Spis treści
Samodzielna uprawa drzew owocowych to świetny sposób na smaczne i zdrowe plony z pewnego źródła. Wystarczy tylko kilka wskazówek, by nawet początkujący mógł z łatwością założyć własny mały sad. Jesień to doskonały czas na sadzenie drzewek, bo podczas chłodnej i wilgotnej pogody świetnie się przyjmują.
Jakie warunki są najlepsze dla Twojego sadu?
Drzewka owocowe nie są trudne w uprawie! Przy odrobinie chęci i ogrodniczej wiedzy poradzi sobie z nimi każdy. Satysfakcja z sadzenia, pielęgnowania i delektowania się owocami prosto z drzewa jest jedną z największych radości ogrodnika! Nic nie może się równać temu smakowi. Jeśli odpowiednio dobierzesz ich gatunki i odmiany to soczystymi plonami będziesz mógł cieszyć się od czerwca do późnej jesieni.
Klimat w Polsce sprzyja uprawie większości drzew sadowniczych i pewnie dlatego nasz kraj jest jednym z największych producentów owoców w Europie. Choć w sadach towarowych uprawia się więcej gatunków, to do uprawy w sadach przydomowych najczęściej wybierane są jabłonie, grusze, śliwy, czereśnie, wiśnie, brzoskwinie i morele. Choć pochodzą z różnych stron świata, to mają zbliżone wymagania i można je uprawiać obok siebie. Drzewka będą rosnąć zdrowo i plonować obficie tylko wtedy, gdy zapewnimy im odpowiednie warunki oraz będziemy się nimi prawidłowo opiekować.
Pamiętaj, że wybór odpowiedniego drzewa to dopiero początek. Kluczem do sukcesu jest również odpowiednia pielęgnacja i troska o roślinę na każdym etapie jej rozwoju.
|
|
|
Sadownicy mawiają, że "w sadzie produkuje się owoce, a nie drewno", dlatego profesjonalne uprawy przypominają fabryki. Drzewa rosną blisko siebie, są często przycinane, by utrzymać kształt optymalny do tworzenia jak największej liczby dobrze wybarwionych owoców. W ogrodach przydomowych można wprawdzie uprawiać drzewa o koronach naturalnych (prawie nieprzycinanych), jednak plon z drzewa prowadzonego w formie wrzeciona lub stożka będzie największy. |
Dlaczego drzewa owocowe potrzebują okresu zimy?
Choć zimowe mrozy bywają czasem srogie, to zimno jest niezbędne roślinom by zainicjować kwitnienie. Łagodne zimy i zbyt wczesne wznowienie wegetacji nie wpływają korzystnie na rozwój roślin, gdyż mimo, że nie są wrażliwe na zimno, to ich kwiaty giną już przy lekkim przymrozku. Ponadto drzewa potrzebują długiego spoczynku, gdyż w sezonie muszą się sporo "napracować", by zakwitnąć, wydać mnóstwo liści i rodzić setki owoców.
Dlaczego drzewa owocowe kochają słońce?
Drzewa owocowe kochają słońce, muszą więc rosnąć w miejscach dobrze nasłonecznionych, by ich owoce miały rumiane kolory i słodki smak. W latach, gdy słońca jest więcej owoce są zwykle większe i smaczniejsze. Gdy lato będzie deszczowe i pochmurne owoce niedostatecznie się wybarwią, ich smak pozostanie kwaśny, a miąższ mączysty. Drzewa rosnące w cieniu i półcieniu nigdy nie będą dobrze plonować. Dodatkowo będą narażone na choroby grzybowe. Trzeba także unikać zastoisk mrozowych oraz miejsc w bliskim sąsiedztwie zbiorników wodnych.
Jaka gleba będzie odpowiednia dla drzew owocowych?
Gleba dla większości gatunków musi być żyzna, próchnicza i przepuszczalna, lekko gliniasta lub piaszczysto-gliniasta, o lekko kwaśnym lub obojętnym pH, dostosowanym do wymagań rośliny. Powinna dobrze utrzymywać wilgoć, ale nie może być podmokła.
Warto glebę nawieźć obornikiem – jesienią, rok przed planowanym założeniem sadu lub dobrze rozłożonym kompostem bezpośrednio przed posadzeniem, by dodać do niej materii organicznej. Do uprawy nie nadają się ciężkie gleby gliniaste, suche i kamieniste. Jeśli w ogrodzie nie mamy odpowiedniej gleby, musimy ją zmienić i odpowiednio przygotować.
Ziemia wokół roślin musi być dobrze odchwaszczona i głęboko przekopana. Chwasty najlepiej usunąć na kilka tygodni przed planowanym sadzeniem. Jeśli tego nie zrobisz, będą konkurować z drzewkami o wodę i składniki pokarmowe.
Glebę z ogrodu warto wymieszać z żyzną i próchniczą ziemią ogrodową, samodzielnie przygotowanym kompostem lub specjalnym podłożem do roślin sadowniczych, które bez problemu można kupić w każdym centrum ogrodniczym. Nie przekopuj jednak gleby zbyt głęboko, by nie wymieszać jej z jałowym podglebiem, które znajduje się w warstwie poniżej 30 cm.
Jeśli gleba ma niedobory składników pokarmowych przed sadzeniem i w kolejnych latach zasilanie drzewek owocowych powinno być regularne i dobrze zbilansowane dla konkretnej uprawy. Można także używać uniwersalnych mieszanek mineralnych i rozrzucać na powierzchni gleby.
Najlepiej uprzednio wykonać analizę składu chemicznego gleby i nawożenie stosować jedynie jako uzupełnienie niedoborów. Oprócz nawozów mineralnych corocznie warto nawozić (podsypać) drzewka samodzielnie wytworzonym ogrodowym kompostem.
Najlepsze miejsce dla drzewek owocowych
Każde drzewo owocowe ma swoje specyficzne wymagania dotyczące stanowiska i warunków wzrostu. Wybór odpowiedniego miejsca w ogrodzie jest kluczem do zdrowego rozwoju i obfitego owocowania. Zastanawiasz się, gdzie posadzić swoje drzewka? Oto kilka wskazówek, które pomogą Ci wybrać najlepsze miejsce dla nich
Jak zaplanować ogród z drzewami owocowymi?
Najpopularniejszy i najwygodniejszy w pielęgnacji jest sad rzędowy – gdy drzewa posadzone są w podłużnych kwaterach/szpalerach. Dostęp światła jest wtedy optymalny, a pielęgnacja i zbiór owoców bardzo wygodne.
Można także uprawiać drzewka owocowe wśród roślin ozdobnych. U podstawy pnia jest przecież wiele miejsca na kwiaty, a większość "owocówek" (szczególnie jabłonie, wiśnie i czereśnie) w okresie kwitnienia wygląda bardzo dekoracyjnie, a jesienią ich liście ładnie zmieniają barwę (zwłaszcza u brzoskwini). Warto zaplanować nasz mini-sad w niedużym oddaleniu od domu, by świeże owoce były na wyciągnięcie ręki.
Sadzenie drzew owocowych
Najlepszą porą na sadzenie drzew owocowych jest termin jesienny, czyli od początku października aż do końca listopada, a przy dobrej pogodzie nawet do grudnia czyli 2-3 miesiące. Ważne by z sadzeniem wyrobić się do pierwszych silniejszych przymrozków. Warunki pogodowe są wtedy optymalne, a gleba wilgotna. Rośliny zdążą przed wiosną odbudować system korzeniowy i dobrze przygotować się do sezonu.
W tym czasie jest też największa dostępność sadzonek w sklepach stacjonarnych i internetowych. Najpopularniejsze są drzewka z tzw. odkrytym systemem korzeniowym. W sezonie (jesienią) jest ich najwięcej i można je kupić za 10-20 zł za szt. Drzewka te szybko się przyjmują, ale bardzo nie lubią przesuszenia systemu korzeniowego.
|
Należy jednak pamiętać, że gatunki bardziej wrażliwe na mróz – brzoskwinie, morele i czereśnie – w północnych rejonach kraju i w miejscach gdzie zima trwa dłużej, zaleca się sadzić w terminie wiosennym.
Większość drzewek, sadzonych obecnie w ogrodach przydomowych, to rośliny o słabym wzroście, bo szczepione na podkładkach karłowych (drzewa dorosną do 2-3 m wysokości) i półkarłowych (3-5 m) – np. dla jabłoni najpopularniejsze są podkładki półkarłowe M26 i karłowe M9. Drzewa na takich podkładkach mają jednak zwiększone wymagania glebowe i ze względu na słabszy system korzeniowy, powinny być prowadzone przy palikach. Warto wiedzieć, że drzewa nieszczepione osiągają największe rozmiary (a wśród nich największe to wiśnie i czereśnie).
- Jabłonie i grusze szczepione na podkładach karłowych sadzi się w rozstawie 1-2 m (odstępy pomiędzy drzewami) na 3-3,5 m (odstępy pomiędzy rzędami), na podkładach półkarłowych – 2-3 m na 4 m.
- Śliwy, brzoskwinie, morele i wiśnie w rozstawie 2-3 na 4-4,5 m.
- Czereśnie nawet 3-4 na 4-4,5 m.
|
|
|
Typowe drzewko owocowe zwykle powstaje z połączenia dwóch różnych roślin. Pęd odmiany szlachetnej (okulanta) szczepiona jest do pnia innego drzewa (tzw. podkładki) uzyskanej z siewu. Podkładki to zwykle rośliny dobrze korzeniące się o karłowym wzroście, które determinują wzrost owocującej odmiany szlachetnej. |
|
Krok po kroku do zdrowego drzewa: Jak posadzić i pielęgnować?
Zakładanie własnego sadu to nie tylko satysfakcja z plonów, ale także przyjemność płynąca z pracy w ogrodzie. Aby jednak drzewka owocowe rosły zdrowo i obficie owocowały, kluczowe jest ich prawidłowe posadzenie. Oto prosty przewodnik, który krok po kroku poprowadzi Cię przez cały proces sadzenia drzewek w Twoim ogrodzie.
|
|
Wybierz słoneczne miejsce – unikaj tych narażonych na silne zimowe wiatry. Przed sadzeniem usuń dokładnie wszystkie chwasty i przekop głęboko ziemię, na powierzchni minimum dwukrotnie większej niż dołek. Wykop dołki najlepiej o średnicy 40-50 cm i głębokości przynajmniej 30-40 cm – powinny być minimum dwa razy większe od systemu korzeniowego drzewka. |
|
|
Przed sadzeniem umieść sadzonkę w wodzie, by korzenie dobrze nasiąkły. Zbyt długie korzenie i te uszkodzone usuń ostrym sekatorem. Posadź drzewko nieco głębiej niż rosło w szkółce (na pniu zawsze widoczny jest ślad dokąd sięgała ziemia), jednak miejsce okulizacji powinno znaleźć się ponad powierzchnią gleby. Zasyp dołek żyznym i przepuszczalnym podłożem bogatym w materię organiczną. |
|
|
Po posadzeniu podlej obficie każde drzewko (5-10 litrów wody). Po wsiąknięciu wody dosyp odpowiednią ilość gleby, a następnie dokładnie udepcz, by zlikwidować wolne przestrzenie w okolicach korzeni, a później zabezpiecz ściółką. Podlewaj sadzonki w pierwszym roku po posadzeniu, a później zawsze w czasie suszy. Nie zapominaj o regularnym nawadnianiu, zwłaszcza w pierwszych tygodniach po posadzeniu drzewa. Woda to podstawa zdrowego wzrostu i obfitego owocowania. |
Zanim kupisz drzewo owocowe: Kluczowe wskazówki i pułapki zakupów
Roślin nie powinno się kupować na bazarze, ale tylko w szkółkach lub sklepach ogrodniczych. Wybór zdrowych roślin to połowa sukcesu, a sadzonki z niepewnego źródła zwykle zamiast owoców rodzą mnóstwo problemów. Każda roślina z dobrego sklepu ogrodniczego powinna mieć specjalną etykietę, która zaświadcza o jej pochodzeniu i "rodowodzie" – znajdziesz na niej nazwę szkółki, z której pochodzi oraz informację o rodzaju podkładki i nazwę odmiany szlachetnej.
W każdej szkółce z łatwością można kupić odmiany tzw. do uprawy amatorskiej. Charakteryzują się one wysoką odpornością na najgroźniejsze choroby i szkodniki, dobrą jakością owoców i regularnym i obfitym plonowaniem.
Rośliny z odkrytym systemem korzeniowym dostępne są w sprzedaży jesienią. Są one najtańsze, ale najbardziej narażone na przesychanie. Po zakupie trzeba je szybko posadzić lub tymczasowo zakopać w ziemi, by nie obeschły im korzenie. Nawet w czasie transportu trzeba o nie dbać i owinąć folią lub przewieźć w wilgotnym podłożu. Bardziej wytrzymałe są sadzonki balotowane, których system korzeniowy osłonięty jest ziemią i specjalną siatką lub workiem jutowym, jednak z ich sadzeniem także nie powinno się zbyt długo zwlekać. Drzewka w doniczkach mogą spokojnie poczekać kilka dni, do terminu sadzenia - najlepiej zrobić to późną jesienią, ale można poczekać też do wiosny.
Asortyment drzewek w centrach ogrodniczych jest ograniczona, jednak rośliny dostępne są od ręki i można je dokładnie obejrzeć, by wybrać te o najlepiej rozbudowanym systemie korzeniowym i koronie. Drzewka powinny posiadać dobrze rozwinięty, nie przesuszony system korzeniowy oraz dobrze wykształcony, nieuszkodzony przewodnik czyli pęd główny.
|
|
Młode drzewka mają słaby system korzeniowy i potrzebuję podpory. Najczęściej wykorzystywane są drewniane paliki, wbijane od strony, z której najczęściej wieją wiatry (przeważnie zachodniej), w odległości 10-15 cm od drzewka, na głębokość około 0,5 m. |
Zakupy w internecie wprawdzie nie dają nam możliwości obejrzenia roślin, ale asortyment w sieci jest znacznie większy. W sklepach wysyłkowych z łatwością można znaleźć rzadkie i stare odmiany, których próżno szukać w sklepach stacjonarnych.
Jeszcze kilka lat temu zakupy wysyłkowe budziły wiele niepokoju, gdyż sprzedawcy niedokładnie zabezpieczali rośliny w czasie wysyłki. Obecnie normą jest, że każda sadzonka drzewka owocowego ma system korzeniowy osłonięty dużym balotem, który zawiera wilgotne ziemię i trociny, zabezpieczające sadzonki przed przesuszeniem i nawóz jesienny przygotowujący rośliny do okresu zimowego.
Cięcie drzew owocowych
Prawidłowe przycinanie drzew owocowych jest kluczowe nie tylko dla ich estetycznego wyglądu, ale także dla ich zdrowia i produktywności. Regularne i poprawne cięcie może znacząco wpłynąć na jakość i ilość zbiorów. Zanim sięgniesz po sekator, zapoznaj się z terminami, zasadami i technikami przycinania drzew owocowych, aby zapewnić im optymalny wzrost i obfite owocowanie.
KIEDY
Przycinanie drzew owocowych to zabieg niezbędny, aby zapewnić prawidłowy rozwój i owocowanie. Wymaga go większość drzew tuż po posadzeniu. Nieprzycinane drzewka szybko "dziczeją" na skutek niekontrolowanego rozrastania się zbyt gęstej korony gałęzi. Zabieg wykonujemy zawsze wiosną, najlepiej w kwietniu (przed pękaniem i rozwojem pąków).
PIERWSZE CIĘCIE
Sprzedawane drzewka to zwykle jednoroczne okulanty bez pędów bocznych. By w kolejnym sezonie rozbudowały koronę przycina się je (zawsze nad pąkiem) na wysokości około 80-90, skracając przewodnik – pęd główny. W przypadku dwuletnich drzewek z rozbudowaną koroną wycina się wszystkie gałązki poniżej 50 cm nad ziemią i usuwa wszystkie pędy odchodzące od przewodnika pod kątem ostrym.
ZASADY OGÓLNE
Najlepiej pozostawić 4-5 pędów bocznych i skrócić je wszystkie na trzy oczka, a przewodnik przyciąć o 40 cm od ostatniego pędu bocznego.
Zapylanie drzew owocowych – podstawa obfitego owocowani
Kwiaty by przemieniły się w owoce muszą zostać zapylone. Obcopylne (czyli potrzebujące pyłku z kwiatów innego drzewa, najlepiej innej odmiany) są jabłonie, grusze, czereśnie oraz większość śliw. Samopylne (mogą zapylić się same) są w brzoskwinie i morele oraz większość wiśni – np. bardzo popularna Łutówka.
|
|
Pyłek drzew owocowych nie rozprzestrzenia się z wiatrem, ale roznoszony jest przez pszczoły i trzmiele, dlatego warto dbać o populację zapylaczy, by cieszyć się słodkimi owocami. By w sadzie brzęczało jak w ulu zadbaj nie tylko o pszczoły miodne, ale przede wszystkim o populację pszczół samotnic i innych dzikich zapylaczy. |
Najlepiej sadzić gatunki i odmiany samopylne lub posadzić kilka drzew obok siebie, by wzajemnie się zapylały. Jeden zapylacz powinien być sadzony nie rzadziej niż co osiem drzew. Niestety nie wszystkie odmiany mogą się wzajemnie zapylać.
Problemy z zapylaniem nie ma zwykle na terenach ogrodów działkowych, gdyż na stosunkowo niewielkim obszarze rośnie bardzo wiele drzewek owocowych. Może on za to wystąpić, jeśli załóżmy sad na działce oddalonej od innych upraw drzewek owocowych, wtedy niezbędne będzie posadzenie odpowiedniego zapylacza.
|
|
Choć większość drzew owocowych doskonale znosi mrozy, to ich pąki kwiatowe, gdy tylko zaczną pękać są wrażliwe nawet na niewielkie spadki temperatury poniżej 0°C. Idealne jest stanowisko dobrze nasłonecznione, ciepłe i osłonięte od wiatru. Im więcej światła, tym owoce będą dorodniejsze i słodsze, a im mniej wiatru, tym mniejsze będzie ryzyko przemarzania. W miejscach wzniesionych, najmniej narażonych na przemarznięcie, sadzi się czereśnie, grusze i brzoskwinie. Najbardziej wytrzymałe na przemarzanie są jabłonie i śliwy. |
Zimowanie drzew owocowych
Większość gatunków jest dość odporna na mróz i bez problemu przezimuje. Mniej odporne są kwiaty, które niezbyt dobrze znoszą wiosenne przymrozki. Drzewa owocowe (zwłaszcza morele) kwitną bardzo wcześnie, więc ich kwiaty mogą być uszkadzane przez przymrozki.
Poszczególne gatunki i odmiany mają różny stopień odporności na mrozy.
Przemarzanie drzew następuje w kolejności:
- brzoskwinia (-17ºC),
- morela (-20ºC),
- czereśnia, grusza, śliwa i wiśnia (-26ºC),
- a jabłoń w -30ºC.
Korzenie drzew przemarzają w temperaturze:
- gruszy w -9ºC,
- brzoskwini w -10,5ºC,
- jabłoni w -15,5ºC.
Drzewka owocowe posadzone jesienią chronimy przed przymrozkami przez usypanie wokół pnia kopczyk z kory, torfu trocin i ziemi, który zabezpieczy system korzeniowy. Powinien mieć o około 10-20 cm. Na wiosnę kopczyk trzeba rozgarnąć, tworząc wokół drzewka misę ułatwiającą późniejsze podlewanie. Nadziemną część pnia można obwiązać specjalną osłonką lub owinąć luźno słomą, matami słomianymi, włókniną lub tekturą falistą. Nie wolno owijać drzewek folią, gdyż może się ona przyczynić do gnicia.
|
|
Własny ogród umożliwia nam uprawę roślin owocowych bez stosowania chemicznych środków ochrony roślin, co w wielkotowarowych sadach jest rzadkością. By uniknąć chorób warto dobierać odmiany odporne – t.j. w mniejszym stopniu narażone na infekcję. Zawsze bądź czujny i obserwuj swoje drzewa. Wczesne wykrycie problemu to klucz do szybkiego rozwiązania i ochrony twojego sadu przed niechcianymi szkodnikami i chorobami. |
Najpopularniejsze drzewa owocowe do ogrodu
W każdym ogrodzie warto mieć miejsce na drzewa owocowe. Nie tylko przynoszą one smaczne owoce, ale także dodają uroku i różnorodności krajobrazowi. Jeśli zastanawiasz się, które z nich będą najlepszym wyborem dla Twojego zielonego zakątka, przedstawiamy listę najpopularniejszych drzew owocowych, które doskonale sprawdzą się w polskich warunkach klimatycznych.
W poniższych tabelach podano orientacyjne terminy kwitnienia i owocowania. Mogą one różnić się w zależności od odmiany oraz przebiegu pogody.
|
|
JABŁOŃ
|
|
|
|
GRUSZA
|
|
|
|
ŚLIWA
|
|
|
|
MORELA
|
|
|
|
BRZOSKWINIA
|
|
|
|
CZEREŚNIA
|
|
|
|
WIŚNIA
|
|
Źródło: Jesienne porady ogrodowe, magazyn Budujemy Dom 9/2017, tekst: Paweł Romanowski zdjęcie tytułowe: ajlatan/Fotolia |
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
