Rośliny fitosanitarne do ogrodu – naturalne wsparcie dla gleby i ochrona upraw przed chorobami i szkodnikami

Czym są rośliny fitosanitarne? 

Gatunki określane jako fitosanitarne posiadają naturalne właściwości, korzystnie wpływające stan gleby i rozwój innych roślin. Ich organy (zazwyczaj korzenie) wydzielają substancje, ograniczające występowanie szkodliwych organizmów glebowych, chorobotwórczych, ale też chwastów. Stymuluje to rozwój korzystnego dla roślin środowiska glebowego (poprawia strukturę i żyzność gleby), co przekłada się na lepszą kondycję i plonowanie roślin ogrodowych (ozdobnych i użytkowych).

Takie pożyteczne, wzajemne odziaływanie roślin na siebie znane jest także jako allelopatia dodatnia. Co ważne, same rośliny fitosanitarne są odporne, więc nie biorą udziału w rozprzestrzenianiu się chorób i szkodników, a ich masa zielona w naturalny sposób zasila glebę. Warto więc stosować je jako zielony nawóz (np. poplon), szczególnie jeśli gleba jest zmęczona intensywną uprawą roślin przez kilka lat z rzędu. 

To się przyda

Hydrożel, ochrona przed suszą – 200 g | Ogród Start

Podłoże Do Róż – 20 l

Perlit - 5 l

Ziemia POMIDORY I ZIOŁA, podłoże do pomidorów – 20 l

Popularne rośliny fitosanitarne i ich właściwości 

Dzięki wydzielanym substancjom, np. lotnym (olejki eteryczne) i często intensywnemu zapachowi rośliny fitosanitarne odstraszają szkodniki, ale też hamują rozwój chorób grzybowych i chwastów. 

Niektóre gatunki oprócz świetnie zasilają też glebę w azot i inne składniki (jako poplon). Z takich właściwości słyną między innymi dość popularne jednoroczne rośliny ozdobne, niektóre warzywa, a także gatunki łąkowe czy zboża: 

1. Aksamitka (Tagetes) – wydziela substancje (fitoncydy) ograniczające ilość szkodliwych nicieni glebowych, szczególnie w uprawach warzyw, a także truskawek
2. Nagietek lekarski (Calendula officinalis) – podobnie, jak aksamitka odstrasza szkodniki glebowe (nicienie), ale też wabi (w okresie kwitnienia) owady pożyteczne żywiące się mszycami
3. Czosnek pospolity (Alium sativum) – w naturalny sposób ogranicza rozwój chorób grzybowych i odstrasza wiele szkodników
4. Marchew zwyczajna (Daucus carota) – jej liście zawierają związki (propenylobenzeny), rozwój różnych gatunków grzybów, odpowiedzialnych za uciążliwe choroby roślin (np. szara pleśń, rizoktonioza, alternarioza, zgorzele siewek)
5. Rośliny kapustowate (krzyżowe), np. rzepak, kapusta warzywna, gorczyca wydzielają substancje lotne skutecznie odstraszające szkodniki oraz hamujące rozwój wielu uciążliwych chwastów (np. komosy białej, przytulii czepnej, tasznika pospolitego, mlecza zwyczajnego)
6. Łubin żółty (Lupinus luteus) – dzięki wydzielanym substancjom (alkaloidy) odstrasza szkodniki roślin i hamuje rozwój chorób grzybowych (stosowany na nawóz zielony)
7. Nostrzyk (Melilotus) – jego obecność wpływa na poprawę właściwości wodnych i powietrznych gleby oraz odstrasza uciążliwe gryzonie (polecany na nawóz zielony)
8. Żyto (Secale cereale) — ma zdolność hamowania rozwoju niektórych chorób grzybowych i bakteryjnych oraz wielu chwastów
9. Gryka (Fagopyrum esculentum) – hamuje wzrost chwastów (np. perzu właściwy, chwastnicy jednostronnej), a także odstrasza szkodniki glebowe (nicienie, drutowce) i jest dobrym poplonem
10. Facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia) – jest cennym nawozem zielonym, a także odstrasza nicienie glebowe, szczególnie groźnego dla niektórych warzyw mątwika.

Zdjęcia wszystkich roślin znajdziesz na grafice otwierającej ten artykuł. W górnym rzędzie znajdują się gatunki 1-5, a w dolnym 6-10, od lewej do prawej. 

Zastosowanie roślin fitosanitarnych w ogrodach 

• Gatunki fitosanitarne warto przede wszystkim stosować przy współrzędnej uprawie warzyw, tak by wzajemnie chroniły się przed chorobami i szkodnikami (np. marchew z cebulą, czosnek z ogórkiem). Na obrzeżach rabat warzywnych i ziołowych, warto zaplanować tez aksamitkę lub nagietek, by chronić korzenie warzyw przed nicieniami. 
• Wysianie niektórych roślin fitosanitarnych (łubin, gryka, facelia) jako nawóz zielony to świetny sposób na odżywienie gleby w ogrodzie jeszcze przed zimą. Wysiewając szybko wschodzący poplon pod koniec sezonu lub jesienią możemy przekopać glebę jeszcze w tym samym roku lub zrobić to wiosną (poplon ozimy). 
• Najkorzystniejszym i najbardziej praktycznym sposobem stosowania roślin fitosanitarnych jest wysiew w specjalnie skomponowanych mieszankach, co zwiększa ich skuteczność. To rozwiązanie dobre na większe przestrzenie, natomiast w małych ogrodach można z powodzeniem wysiewać czy sadzić pojedyncze gatunki (np. aksamitkę, nagietek) w pobliżu innych upraw. 
• Z pewnością warto stosować je także w uprawach ekologicznych, gdzie odpowiednie zmianowanie i wykorzystywanie wzajemnych właściwości ochronnych roślin jest podstawową metodą ochrony przed szkodnikami, chorobami i chwastami.

Zdjęcie tytułowe: ANAMUL HAQUE, cattosus, Ivonne Wierink, Oleh Marchak, Ruckszio, segjiole, Sergo, Stefan, Valerii Evlakhov, 栄子 持田 / Adobe Stock