Cebula siedmiolatka / Czosnek dęty (Allium fistulosum)

Czosnek dęty (Allium fistulosum) znany też jako cebula siedmiolatka, cebula Walijska lub cibol, to bylina z rodziny czosnkowatych (Allioideae). W naturze nie jest już spotykany, ale przypuszcza się, że pochodzi z Chin lub Syberii. Jest natomiast powszechnie uprawiany w wielu krajach świata jako warzywo.

Cebula siedmiolatka może dorastać do ok. 50/60 - 100 cm wys. W sezonie wegetacyjnym rozwija wzniesione, sztywne, rurkowate, zielone, pękate, wewnątrz puste liście, zebrane w kępkę.

U podstawy liści tworzy się niewielkie, białe, cebulkowate zgrubienie, z którego wyrastają liczne, cienkie, wydłużone, białe korzenie.

Cebula siedmiolatka kwitnie wczesnym latem (VI-VII). Na szczytach liści rozwijają się duże, główkowate, kuliste kwiatostany, złożone z licznych, drobnych, białozielonkawych kwiatów, z wystającymi pręcikami.

Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w kuliste owocostany, wypełnione mnóstwem drobnych, czarnych nasion.

Wymagania i uprawa

Cebula siedmiolatka jest łatwym w uprawie warzywem. Oczekuje przede wszystkim słonecznego stanowiska i żyznego, próchniczego, stale lekko wilgotnego podłoża, najlepiej o obojętnym lub lekko zasadowym odczynie pH. Źle znosi suszę, która sprawia, że jej liście stają się twarde i mało soczyste, dlatego w okresach bezdeszczowych wymaga nawadniana.

Warzywo to potrzebuje też wielu składników pokarmowych do prawidłowego wzrostu, dlatego przed jej uprawą należy wzbogacić glebę kompostem, a w okresie wegetacyjnym zasilać roślinę nawozami wieloskładnikowymi przeznaczonymi dla warzyw (najlepiej ekologicznymi). Nie ma natomiast konieczności okrywania rośliny na zimę, gdyż jest dostatecznie mrozoodporna.

Cebula siedmiolatka jest byliną i choć na jednym stanowisku może pozostawać przez co najmniej 7 lat (zgodnie z nazwą), co 3-4 lata powinna zostać odmłodzona i posadzona na nowym stanowisku, będzie miała do dyspozycji świeżą porcję składników odżywczych (mocno wyjaławia glebę).

Cebulę siedmiolatkę rozmnaża się głównie przez wysiew nasion wprost do gruntu od wiosny do lata (III-VII/VIII). Polecany rozstaw to ok. 30 x 30 cm. (wymagana przerywka). W zależności od terminu ziewu, szczypior można zbierać już w tym samym roku (siew wiosenny) lub dopiero wiosną następnego (siew letni).

Zastosowanie

Cebula siedmiolatka to przede wszystkim roślina warzywna, której częścią użytkową są pękate liście (szczypior) o charakterystycznym zapachu i ostrym, ale łagodniejszym niż w przypadku cebuli smaku. Są one bogate w szereg wartościowych składników odżywczych i zawierają znacznie więcej witaminy C niż cebula. Liście zbiera się sukcesywnie w miarę rozwoju (przed kwitnieniem roślin) i wykorzystuje do przygotowania sałatek, surówek, kanapek oraz past rybnych i twarożkowych (surowe liście mają najwięcej wartości odżywczych). Można je także dodawać do sosów, gulaszy czy zup. Siedmiolatkę możemy uprawiać też w doniczce na balkonie lub tarasie, dzięki czemu świeży szczypior będzie pod ręką.

Chociaż czosnek dęty to przede wszystkim warzywo, można go również wykorzystać jako roślinę ozdobną (ciekawy pokrój i ładne, miododajne kwiaty), zestawiając na rabatach z bylinami i roślinami jednorocznymi, szczególnie w ogrodach wiejskich i naturalistycznych.

Odmiany

Wśród odmian możemy znaleźć rośliny o bardzo dużych liściach przypominających pory (tutaj często używa się nazwy cebula Walijska), jak i o drobniejszych, przywodzących na myśl szczypiorki. Niektóre z odmian siedmiolatki znajdują się w rejestrze odmian COBORU (tj. Afrodyta, Flamenco, Kroll, Wita). 

Inne ciekawe odmiany to min.:

• 'Bajkal' – o białych, dość dużych zgrubieniach korzeniowych
• 'Red Toga' – czerwone zgrubienia korzeniowe
• 'Kaigaro' – odm. zimowa o ciemnozielonych liściach, nie tworzy zgrubień korzeniowych

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: irinastev, trongnguyen/Depositphotos, Annette Meyer, Hans Braxmeier/Pixabay