Choroby i szkodniki jabłoni oraz gruszy

Kiedy drzewa owocowe są atakowane przez choroby i szkodniki?

Choroby i szkodniki mogą zaatakować drzewa owocowe praktycznie w każdym momencie w sezonie wegetacyjnym. Ich pojawieniu sprzyja niewłaściwa pielęgnacja sadu, niekorzystna pogoda, a najczęściej występowanie problemów u sąsiada (szkodniki i choroby zza płota wcześniej czy później zaatakują także u nas). Patogenów i żarłocznych owadów nie da się wyeliminować całkowicie. W dodatku jeśli zaatakują w nasileniu, zwykle jest już za późno – straty w plonach są ogromne. Dlatego ważna jest profilaktyka, utrzymanie higieny drzew i sadu.

Jak chronić jabłonie i grusze przed chorobami i szkodnikami?

• Jabłoniom i gruszom należy zapewnić możliwie optymalne warunki świetlne i glebowe. Zdrowe rośliny są rzadziej atakowane i lepiej zniosą problemy.
• Trzeba dbać o odpowiednią rozstawę dopasowaną do konkretnej odmiany/odmian. Nadmierne zagęszczenie wpływa na częstsze występowanie chorób grzybowych.
• W pierwszej kolejności warto wybierać odmiany odporne na powszechnie występujące patogeny. Niestety można tak postąpić do pewnego stopnia – jabłoń która będzie odporna na parcha, może być jednocześnie podatna na zgnilizny.
• Bardzo ważne jest jesienne niszczenie pozostałości z roślin – suchych liści, pędów i pozostałych zasuszonych owoców, tzw. mumii.
• Nie można zapominać o regularnym cięciu drzew jabłoni i grusz. Dzięki temu "prześwietlamy" koronę i wycinamy pędy z objawami. Rany po cięciu powinno się traktować preparatem przeciwgrzybowym.
• Po zauważeniu problemów (pierwszych szkodników lub objawów choroby) trzeba jak najszybciej zastosować zabieg opryskiwania odpowiednim preparatem.
  
• Zabieg należy wykonać w odpowiednim terminie – tylko wtedy będzie preparat będzie działać. Terminy zabiegów oraz odpowiednie preparaty można sprawdzić tutaj!
• Fungicydy (na choroby) i insektycydy (na szkodniki) należy stosować naprzemiennie, nie ograniczając się do jednego środka. Zarówno patogeny jak i szkodniki mogą szybko się uodpornić na często stosowany preparat.
• Na mniejszych areałach warto stosować profilaktycznie ekologiczne metody, np.: gnojówki i wyciągi z roślin.
  
  

CHOROBY JABŁONI I GRUSZY
Jak je rozpoznać i zwalczać?

PARCH

To jedna z powszechniejszych chorób występujących na jabłoniach i gruszach. Wywołuje ją grzyb Venturia inaequalis porażający wszystkie niezdrewniałe części. Są najczęściej widoczne na owocach i liściach, rzadziej na ogonkach liściowych, kwiatach lub pędach. W wyniku porażenia na liściach pojawiają się aksamitne, oliwkowozielone plamy. Początkowo są małe, potem zlewają się. Przy intensywnym porażeniu tkanka zamiera i wykrusza się. Liście opadają. Choroba jednak najgroźniejsze „żniwo” zbiera na owocach. Pojawiają się na nich brązowe plamy, które korkowacieją. Parch może rozwijać się zarówno na owocach rosnących na drzewach jak i składowanych w przechowalni. Porażone jabłka i grusze nie nadają się do spożycia – patogen ma właściwości rakotwórcze. Owoce grusz często pękają.

Zapobieganie i zwalczanie
Profilaktycznie można uniknąć choroby uprawiając odmiany odporne. Sad powinno się utrzymywać w czystości – porażone fragmenty roślin należy usuwać i palić. Doraźnie chorobę zwalcza się chemicznie. Pierwszy zabieg wykonuje się w okresie pękania pąków i ukazywania się wierzchołków liści. Zabieg powtarza się 2-3 krotnie w odstępach 10-14dniowych. Najpopularniejszym preparatem jest Miedzian. Warto stosować go przemiennie z innymi środkami (m.in. Champion, Mythos, Chorus, Carpene). Dawki zależą od konkretnego preparatu – średnio 1.5l/ha. Dobre rezultaty osiąga się również przez jesienne opryskiwanie drzew mocznikiem (1kg nawozu/20l wody).

MĄCZNIAK

To choroba powszechnie występująca na jabłoni niezależnie od rejonu. Rzadziej poraża grusze. Jej rozwojowi sprzyja ciepła, wilgotna pogoda. Powoduje ją grzyb Podosphaera leucotricha. Objawy występują na liściach, pędach, kwiatach i owocach. Najbardziej charakterystyczne jest występowania białego, mączystego nalotu. Jest najczęściej widoczny na liściach i młodych jednorocznych pędach. Silnie porażone pąki często zamierają.

Zapobieganie i zwalczanie
Pedy z mocno zainfekowanymi fragmentami należy usunąć. Rany pokrywa się preparatem przeciwgrzybowym. Drzewa należy opryskać w fazie różowego pąka lub na początku kwitnienia. Jednym z polecanym preparatów jest Nimrod.

PLAMISTOŚĆ LIŚCI

Na liściach można zaobserwować różne formy plamistości (np.: drobna plamistość liści, brunatna plamistość liści, kanciasta plamistość liści). Każdorazowo są wywoływane przez patogeny grzybowe. Na liściach pojawiają się drobne (ok. 3-5mm) jasne lub brunatne plamy. Z czasem mogą tworzyć większe, nekrotyczne powierzchnie. Choroba nie jest groźna pod względem pozyskiwanego plonu. Osłabia jednak odporność i wzrost jabłoni oraz grusz (zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna liści).

Zapobieganie i zwalczanie
Porażone części roślin należy palić. Powinno się unikać sadzenia wrażliwych odmiany (np.: u grusz – 'Faworytki'), ewentualnie uprawiać je w lżejszych, przepuszczalnych glebach. Chorobę zwalcza się chemicznie podobnie jak parch.

RDZA

Choroba bardzo często poraża grusze – najczęściej do infekcji dochodzi wiosną. Powodowana jest przez grzyb Gymnosporangium sabinae. Zarodniki przenoszą się przez wiatr. Rdza jest łatwa do rozpoznania.  Na liściach pojawiają się pomarańczowe lub czerwone plamy. Tkanka w porażonych miejscach twardnieje. Na dolnej stronie blaszki liściowej można zauważyć gęste, stożkowate skupiska zarodników. Zwykle mają średnicę ok. 1cm. U silnie porażonych grusz dochodzi do zahamowania wzrostu, opadania liści oraz owoców. Tracą odporność i są bardziej wrażliwe na mróz. Odmiany grusz podatne na rdzę to: 'Bera Hardy', 'Dobra Szara', 'Faworytka', 'Komisówka', 'Williams'.

Zapobieganie i zwalczanie
Uprawiając grusze należy zrezygnować z sadzenia jałowców, szczególnie sabińskiego. Grzyb poraża obie grupy roślin. Do zarażenia zawsze dochodzi na linii jałowiec - grusza, grusza - jałowiec. Jesienią należy zniszczyć opadłe liście. Doraźnie chorobę zwalcza się poprzez stosowanie preparatów wiosną (np.: Topsin, Score, Dithane NeoTec). Zabiegi warto 1-2 krotnie powtórzyć przed nastaniem jesiennego ochłodzenia.

Środek zwalczający choroby jabłoni, gruszy i innych roślin owocowych

Topas 100 EC to środek grzybobójczy w formie koncentratu do sporządzania emulsji wodnej, o działaniu układowym, stosowany nalistnie, zapobiegawczo i interwencyjnie.

Kup w sklepie online

BRUNATNA ZGNILIZNA

Choroba wywoływana jest przez grzyby Monilia fructigena i M. laxa. Infekcjom sprzyjają silne opady deszczu i gradu. Często pierwsze zmiany występują w maju, gdy panuje ciepła, wilgotna pogoda. Chorobę łatwo rozpoznać po występowaniu na owocach koncentrycznych, jasnobeżowych zarodników ułożonych w kręgi. Wcześniej natomiast pojawiają się brunatne plamy gnilne. Owoce szybko ulegają rozkładowi. Często pozostają na drzewach z czasem zasychając i zmieniając się w mumie. Objawy są podobne zarówno dla jabłoni jak i grusz.

Zapobieganie i zwalczanie
Występowanie choroby można ograniczyć przez utrzymywanie czystego sadu. W szczególności należy zbierać i palić mumie. Ważne jest także prowadzenie skutecznej walki z owadami, które uszkadzają skórkę owoców (np.: z owocówką jabłkóweczką). Bezpośrednia walka z grzybem polega na stosowaniu fungicydów, np.: Miedzian, Cobresal, Syllit. Oprysk wykonuje się w fazie zielonego pąka. W czasie wilgotnej pogody należy go powtórzyć po 7-10 dniach.

GORZKA ZGNILIZNA

To groźna choroba przechowalnicza jabłek. Wywołują ją grzyby z grupy Pezicula oraz Glomerella. Często występuje u popularnych, smacznych odmian, np.: 'Szampion', 'Ligol', 'Golden Delicious' . Patogen pojawia się latem na pędach a czasie deszczu przenosi się na owoce. Oznaki chorobotwórcze są niewidoczne w czasie zbioru jabłek. Pojawiają się dopiero u owoców przechowywanych lub przyniesionych do pomieszczenia. Na jabłkach występują gnilne plamy. Miąższ pod skórką brunatnieje i zapada się. Jest gorzki w smaku (stąd nazwa choroby) i nie nadaje się do spożycia).

Zapobieganie i zwalczanie
Na 2-4 tygodnie przed zbiorem drzewa należy opryskać preparatem Bellis, Switch, Topsin lub Zato. Ważne jest także dbanie o higienę drzew.

ZARAZA OGNIOWA

To groźna choroba porażająca także jabłonie i grusze. Wywołują ją bakterie Erwinia amylovora. Oznaki choroby są widoczne na wszystkich częściach drzew. Na liściach występują brunatno-czerwone plamy. Z czasem liść zamiera i opada. Kwiaty stają się wodniste, szybko więdną i zamierają. Na pędach pojawiają się zgorzele i rany. Zawiązki owoców zasychają zmieniając się w mumie.

Zapobieganie i zwalczanie
Profilaktycznie jabłonie i grusze chroni się stosując preparaty Miedzian, Miedzian Ekstra lub Cuproflow. Gdy choroba wystąpi, w rzeczywistości na leczenie jest za późno. Chore drzewo najlepiej wyciąć i spalić.

SZKODNIKI JABŁONI I GRUSZY
Jak je rozpoznać i zwalczać?

KWIECIAK

To drobny (5mm) chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych. Składa jaja w kwiatach jabłoni i grusz, prowadząc do ich nabrzmiewania. Żeruje także na pąkach liściowych, wygryzając w nich duże otwory. Zimuje na drzewach – w załamaniach kory. Przeloty w koronach drzew można zaobserwować, gdy temperatura powietrza dojdzie do 12°C. Objawy żerowania to „płacz pąków” i brązowe nacięcia na kwiatach. Owad dokonuje dużych szkód w latach, gdy jabłonie słabo kwitną lub kwiaty zostaną uszkodzone przez przymrozki.

Zapobieganie i zwalczanie
Drzewa należy opryskać preparatem Decis, Sherpa lub Karate Zeon w fazie pękającego pąka.

Środek zwalczający szkodniki na roślinach owocowych

Karate Zeon 050 SC to środek owadobójczy w formie zawiesiny kapsuł w cieczy do rozcieńczania wodą, o działaniu kontaktowym i żołądkowym, przeznaczony do zwalczania szkodników gryzących i ssących w roślinach rolniczych, sadowniczych, warzywnych. Na roślinie działa powierzchniowo.

Kup w sklepie online

OWOCÓWKA

To motyl z rodziny zwójkowatych. Składa jaja na liściach oraz owocach jabłoni i grusz. Szkody powoduje w fazie larwalnej. Gąsienice wgryzają się do wnętrza owoców, powodując ich robaczywienie. Ponadto zanieczyszczają miąższ swoimi odchodami. Uszkodzone jabłka i grusze przedwcześnie opadają z drzew. Rozwojowi szkodnika sprzyja ciepła, pogodna wiosna.

Zapobieganie i zwalczanie
Zaatakowane owoce należy zniszczyć, aby nie dopuścić do rozwoju kolejnych szkodników. Na pniach zaleca się zakładać opaski z papieru falistego (owady chronią się pod nimi). Opaski zdejmuje się po zbiorze owoców i pali. Na początku maja na drzewach wiesza się opaski feromonowe. Pierwsze opryski wykonuje się ok. 2-3 tygodnie po stwierdzeniu regularnych lotów motyli. Najczęściej zabiegi przypadają na koniec maja i początek czerwca. Do zwalczania wykorzystuje się m.in. preparaty Spintor, Mospilan i Decis.

OWOCNICA

To błonkówka o długości 6-7 mm. Szkody powodują jej białe lub kremowe larwy. Samice składają jaja na kwiatach. Larwy wylęgają się pod koniec kwitnienia i minują rozwijające się zawiązki owoców. Zawiązki często opadają. Jeśli owoc rozwinie się, widać na nim charakterystyczne skorkowaciałe pasma. Szkodnik zwykle pojawia się w starych, zaniedbanych sadach.

Zapobieganie i zwalczanie
W fazie różowego pąka na drzewach wiesza się białe pułapki lepowe. Próg zagrożenia to 20owadów na pułapkę. Opryski wykonuje się pod koniec kwitnienia drzew (Actara, Bulldock, Calypso i Mospilan). Decyzje powinno się podejmować w ostateczności, gdyż środki chemiczne stanowią wtedy duże zagrożenie dla zapylaczy i pożytecznych owadów drapieżnych.

Środek zwalczający mszyce, szkodniki owoców i warzyw

Mospilan 20 SP jest preparatem najnowszej generacji, charakteryzuje się bardzo wysoką skutecznością działania, niezależnie od panujących warunków atmosferycznych. Preparat ma szerokie spektrum działania w uprawie owoców, warzyw i roślin ozdobnych.

Kup w sklepie online

MSZYCE

To niewielkie owady o charakterystycznym wydłużonym ciele i cienkich, długich odnóżach. Żerują na różnych grupach roślin – w tym na jabłoniach i gruszach. Wydzielają lepką spadź, która przyczynia się do zainfekowania drzew przez choroby grzybowe i wirusowe. Porażone liście zwijają się i opadają. Na drzewach pojawiają się mrówki, które chętnie żywią się spadzią.

Zapobieganie i zwalczanie
Na większych powierzchniach zwykle stosuje się chemię (Apacz, Karate Zeon, Calypso). Na mniejszych w powodzeniem wystarczą ekologiczne metody (gnojówki z roślin, preparaty ekologiczne, rozpuszczone szare mydło). Dużą pomocą są także pożyteczne owady: biedronki i złotooki. Warto stworzyć im dobre warunki do rozwoju w ogrodzie.

PRZĘDZIORKI

Roztocza mają wygląd drobnych brunatnych lub czerwonawych punkcików. Można je łatwo rozpoznać, gdyż wytwarzają drobne pajęczynki. Żerują głównie na dolnej stronie liści. Powodują ich deformację, żółknięcie i opadanie.

Zapobieganie i zwalczanie
W przypadku zauważenia przędziorków należy zastosować Ortus, Nissorun lub Sanmite. Trzeba stosować różnorodne środki, gdyż przędziorki szybko uodparniają się na nie.

Tekst: Michał Mazik, zdjęcie tytułowe: digitalr - Depositphotos, pozostałe zdjęcia:
parch - AfroBrazilian, CC BY-SA 3.0, Link / Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, Link
mączniak - nehruresen / Depositphotos
plamistość liści - Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, Link
rdza - Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, Link
brunatna zgnilizna - Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, Link
gorzka zgnilizna - Hubertl, CC BY-SA 4.0, Link
zaraza ogniowa - mironovm / Depositphotos
kwieciak jabłkowiec - Slimguy, CC BY 4.0, Link / Aung, Domena publiczna, Link
owocówka jabłkóweczka - Patrick Clement, Flickr