Ogród kosmosów | Casa Caruncho

Ogród kosmosów to jeden z pierwszych projektów Caruncho, w którym pojawiły się rośliny jednoroczne. Wcześniej architekt stawiał przede wszystkim na gatunki wiecznie zielone, bo marzył o ogrodach, które się nie zmieniają. Jego plany szybko zweryfikowała rzeczywistość i jak wreszcie sam stwierdził: "Ogrody, podobnie jak ludzie, mają cykl – rodzą się, rosną, dojrzewają i umierają". By to zrozumieć jego własny ogród musiała zaatakować i zdziesiątkować antraknoza. Dziś Caruncho docenia moc jednorocznych kwiatów, które pojawiają się tylko na chwilę.

Klęska we własnym ogrodzie uczyniła go orędownikiem roślin rodzimych

Projekty Caruncho, zwłaszcza te realizowane przed słynnym upadkiem jego własnego ogrodu, zdominowane były przez surowość, minimalizm i geometrię. Oczywiście prym wiodły w nich przede wszystkim rośliny zimozielone. A więc, co dokładnie wydarzyło się w prywatnym ogrodzie mistrza?

Fernando Caruncho zakładał swój ogród w Madrycie w latach 80. Kiedy kilka lat temu sprowadził do niego egzotyczną twardziczkę, czyli Eskalonię, okazała się ona puszką Pandory. Roślina była nosicielem antraknozy i bardzo szybko zaraziła wszystkie pozostałe gatunki. To właśnie wtedy projektant po raz pierwszy zawiódł się na zimozielonych roślinach, które zaczęły pokrywać się brązowymi plamami. W tamtych latach wiecznie zielone gatunki dominowały we wszystkich jego projektach. Na początku Fernando kompletnie się załamał, ale wreszcie doznał olśnienia: Możliwe jest posiadanie ogrodu, który trwa wiecznie, ale jest też efemeryczny, tymczasowy. Co miał na myśli?

Przede wszystkim zmienił swoje postrzeganie ogrodu. Zdał sobie sprawę, że ogród to żywy organizm, który cały czas ulega naturalnym metamorfozom, transformacjom. Nie dość, że na nowo odkrył urok roślin jednorocznych, to dzięki doświadczeniu z obcą Eskalonią, stał się prawdziwym orędownikiem gatunków rodzimych. Jak to określił Mitchell Owens w artykule opublikowanym na portalu architecturaldigest.com, w ogrodach Caruncho słynna surowość ustąpiła miejsca racjonalnemu entuzjazmowi.

Kwiat ma tylko nadać kolor i zapach, splendor jednej chwili ogrodu

Wielu specjalistów i krytyków zarzucało Caruncho, że nie lubi on kwiatów, a w jego projektach dominują tylko jednogatunkowe nasadzenia. Sam architekt z kolei uparcie twierdzi, że nie lubi kwiatów, a właściwie bardzo je kocha:

Nie ma nic bardziej delikatnego, cudownego, zaskakującego i pięknego niż jaśmin, róża, kwiat pomarańczy czy kamelia – czytamy jego wypowiedź na portalu Financial Times.

Fernando znany jest z masowych nasadzeń jednej rośliny, bo jak tłumaczy, wtedy udaje mu się stworzyć kontrapunkt między drzewami, skałami, a co najważniejsze, wzmocnić efekt. Zdaniem projektanta: kwiat ma tylko nadać kolor i zapach, splendor jednej chwili ogrodu. To dlatego w jego projektach najczęściej występuje od 2 do maksymalnie 4 różnych gatunków. Ich większe nagromadzenie tylko osłabiłoby wyrazistość całej kompozycji i wprowadziłoby niepotrzebny chaos, zachwiałoby spokój, którym odznaczają się jego realizacje.

Najważniejsza jest gra światła

Dla mnie najważniejszą ideą jest kontrolowanie światła. […] aby pokazać kontrast między cieniem a światłem, pustą i pełną przestrzenią. […] to odbicie światła wytwarza jego wibrację – cytuje wypowiedź Fernando modernmint.co.uk.

Mówiąc o świetle, Caruncho ma na myśli naturalne światło słoneczne, a nie sztuczne emitowane przez lampy ogrodowe. Jak słusznie zauważa architekt, nie w każdym zakątku świata możliwe jest uchwycenie takiego samego światła. Inaczej zachowuje się ono w Hiszpanii, a inaczej w Wielkiej Brytanii. Jednak zabawa samym cieniem pozwala nam na tworzenie wyjątkowych scenerii bez względu na klimat, w jakim żyjemy. Zdaniem mistrza to topiary, czyli formowane krzewy zimozielone pozwalają najpełniej wykorzystać grę między światłem a cieniem – są, bowiem jak architektoniczne rzeźby, zielone bryły.

Mała przestrzeń może stać się całym światem

Fernando Caruncho nazywany jest filozofem ogrodu. Nie bez przyczyny. Ten uznany architekt krajobrazu rozpoczął dorosłe życie, studiując filozofię na Uniwersytecie w Madrycie. Tam poznawał historię Platona, który prowadził wykłady w ogrodzie i dowiedział się o liceum Arystotelesa, które było tak naprawdę ogrodem botanicznym.

Ogród to miejsce poznania, źródło wiedzy. To zasadniczo duchowy punkt widzenia – stwierdza Caruncho cytowany przez Financial Times. Caruncho woli być nazywany ogrodnikiem niż projektantem, a ogrodnictwo jest dla niego sposobem na życie. Ogrody nazywa rajskimi krajobrazami.

Chociaż wiele osób kojarzy Caruncho z wielkoskalowych realizacji, jego ogrody nie zawsze są pokaźne. Jak sam zauważa, małe ogrody są często o wiele bardziej zagadkowe:

Daleki Wschód jest również pełen niesamowitych przykładów tego, jak mała przestrzeń może stać się całym światem. Pięć małych kamieni, trochę grabionego żwiru, mech porastający skały… ten wspaniały detal na tylnej ścianie otaczającej patio w Japonii staje się niemal modlitwą łączącą człowieka z naturą – wyjaśnia w rozmowie z FT.

Bez względu na to, czy projektuje akurat duży ogród, czy ten nieco mniejszy, jak podkreśla, zawsze stara się uchwycić wewnętrzny sens miejsca. Caruncho głęboko wierzy w odnawiającą, odkupieńczą moc natury:

Ogród to miejsce, w którym człowiek odzyskuje całą swoją istotę.

Dla Caruncho pusta przestrzeń jest równie ważna jak ta „pełna”, zagospodarowana. Jego zdaniem jest ona tak samo istotna, jak cisza w muzyce. Trzy elementy, które uważa za najważniejsze, to geometria, woda i światło, a jego punktem odniesienia, nawet przy projektowaniu małego ogrodu miejskiego, jest niebo.

Więcej inspiracji i informacji o twórczości Fernando Caruncho znajdziesz na stronie: web.fernandocaruncho.com

Tekst: Katarzyna Augustyniak, zdjęcie tytułowe: kolaż | screen z filmu: Fernando Caruncho - SGD Awards 2017 Lifetime Achievement Award Winner oraz zdjęcie w kółku: Jlcerrada, CC BY-SA 4.0 / Wikimedia Commons