Spis treści
Dlaczego warto posadzić warzywa wieloletnie w ogrodzie?
Uprawa warzyw wieloletnich to bardzo dobre rozwiązanie, ponieważ rośliny te zwykle nie wymagają od nas wiele uwagi, są dość odporne na mróz i zapewniają coroczny plon. Warto jednak wybrać dla nich odpowiednie stanowisko, aby nie trzeba było ich przesadzać, co może zaburzać coroczne plonowanie. Oprócz tego wystarczy pielęgnować je tak samo, jak inne warzywa – podlewać i chronić przed szkodnikami lub chorobami, jeśli się pojawią. Podobnie, jak w przypadku innych warzyw, warto także dobrze przygotować glebę. Najkorzystniej jest jesienią poprzedniego roku (lub wczesną wiosną przed uprawą) dobrze przekopać grządki, gdzie będą rosły warzywa z dodatkiem nawozu organicznego (np. kompostu lub granulowanego obornika).
Co warto wiedzieć o uprawie warzyw?
Jak i kiedy wysiewać i sadzić warzywa?
Jak przygotować ziemię pod uprawę warzyw?
Jak uprawiać warzywa, by doczekać się obfitych plonów?
Jakie warzywa wieloletnie warto uprawiać?
"Szczypiorki i cebulki"
Do najbardziej popularnych warzyw, które są często uprawiane na działkach lub w ogrodach i mogą rosnąć w tym samym miejscu przez co najmniej kilka lat należy szczypiorek, a właściwie czosnek szczypiorek, bo tak prawidłowo nazywamy tę roślinę. Zjadamy jego zdrowe, podłużne i wąskie liście, a uprawiamy zwykle z siewu nasion (plon w drugim roku) lub z rozsady, wysadzając wiosną cebule, z których w krótkim czasie wyrosną liście. Szczypiorek najlepiej uprawiać w miejscu słonecznym, ale dobrze znosi także półcień. Młode rośliny wymagają regularnego podlewania, a starsze nieco lepiej znoszą już nawet dłuższe okresy suszy. Ponadto, warto pamiętać, że szczypiorek należy systematycznie odchwaszczać i najlepiej zbierać młode liście, zanim roślina zakwitnie. Dla lepszego plonowania, szczypiorek warto co 3-4 lata przesadzić na inne stanowisko.
Oprócz szczypiorku możemy także uprawiać inne warzywa cebulowe, mogące rosnąć przez szereg lat w tym samym miejscu, np. cebulę siedmiolatkę (rośnie do 7 lat na tym samym stanowisku) lub mniej znaną cebulę wielopiętrową, która oprócz cebul podziemnych wykształca czasem po kilka kwiatostanów, ułożonych piętrami i zakończonych gniazdem małych cebul.
Chrzan
Bardzo lubianym warzywem wieloletnim jest także chrzan, którego korzeń po utarciu jest niezastąpioną przyprawą do wielu potraw, ale jadalne są także jego liście. Bardzo dobrze rośnie przez wiele lat na tym samym miejscu (często także dziko), jest odporny na mróz i nie ma właściwie większych wymagań. Zwykle sadzi się korzeń (odcinki długości około 20 cm) na wiosnę lub jesień, w taki sposób, by jego dolna część znalazła się na głębokości kilkunastu centymetrów, a górna płytko pod powierzchnią gleby. Chrzan preferuje raczej półcieniste stanowiska, ponieważ na pełnym słońcu często dochodzi do zasychania lub poparzenia liści. Nie lubi także bardzo kwaśnych, a także podmokłych miejsc, dlatego najlepiej zapewnić mu przepuszczalną , lekką ziemię i umiarkowane podlewanie.
Rabarbar
W kanonie lubianych warzyw wieloletnich nie może zabraknąć też rabarbaru ogrodowego, którego czerwonawe, mięsiste ogonki liściowe można jeść na surowo lub gotować z nich kompoty, albo dodawać do ciast. W tym samym miejscu może rosnąć nawet kilkanaście lat, jest odporny na mrozy i nie potrzebuje wiele uwagi, ale jest wrażliwy na suszę. Najlepiej uprawiać go w miejscach słonecznych lub ewentualnie w półcieniu, na glebach bogatych w wapń, regularnie, ale umiarkowanie nawadnianych. Zwykle rozmnażany przez podział karpy i rozsadzany na nowe miejsca wczesną jesienią.
Szczaw
Niemniej lubianym warzywem wieloletnim, rosnącym zarówno pospolicie na dzikich stanowiskach, jak i w ogrodach jest szczaw zwyczajny. Najczęściej wykorzystuje się jego kwaśne w smaku liście, z których przyrządza się zupy lub inne potrawy. Zadowala się przeciętną glebą i nie wymaga właściwie pielęgnacji i uprawiany jest zwykle z siewu nasion, ale starsze rośliny można także rozmnażać przez podział karpy. Po wypuszczeniu liści wiosną należy go regularnie odchwaszczać na grządkach, a młode rośliny regularnie nawadniać. Najlepiej zbierać młodsze liście szczawiu, zanim roślina zakwitnie – później liście tracą swój smak i nie zbiera się ich.
Topinambur
Dość powszechnie rosnącą rośliną, która jednocześnie może być ozdobą ogrodu (ładne żółte koszyczkowate kwiaty), jak i warzywem jest wieloletni, czyli bylinowy słonecznik bulwiasty, czyli topinambur. Zadowala się przeciętną gleba, lubi słońce i wykształca jadalne, podziemne bulwy, które można zbierać, przyrządzać i spożywać, podobnie jak ziemniaki.
Dowiedz się więcej o uprawie topinamburu w ogrodzie
Szparagi
Cenionym za smak i właściwości odżywcze warzywem wieloletnim jest szparag (właściwie szparag lekarski), który choć uważany za rarytas, może być także uprawiany w przydomowych ogrodach lub na działkach. Uprawia się go przez sadzenie kłączy, umieszczanych w specjalnych kopczykach, w odległości co najmniej 50 cm od siebie. Najcenniejszą i używaną do celów spożywczych częścią rośliny są młode pędy, które należy zbierać w odpowiednim momencie (starsze drewnieją i tracą swój smak). Szparagi są odporne na mróz i mogą rosnąć oraz wypuszczać świeże pędy nawet kilkanaście lat na tym samym miejscu.
Dowiedz się więcej o uprawie szparagów w ogrodzie
Karczochy
Rzadziej u nas uprawianym warzywem wieloletnim o wielu cennych właściwościach prozdrowotnych oraz spożywanym w różnych formach jest karczoch (karczoch zwyczajny), który najbardziej popularny jest w cieplejszych rejonach Europy (Włochu, Hiszpania) oraz w Afryce i Azji. Jadalne są jego kwiatostany (dno kwiatowe z okrywającym je mięsistymi listkami), które zbiera się przed zakwitnięciem. Karczochy mają specyficzny, delikatnie cierpkie i gorzkawy smak, dlatego specjalnie się go przyrządza (blanszuje, zapieka), a najbardziej cenne są kwiatostany młodych roślin. Na bazie karczochów sporządza się także leki lub suplementy diety na poprawę trawienia oraz pracy wątroby, a także kosmetyki.
Na południu Europy uprawia się wiele różnych odmian karczochów, w tym także karczoch hiszpański (kard), uprawiany również dla jadalnych ogonków liściowych. Choć są wieloletnie i znoszą niższe temperatury, to ze względu na inny klimat, niż ten w którym czują się najlepiej, w naszych warunkach najlepiej plonują przez pierwsze 3-4 sezony. Z tego też względu w naszym klimacie są częściej uprawiane z rozsady i wysadzane do gruntu dopiero po wiosennych przymrozkach (po 15 maja) i zwykle traktowane jak warzywa jednoroczne, ponieważ w czasie ostrzejszych zim ich karpy mogą przemarzać.
Tekst: Maciej Aleksandrowicz, zdjęcia: Bartosz, BillionPhotos.com, Busan Oppa, gicku91, HVPM dev, Jonas, Maksim Shebeko, norrie39, Perovskia / Adobe Stock
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
