Namiotnik jabłoniowy – jak wygląda? Jak go skutecznie zwalczać?

Jak rozpoznać namiotnika jabłoniowego? 

Namiotnik jabłoniowy (Hyponomeuta malinellus) to motyl, który należy do rodziny namiotnikowatych (Hyponomeutidae), ale największe spustoszenie sieją gąsienice zanim w motyla się przepoczwarzą. Nazwa tego owada pochodzi od charakterystycznego kształtu oprzędu poczwarek, które wokół liścia tworzą osłonę przypominającą właśnie namiot. W ogrodach lub na działkach jest to jeden z najgroźniejszych szkodników jabłoni, który w niektórych latach całkowicie opanowuje drzewa i bardzo je osłabia. 

Gąsienice (larwy) namiotnika wylegają się na przełomie kwietnia i maja, a następnie atakują najmłodsze liście. Mają one około 2 cm długości, czarną głowę i żółtawy odwłok, który z czasem staje się szary z czarnymi kropkami po bokach. Żerują i rozwijają się wewnątrz oprzędu około 6 tygodni, powiększając stopniowo oprzędy, które ogarniają całe gałęzie. Po zakończeniu rozwoju, gąsienice przepoczwarzają się, a zadaniem powstających „namiotów” jest ochrona przed niekorzystnymi waunkami atmosferycznymi oraz przed wrogami biologicznymi (drapieżnikami).

Dorosła forma namiotnika, czyli motyle wylęgają się i wylatują pod koniec czerwca z kokonów, które ukryte są na spodniej stronie liści i kryją zwykle po kilka poczwarek. Postać dorosła (motyl) osiąga około 1cm długości i ma dwie pary skrzydeł – przednią białą z czarnymi kropkami i szarą tylną. Motyle są aktywne głównie nocą i kryją się na spodniej stronie liści lub na korze drzew, a latem samice składają jaja na pędach i pokrywają je specjalną wydzieliną, która z czasem twardnieje, tworząc ochronę. Po upływie kilku tygodni wylęgają się gąsienice, które jednak pozostają w ukryciu i wychodzą na zewnątrz dopiero wiosną kolejnego roku, powtarzając cały cykl rozwoju i tworzenia oprzędów.

Gdzie żeruje namiotnik jabłoniowy? 

Zwykle w czerwcu uwagę zwracają, niepokojące wielu właścicieli ogrodów i działkowców objawy w koronach drzew jabłoni – namiotowate oprzędy, otaczające najpierw pojedyncze liście, pędy, a następnie całe gałęzie i korony. Oznacza to, że drzewo zostało zaatakowane przez dość często pojawiającego się (choć nie w każdym roku) szkodnika – namiotnika jabłoniowego. Najczęściej żeruje on późną wiosną i przez większą cześć lata na jabłoniach, gruszach, śliwach i innych gatunkach owocowych, ale także na niektóre drzewach i krzewach ozdobnych, np. głogach, jarzębach, topolach, wierzbach. Przy dużym nasileniu występowaniu szkodnika, drzewa dość szybko są ogałacane z liści, a pozostałe liście brązowieją. Drzewa owocowe wyglądają bardzo źle, słabiej owocują (lub nie owocują wcale) i są bardzo osłabione w danym sezonie. 

Fot. Maciej Aleksandrowicz

Jak jest szkodliwość żerowania namiotnika? 

Poprzez intensywne żerowanie, larwy namiotników ogołacają zwykle drzewa z liści (tzw. gołożer), uszkadzając przy tym także pąki, co hamuje rozwój i osłabia drzewa (brak liści to zmniejszenie powierzchni asymilacyjnej i zaburzenia metaboliczne rośliny). Mimo, że niepokojący widok silnie (w całości) zaatakowanych, pokrytych pajęczynowatym oprzędem i ogołoconych koron w czerwcu może świadczyć o zamieraniu drzew, najczęściej drzewa wytrzymują taki atak i są jedynie poważnie osłabione w danym roku. Przy bardzo silnym ataku, niektóre drzew mogą jednak bardziej ucierpieć i z czasem zamierać. W ekstremalnych przypadkach konieczne może być wycinanie całych gałęzie lub nawet usuwania roślin. 

Namiotnik zazwyczaj występują masowo, ale okresowo, czyli nie co roku (zwykle z częstotliwością raz na około 10 lat, pojawiając się przez kolejne 1, 2 lub nawet 3 sezony wegetacyjne). Jeśli obok siebie rośnie kilka jabłoni, szkodnik może przenosić się i zaatakować wiele z nich w ciągu jednego sezonu. Nawet silnie zaatakowane drzewa jednak nie zamierają i w kolejnym roku normalnie rosną, rozwijają się i owocują, a największe zagrożenie dla drzew to okres żerowania gąsienic – do wylotu motyli. 

Zwalczanie namiotnika jabłoniowego 

Aby przeciwdziałać inwazji warto obserwować drzewa i zachować czujność, ale jednocześnie też powstrzymać się od zbyt radyklanych decyzji i oprysków środkami chemicznymi, kiedy pojawi się tylko jeden lub kilka oprzędów na drzewie. W celu uniknięcia rozwoju namiotnika na większą skalę i stosowania środków chemicznych, najlepiej prowadzić obserwację pędów drzew lub krzewów wczesnej wiosny (marzec) i usuwać wszelkie zauważone kolnie jaj. 

Preparat chemiczny do zwalczania namiotnika

Mospilan 20 SP jest preparatem najnowszej generacji, charakteryzuje się bardzo wysoką skutecznością działania, niezależnie od panujących warunków atmosferycznych. Ze względu na swoje działanie systemiczne jest szczególnie przydatny wszędzie tam gdzie walka ze szkodnikami jest utrudniona przez brak bezpośredniego z nimi kontaktu np. wtedy kiedy owady dorosłe lub larwy żerują wewnątrz rośliny. Wnika do wnętrza rośliny, gdzie krążąc z sokami, dociera do jej tkanek. Cechy te zdecydowanie ułatwiają skuteczną walkę ze szkodnikami. Śmierć szkodników następuje po kilku godzinach od zabiegu, jednak już natychmiast po jego zastosowaniu przestają one żerować. Preparat ma szerokie spektrum działania, w uprawie owoców, warzyw i roślin ozdobnych.

KUP W NASZYM SKLEPIE

Zazwyczaj jednak trudno o taką profilaktykę i pozostaje zwalczanie tradycyjne za pomocą oprysków, które przynosi najlepsze skutki w okresie gdy gąsienice wychodzą z ukrycia (marzec-maj), zanim powstaną oprzędy lub zaraz po zauważaniu pierwszych z nich. Jeżeli nie wykonamy wykonać oprysków do początków czerwca, kiedy gąsienice tworzą już szczelne oprzędy, ochrona chemiczna roślin może być już nieskuteczna. Przy niewielkim natężeniu występowania szkodnika, w pierwszej kolejności można też usuwać mechanicznie oprzędy z drzew lub wycinać pojedyncze, zaatakowane pędy lub po prostu przeczekać aż larwy zamienią się w motyle i odlecą.  

Można zwalczać namiotnika poprzez interwencyjne opryski drzew specjalistycznymi preparatami stosowanymi do zwalczania innych szkodników na działce. Polecane środki do zwalczania namiotnika to między innymi np. Karate Zeon lub Mospilan, które oprócz gąsienic namiotnika zwalczają przy okazji także mszycę jabłoniową i inne szkodniki. 

Preparat naturalny do zwalczania namiotnika

Lepinox Plus to preparat przeznaczony do efektywnej kontroli gąsienic motyli. Na roślinie działa powierzchniowo. Zawiera naturalnie występującą na roślinach oraz w glebie bakterię Bacillus thuringiensis. Bakterie te wytwarzają krystaliczne białka, które aktywowane są w przewodzie pokarmowym gąsienic. Zainfekowane gąsienice zaraz po spożyciu bakterii przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin. Z czasem kurczą się i czarnieją.

KUP W NASZYM SKLEPIE

Aby ograniczać użycie środków chemicznych, można zastosować preparaty biologiczne (ekologiczne) nowej generacji przeznaczone do zwalczania gąsienic motyli żerujących na różnych roślinach ozdobnych i owocowych (np. namiotnika). Taki nowoczesnym środkiem może być Lepinox Plus, który w ostatnim czasie stosowany jest też w ochronie bukszpanów przed uciążliwymi larwami ćmy bukszpanowej. Środek zawiera bakterię (Bacillus thuringiensis), występującą w naturze na roślinach oraz w podłożu i wytwarzającą krystaliczne białka, które aktywują się w przewodzie pokarmowym gąsienic, które zjadły opryskane fragmenty roślin. Bakterie unieszkodliwiają gąsienice zwykle w ciągu 72 godzin, co zatrzymuje dalszy ich rozwój i osłabianie rośliny.

Opryski najlepiej wykonać tuż przed kwitnieniem jabłoni – w fazie różowego pąka, ponieważ gąsienice namiotnika przemieszczają się w tym czasie, w poszukiwaniu pożywienia (pąków i młodych liści) i są najbardziej wrażliwe na działanie preparatów ochrony roślin.

Tekst: Maciej Aleksandrowicz, zdjęcie tytułowe: kolaż – Kalle Kolodziej, pzAxe / Adobe Stock