzybów chorobotwórczych), czy Biosept Active (ekstrakt z pestek grejpfruta) i można je stosować na każdym etapie uprawy roślin.

Warto stosować także opryski preparatami na bazie pokrzywy (gnojówki), rumianku, skrzypu czy wodnego roztworu sody oczyszczonej. Jeśli jest potrzeba doraźnego zwalczania chorób grzybowych przy pomocy specjalistycznych preparatów przeciwgrzybowych, najlepiej wybrać Switch lub Scorpion (uniwersalne o szerokim zakresie działania), a także Signum lub Amistar (szara pleśń).

Jak rozpoznać i zwalczać częste szkodniki ziół?

Oprócz chorób grzybowych, na roślinach mogą pojawić się i żerować szkodniki, wśród których najczęściej spotkać można mszyce, które nie tylko wysysają soki z liści i pędów roślin, ale też przenoszą choroby wirusowe. Występują masowo w koloniach, atakując najmłodsze pędy i liście, gdzie żywią się sokami roślin, co powoduje najczęściej deformacje, zwijanie się, brązowienie i zasychanie liści oraz znaczne osłabienie roślin.

Bardzo częstym intruzem na ziołach jest także przędziorek (drobny „pajączek”), czyli roztocze żerujące i tworzące malutkie pajęczynki na spodniej stronie liści. Szkodnik ten także wysysa soki z roślin, co powoduje powstawanie żółtych plam na blaszce liściowej, a w efekcie zasychania i odpadania liści. Uszkodzenia liści i pędów (wygryzanie dziur) mogą powodować drobne chrząszcze, np. pchełka ziemna. Z kolei charakterystyczne, jasnozielone, wąskie korytarze (miny) i uszkodzenia w blaszce liściowej może powodować larwa miniarki, czyli muchówki często atakującej różne rośliny.

Aby odstraszyć szkodniki lub ograniczyć ich żerowanie warto stosować opryski z naturalnych wywarów roślinnych, np. z czosnku, cebuli, wrotyczu, pokrzywy, bylicy piołunu, mniszka lekarskiego lub zakupić dostępne w sprzedaży gotowe ekstrakty z tych roślin. Dość skutecznym, domowym sposobem na szkodniki może być oprysk wodnym roztworem octu lub szarego mydła.

Jeśli zachodzi konieczność zastosowania preparatów specjalistycznych, warte polecenia są produkty w formie sprayu (gotowe do zastosowania), np. Polysect, Limocide (przędziorki), Karate Gold (mszyce, gąsienice/larwy, chrząszcze), Deltam (larwy/gąsienice), a także inne środki owadobójcze, stosowane i dopuszczane w uprawach ekologicznych lub amatorskich.

Zdjęcie tytułowe: saratm / Adobe Stock