Spis treści
Bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens) to bardzo efektowny, zimozielony, łatwy w uprawie krzew o niewielkich wymaganiach. Poza tym, że doskonale znosi cięcie, może rosnąć zarówno w słońcu, jak i w cieniu. Od wieków wykorzystywany jest w ogrodach i parkach. Często stosowany jest jako obwódka w różankach, ogrodach ziołowych i warzywnych. W licznych parkach historycznych można podziwiać niezwykłe rzeźby z bukszpanu i fantazyjne topiary.
Przyzwyczailiśmy się do widoku i zapachu jego liści i trudno oswoić się z myślą, że jest tak podatny na choroby grzybowe oraz ataki ćmy bukszpanowej i zakładając ogród lepiej z niego zrezygnować, żeby uniknąć kłopotów.
Co wybrać zamiast bukszpanu?
Oczywiście nie ma idealnego zamiennika bukszpanu; krzewu, który był jednocześnie podobny z wyglądu (miał drobne, zimozielone liście), tak doskonale znosił cięcie, był odporny na polskie warunki klimatyczne, a przy tym posiadał wiele odmian o różnej barwie liści i sile wzrostu. Z bukszpanów w ogrodach tworzy się trzy rodzaje form – żywopłoty wysokie i niskie (tzw. obwódki) oraz topiary, czyli pojedyncze cięte formy różnej wielkości.
Co zamiast bukszpanu na miejsca słoneczne?
Na słonecznych stanowiskach zamiast bukszpanów można posadzić kilka gatunków o zimozielonych liściach. Wśród gatunków znajdziemy zarówno wysokie, jak i nisko rosnące krzewy.
Oto 5 gatunków, którymi można zastąpić bukszpan
Berberys Juliany (Berberis julianae) – ten zimozielony krzew doskonale znosi cięcie i osiąga 2-3 m wysokości. Można go więc wykorzystać zamiast bukszpanu tworząc niezbyt wysoki żywopłot oddzielający od siebie poszczególne fragmenty ogrodu lub oddzielający jego wnętrze od ulicy. Warto jednak pamiętać, że pędy berberysu pokryte są ostrymi cierniami. Berberys Juliany nadaje się do miejsc osłoniętych od wiatru, gdyż w ostre zimy może przemarzać.
Lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia) – jej zimozielone liście wprawdzie nie przypominają liści bukszpany, ale jest to doskonały gatunek na niskie żywopłoty w miejscach słonecznych. Dorasta do ok. 60-80 cm wysokości. Doskonale znosi cięcie i do tego na przełomie czerwca i lipca zakwita na fioletowo lub biało (w zależności od odmiany). Idealnie komponuje się z różami, obok których bardzo często sadzi się bukszpany. Może też być doskonałym tłem dla traw ozdobnych i kwitnących bylin.
Ligustr jajolistny (Ligustrum ovalilofium) – to nie do końca mrozoodporny krzew, ale bardzo podobny do bukszpanu. Polecany głównie do ogrodów z najcieplejszych regionach Polski. Doskonale znosi cięcie i może być wykorzystywany do tworzenia formowanych żywopłotów w miejscach słonecznych i lekko zacienionych. Dorasta do ok. 4 m wysokości.
Trzmielina Fortune'a (Euonymus fortunei) – jest to roślina pnąca, ale niektóre odmiany regularnie strzyżone można wykorzystać do stworzenia niskiego żywopłotu na krawędzi rabaty. Trzeba jednak pamiętać, aby ją regularnie przycinać, by nie wymknęła się spod kontroli, jeśli chcemy prowadzić ją w formie obwódki. Lekko krzaczastym pokrojem charakteryzuje się odmiana 'Silver Quenn', której liście są ciemnozielone i mają białe brzegi. Ciekawe formy można uzyskać z roślin szczepionych na pniu.
Trzmielina niska (Euonymus nanus) – ma półzimozielone liście i osiąga zaledwie 1 metr wysokości. Dobrze sprawdza się w małych ogrodach i może być przycinana. Lubi przepuszczalne, żyzne podłoże i jest odporna na mrozy.
Co zamiast bukszpanu do cienia i półcienia?
Na półcienistych i zacienionych stanowiskach zamiast bukszpanów można posadzić ciekawe gatunki o zimozielonych liściach oraz iglaste rośliny znoszące cięcie i formowanie. Wśród gatunków znajdziemy zarówno wysokie, jak i nisko rosnące krzewy.
Oto 5 gatunków, którymi można zastąpić bukszpan
Barwinek pospolity lub większy (Vinca minor i V. major) – to zimozielone krzewinki o liściach podobnych do liści bukszpanu, ale nie tworzące zdrewniałych pędów, tak jak bukszpan. Barwinek nadaje się jednak do tworzenia obwódek przy brzegach rabat w zacienionych miejscach. Może być przycinany. Dodatkowym bonusem, jaki otrzymamy sadząc barwinek będą fioletowe kwiaty, które rozwijają się wczesną wiosną.
Cis (Taxus) – wspaniały krzew do zacienionych miejsc w ogrodzie i na działkach. Może być wykorzystywany do tworzenia ogrodowych rzeźb (topiarów), wysokich i niskich żywopłotów. Choć nie ma takich liści jak bukszpan (wąskie, ciemnozielone lub złociste igły, zależnie od odmiany), doskonale znosi formowanie i jest dość niekłopotliwy w uprawie. Cisy są świetnym tłem dla innych roślin. Na wysokie żywopłoty warto wybrać cis pośredni (Taxus x media) 'Hicksii', 'Hillii' lub 'Książe', a na niskie obwódki – ciemnozieloną odmianę 'Farmen' lub złocisty cis japoński (Taxus cuspidata) 'Aurescens' lub cis pospolity (Taxus baccata) 'Summergold'. Wadą cisów jest jedynie to, że są to rośliny silnie trujące – warto o tym pamiętać, jeśli z ogrodu korzystają małe dzieci.
Ostrokrzew gładki (Ilex glabra) – to zimozielony krzew o liściach podobnych do liści bukszpanu. W Polsce gatunek ten jest jeszcze mało popularny i trudno dostępny, ale może być uprawiany w półcienistych, zacisznych miejscach. Wymaga wilgotnego podłoża. Od bukszpanu różni się tym, że ma kłujące pędy. Dorasta do ok. 1,5-2 m wysokości.
Ostrokrzew karbowanolistny (Ilex crenata) – gatunek najbardziej przypominający wyglądem bukszpan, ale dość mało popularny w Polsce i rzadko uprawiany. Doskonale nadaje się na niskie formowane żywopłoty.
Różanecznik gęsty (Rhododendron impeditum) – to zamiennik dla bukszpanu do półcienistych miejsc w ogrodzie i na stanowiska z kwaśnym podłożem. Ma zwarty pokrój i dorasta jedynie do 50-100 cm wysokości, więc nadaje się na niskie obwódkowe żywopłoty. Na przełomie kwietnia i maja kwitnie obficie na fioletowo.
Tekst: Małgorzata Wójcik, zdjęcia tytułowe: romaneau /AdobeStock, Uki_71 / Pixabay
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
