Mączniak rzekomy a prawdziwy | Czym się różnią? Jak sobie z nimi radzić? Wyjaśniamy

Jaką chorobą jest mączniak prawdziwy? Co ją wywołuje?

Mączniak prawdziwy to nazwa, którą określa się całą grupę chorób bardzo często atakujących wiele roślin, zarówno uprawnych, ozdobnych, jak i łąkowych, w tym także chwasty. Wywołane są one przez gatunki grzybów należące do rzędu mączniakowców, które są pasożytami zewnętrznymi (ektopasożytami), co oznacza, że ich grzybnia rozwija się przede wszystkim na powierzchni zaatakowanej rośliny (żywiciela).

Powody pojawiania się mączniaka prawdziwego w ogrodzie

Podobnie, jak inne choroby grzybowe rozwija się i daje objawy na roślinach, gdy wystąpią sprzyjające warunki – wilgoć i umiarkowane temperatury. Rozwojowi mączniaka może sprzyjać także niewłaściwa uprawa i pielęgnacja roślin (rośliny osłabione są bardziej podatne na ataki chorób grzybowych). Zazwyczaj choroba pojawia się przy, gdy temperatura utrzymuje się w zakresie 18-24°C i jednocześnie przy sporych różnicach temperatur pomiędzy dniem a nocą. Ponadto, dużo częściej infekowane są rośliny rosnące w miejscach zacienionych niż te posadzone na stanowiskach nasłonecznionych.

Infekuje róże części przeróżnych gatunków roślin (liście, pędy/łodygi, pąki, kwiaty i owoce), stąd wyróżnia się np. mączniaki prawdziwe róż, azalii, berberysów, klonów, dębów, kasztanowców, traw ozdobnych, a także pomidora, jabłoni, winorośli, malin, truskawki, buraka, warzyw dyniowatych i wiele innych.

Charakterystyczne objawy, plamy i skutki mączniaka prawdziwego

Rośliny atakowane są przez chorobę często już wiosną (maj), ale też jesienią, a pierwsze podstawowe objawy można zauważyć najczęściej na młodych liściach (najpierw w dolnej części roślin) – na ich górnej stronie pojawiają się plamy pokryte białym, mączystym nalotem. Najpierw drobne, z czasem coraz większe "mączne" plamy pokrywają także powierzchnię pędów, pąków, kwiatów lub owoców. Stopniowo grzybnia rozrasta się, staje się brunatna lub czarna, a dalszy rozwój choroby hamuje rozwój porażonych części roślin, co prowadzi do ich zamierania. Przy bardzo silnym porażeniu objawy mączniaka prawdziwego objawy mogą pojawiać także na dolnej stronie liści.

Fot. Paul Maguire, macrossphoto / AdobeStock

Mączniak prawdziwy na liściach kabaczka i róży. Na pierwszym zdjęciu widzimy typowy mączysty nalot, a na drugim choroba jest już w ostatniej fazie – plamy stają się ciemne i prowadzą do całkowitego zamierania liści. 

Mączniak prawdziwy dość szybko przenosi, ponieważ zarodniki grzyba potrafią rozprzestrzeniać się nawet bez udziału wody i wraz z ruchem powietrza infekują i zasiedlają kolejne rośliny. Jest to jedna z cech odróżniająca mączniaka prawdziwego od rzekomego, który do inkubacji i rozprzestrzeniania potrzebuje wody (wilgoci).

Mączniak prawdziwy bardzo szybko się rozprzestrzenia (także w czasie suchej pogody), dlatego bez szybkiego zastosowania odpowiednich preparatów przeznaczonych do zwalczania mączniaka prawdziwego, może on wyrządzić duże straty w uprawach. Jeśli zareagujemy od razu po zauważeniu pierwszych objawów, zwykle udaje się opanować i wyeliminować chorobę.

Jak odróżnić mączniaka rzekomego od prawdziwego?

Objawy mączniaka rzekomego nie są już tak jednoznaczne i często trudniej je dostrzec lub łatwo pomylić z objawami innych chorób. Choroba ta jest powodowana przez organizmy grzybopodobne (lęgniowce), dlatego też nieco inaczej się rozwija, rozprzestrzenia oraz zwalcza nieco innymi preparatami.

Tak jak w przypadku mączniaka prawdziwego, nazwą mączniak rzekomy określa się całą grupę chorób, infekujących nadziemne części różnych roślin ogrodowych i uprawnych.

Powody pojawiania się i sposoby na rozpoznanie mączniaka rzekomego

Nierzadko pierwsze objawy wcale nie przypominają ataku choroby grzybowej i mogą być mylone z fizjologicznymi reakcjami roślin np. na błędy uprawowe, niedobory składników pokarmowych czy poparzenia słoneczne.

Zwykle mączniak rzekomy objawia się późną wiosną lub z końcem lata w postaci początkowo drobnych żółtawych lub czerwonawych plamek powstających na górnej stronie liści. Stopniowo plamki te powiększają się i w końcu zlewają w większe, nieregularne żółtawe przebarwienia na blaszce liściowej. W efekcie rozwoju choroby liście szybko żółkną, a następnie zamierają i zaczynają opadać. Ponadto, w przypadku, gdy panuje wilgotna pogoda, na dolnej stronie liści (pod plamami na górnej stronie) pojawia się biało-szary, także mączysty nalot. Umiejscowienie objawów jest więc najbardziej widoczną różnicą pomiędzy obiema chorobami. Dodatkowo nalot powstający w przypadku mączniaka prawdziwego jest dość gęsty i trudny do starcia, podczas gdy nalot na dolnej stronie liści przy ataku mączniaka rzekomego jest łatwy do starcia.

Fot. rukawajung, Starover Sibiriak / AdobeStock

Mączniak rzekomy na liściach melona. Na pierwszym liściu widok z góry, na drugim widok spodu liścia.

Zwalczanie mączniaka prawdziwego i rzekomego

W przypadku obu typów mączniaków, łatwiej jest zapobiegać ich rozwojowi niż interwencyjnie je zwalczać. Warto więc np. nie moczyć liści przy podlewaniu, usuwać wszelkie porażone chorobami resztki roślin i opadłe liście. Do najczęściej atakowanych przez mączniaka rzekomego roślin należą ogórek i inne warzywa dyniowate, sałata, winorośl i róża.

Można też profilaktycznie stosować naturalne preparaty, które można przygotować samemu, np. wywar ze łusek cebuli, gnojówki ze skrzypu. Przeciwko mączniakowi rzekomemu można także wykonywać opryski zapobiegawcze preparatem Miedzian. Przy niewielkim nasileniu obu mączniaków można też stosować biopreparat (wyciąg z grejpfruta) Biosept.

Zwalczanie mączniaka na roślinach: skuteczne środki ochrony

Jeśli mączniak prawdziwy i rzekomy mocno się rozprzestrzeniają, należy zastosować przeznaczone do zwalczania konkretnego rodzaju choroby preparaty na danym gatunku rośliny.

• W przypadku mączniaka prawdziwego zalecanymi środkami ochrony są np. preparaty Evasiol, Topas, Score, Scorpion, lub Kendo.
• Z kolei do zwalczania mączniaka rzekomego można stosować inne, skuteczne środki przeciwgrzybowe, np. Amistar, Ridomil, Polyversum, Revus, Proplant, oraz Previcur Energy.

Tekst: Maciej Aleksandrowicz, zdjęcie tytułowe: Paul Maguire, rukawajung / AdobeStock