Czosnek pospolity, zwyczajny (Alium sativum) to popularna jednoroczna (lub dwuletnia) roślina należące do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae). Prawdopodobnie pochodzi z Azji Środkowej. Obecnie uprawiana jest na całym świecie.
Najważniejszą częścią warzywa są podziemne cebule, składające się z kilku do kilkunastu jadalnych ząbków. Łodyga czosnku jest zredukowana do tzw. piętki cebuli.
Czosnek to roślina zielna osiągająca (wraz z kwiatostanem) wysokość do 1 m. Wytwarza długie, równowąskie i jadalne liście (nazywane też szczypiorkiem).
Kwiaty uprawowych odmian czosnku są płonne (nasiona się nie zawiązują). Są niepozorne, białe lub różowe zebrane w baldach. Kwiatostan czosnku pospolitego jest bardzo charakterystyczny – jest okryty pękającą okrywą (tylko z jednej strony), która z czasem zasycha. Posiada ona dodatkowo duży, zaostrzony koniec, przypominający dalszą część łodygi (kwiatostan zdaje się rozwijać na środku łodygi). Dodatkowo między kwiatami powstają malutkie cebulki powietrzne, które możemy sadzić.
Nie przegap! ▶ Nowe trendy ogrodowe na 2026 rok ogłoszone. Te odmiany wygrały Konkurs Roślinnych Nowości 2025
Wymagania i uprawa
Preferuje stanowiska słoneczne. Najlepiej go uprawiać na lekkich, próchniczych glebach o odczynie zasadowym. Przy pielęgnacji trzeba zwrócić uwagę, aby nie popuścić do zaskorupienia gleby.
Roślinę uprawia się przez sadzenie ząbków lub cebulek powietrznych. Przy uprawie należy pamiętać o kilku najważniejszych zasadach:
- Terminy sadzenia to jesień (od połowy do końca października) i wiosna (od marca do kwietnia) zależnie od odmiany!
- Ząbki czosnku sadzone wiosną powinny być wcześniej przechowywane przez kilka tygodni w temperaturze 0-10°C.
Lista zakupów ▶ Przygotuj ogród na jesień. Te produkty sprawdzą się we wrześniu idealnie
- Czosnki nie lubią konkurencji i ich grządki należy systematycznie odchwaszczać.
- W maju i czerwcu roślinę warto nawozić – potrzebują dużo miedzi, manganu, boru i cynku.
- Po zbiorze czosnek należy oczyścić i przechowywać w splecionych warkoczach w chłodnym pomieszczeniu.
Zastosowanie
Czosnek ma zastosowanie zarówno w kuchni – jako warzywo przyprawowe, jak również w ziołolecznictwie. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego, chroniąc organizm przed zgagą. To także znakomity środek działający antybakteryjnie i przeciwdziałający miażdżycy. Polecany starszym ludziom, gdyż działa antysklerotycznie.
Jako przyprawa nadaje potrawom mocnego palącego smaku. W polskiej kuchni ząbki czosnku dodaje się go do sosów, mięs, ryb, sałatek, zup i spaghetti. Przykry zapach z ust po zjedzeniu czosnku można zniwelować spożywając np. nać pietruszki.
Nasz sklep ogrodniczy ▶ Szukasz produktów do ogrodu i pielęgnacji roślin? Sprawdź nasze nowości i promocje. Prezent do każdego zamówienia!
Ciekawostki
Bardzo charakterystyczny zapach, który towarzyszy nam w oddechu po zjedzeniu świeżego czosnku można "usunąć" dzięki pietruszce lub selerowi – wystarczy pożuć chwilę ich nać.
Czosnek zwyczajny to roślina znana od początków cywilizacji. Już ponad 5000 lat temu uprawiano ją w Azji Środkowej. Przez wiele wieków wierzono, że ma magiczną moc – odstrasza czarownice i wampiry, chroni przed złymi mocami i urokiem. Zazwyczaj ząbki czosnku wieszano przed wejściem do domostwa.
Czosnkiem galicyjskim nazywamy czosnek o fioletowawych łuskach, który jest wytwarzany na terenach Galicji (czyli ziem byłego zaboru austriackiego – w Polsce są to głównie tereny Małopolski). Aby nazwać czosnek pospolity galicyjskim nie wystarczają jednak tylko specyficzne warunki glebowe i klimatyczne tego regionu, ale również sposób uprawy rośliny (lokalni rolnicy uprawiają go w unikalny sposób) [Wikipedia.org].
Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: Shelley Pauls, Tijana Drndarski/Unsplash; zoosnow, CheshireCat11/Pixabay