Żarnowce – uprawa i zastosowanie żarnowców w ogrodzie

Żarnowce to krzewy, które od wieków zdobią europejskie krajobrazy. Ich wyjątkowa uroda, prosta uprawa i szerokie zastosowanie sprawiają, że coraz więcej ogrodników decyduje się na ich wprowadzenie do swoich ogrodów. Czym jednak charakteryzują się te rośliny i dlaczego warto znaleźć dla nich miejsce w naszym ogrodzie?

Skąd pochodzą żarnowce i dlaczego warto je posadzić?

Żarnowce (łac. Cytisus) to rośliny, które swoją wytrzymałość zawdzięczają naturalnemu środowisku – suchym, piaszczystym glebom, często spotykanym w towarzystwie wrzosowisk i sosnowych borów. Ich śródziemnomorskie pochodzenie sprawia, że doskonale radzą sobie w gorących i suchych warunkach, co czyni je idealnym wyborem do ogrodów z glebą słabej jakości. Dodatkowo, dzięki zdolności do szybkiej regeneracji po trudnych zimach, żarnowce są cenione przez ogrodników szukających roślin niewymagających intensywnej pielęgnacji.

Należąc do rodziny bobowatych (Fabaceae), a więc będąc bliskimi kuzynami grochu i fasoli, żarnowce wyróżniają się nie tylko urodą, ale także zdolnością do wzbogacania gleby w azot. Co więcej, ich kwiaty zachwycają barwami i przyciągają zapylacze, wspierając bioróżnorodność ogrodu.

Wymagania żarnowców – jak stworzyć im idealne warunki?

Żarnowce to prawdziwi mistrzowie przetrwania na trudnych terenach, co czyni je jednymi z najłatwiejszych w uprawie krzewów ogrodowych. Jednak by rosły zdrowo i pięknie zdobiły, warto zapewnić im jak najlepsze warunki:

• Stanowisko słoneczne – Żarnowce uwielbiają światło i to właśnie w pełnym słońcu ich kolory stają się najbardziej intensywne, a kwitnienie wyjątkowo obfite.
• Przepuszczalna gleba – Najlepiej, aby była piaszczysta i umiarkowanie sucha. Unikaj podłoży wapiennych i zasolonych, które mogą hamować ich wzrost i rozwój.
• Osłonięte miejsca – Choć żarnowce radzą sobie w wietrznych warunkach, sadzenie ich w bardziej osłoniętych lokalizacjach, np. przy ścianie domu, płocie czy w towarzystwie innych wyższych roślin, sprzyja lepszemu rozrostowi i chroni je przed utratą wilgoci podczas wietrznych dni. Taka ochrona jest szczególnie ważna dla młodych roślin.
• Odporność na mróz – Rośliny te wykazują umiarkowaną mrozoodporność. W polskich warunkach dobrze radzą sobie z zimami, ale młode okazy warto zabezpieczyć agrowłókniną lub stroiszem w bardziej surowym klimacie.

Fot. LFRabanedo / AdobeStock

W środowisku naturalnym żarnowce rosną na ubogich, suchych glebach. Dzięki swojej zdolności do wiązania azotu w glebie, żarnowiec miotlasty wspomaga regenerację wyjałowionych terenów, co czyni go niezwykle użytecznym również z punktu widzenia ekologii.

Sadzenie i pielęgnacja żarnowców – jak zadbać o ich zdrowy rozwój?

Żarnowce, tak jak niemal wszystkie rośliny ogrodowe, najlepiej sadzić wiosną lub jesienią, kiedy warunki pogodowe sprzyjają ukorzenianiu się. Sadzonki powinny być umieszczane w glebie na tyle głęboko, aby korzenie miały odpowiednie podparcie, ale jednocześnie nie były zbyt mocno ściśnięte. Zanim jednak włożymy roślinę do dołka, warto wsypać pod nią nieco piasku lub innego materiału poprawiającego przepuszczalność (drenaż) gleby.

Warto pamiętać, że młode rośliny wymagają trochę więcej troski – regularnego podlewania w pierwszym roku po posadzeniu, a także tak jak wspomniano wyżej, ochrony przed mrozem w zimie. Okrywanie ich agrowłókniną lub stroiszem pomoże przetrwać im chłodne miesiące, zwłaszcza w surowszym klimacie.

Warto również pamiętać, że krzewy te nie przepadają za przesadzaniem – wybierając miejsce dla żarnowca, dobrze przemyśl jego lokalizację, ponieważ może tam pozostać przez wiele lat.

Czym i jak nawozić żarnowce?

Doświadczonym ogrodnikom spodoba się fakt, że żarnowce nie wymagają częstego nawożenia. Nadmiar składników odżywczych może być wręcz szkodliwy, dlatego najlepiej ograniczyć się do kompostu lub innych naturalnych nawozów organicznych.

Czy warto przycinać żarnowce? Kiedy i jak to robić?

Przycinanie żarnowców nie jest konieczne, ale może okazać się przydatne, jeśli chcesz nadać im określony kształt lub ograniczyć ich rozrost. Najlepszym momentem na cięcie jest okres po zakończeniu kwitnienia, czyli zazwyczaj późną wiosną lub wczesnym latem.

Żarnowce w aranżacji ogrodowej – jak je wykorzystać?

W aranżacji ogrodów żarnowce to prawdziwi artyści. Ich przewieszające się gałązki i intensywnie kwitnące pędy nadają przestrzeni lekkości i koloru. Idealnie komponują się z innymi krzewami, trawami ozdobnymi czy bylinami. Można je wykorzystać do tworzenia niskich, luźnych żywopłotów, które będą stanowić nie tylko dekorację, ale także naturalną barierę osłaniającą mniej estetyczne elementy ogrodu.

Żarnowce to też doskonałe rośliny na skarpy. Dzięki swoim rozbudowanym korzeniom doskonale stabilizują podłoże, zapobiegając erozji. Z tego powodu są często wykorzystywane w projektach rekultywacyjnych terenów zdegradowanych.

Gatunki żarnowców uprawianych w Polsce

W Polsce najczęściej uprawianym gatunkiem żarnowca jest żarnowiec miotlasty (łac. Cytisus scoparius). Jest to podstawowy przedstawiciel tej grupy roślin, który dobrze adaptuje się do naszego klimatu i cieszy się dużą popularnością w ogrodach. Roślina ta osiąga wysokość do 1,5 metra i ma przewieszające się pędy pokryte lancetowatymi liśćmi. Główną ozdobą żarnowca miotlastego są jego intensywnie żółte kwiaty, które pojawiają się późną wiosną i wczesnym latem – w maju i czerwcu, tworząc spektakularny widok.

Fot. Iva / AdobeStock

Odmiana żarnowca 'Goldfinch' to wyjątkowo piękna roślina o kwiatach różowo-bordowych. Może dorastać nawet do 2 metrów wysokości, ale odpowiednio i systematycznie przycinana nadaję się dobrze też do niższych nasadzeń.

Popularne odmiany żarnowca miotlastego i ich cechy

Choć żarnowiec miotlasty jest gatunkiem dominującym, ogrodnicy mają do wyboru wiele jego odmian, które różnią się kolorem kwiatów, pokrojem i odpornością na warunki atmosferyczne. Oto kilka najciekawszych:

• 'Red Wings' – odmiana wyróżnia się karminowoczerwonymi kwiatami. Jest to jeden z bardziej odpornych na mróz żarnowców, co sprawia, że doskonale nadaje się do polskich ogrodów.
• 'Boskoop Ruby' – ta odmiana charakteryzuje się unikalną dwubarwnością kwiatów – na zewnątrz są one głęboko czerwone, a wewnątrz mają różowawy odcień. Krzew może osiągać wysokość nawet 2 metrów, ale wymaga starannego zabezpieczenia na zimę, gdyż jest wrażliwy na mróz.
• 'Lena' – kwiaty łączą w sobie ciepłe odcienie żółci i czerwieni.
• 'Allgold' – jest to żarnowiec wczesny, który zakwita już w kwietniu, przyciągając uwagę złotymi kwiatami.
• Żarnowce płożące – odmiany o niskim pokroju, tworzące ciekawe kobierce. To właśnie je najchętniej używa się do obsadzania skarp.

Dodatkowe zastosowania żarnowców – ziołolecznictwo i historia

Nie każdy wie, że żarnowce miały swoje miejsce w dawnym ziołolecznictwie. Ziele tej rośliny, zawierające pędy, liście i kwiaty, było stosowane w medycynie ludowej jako środek wspomagający krążenie i wzmacniający organizm.

Co więcej, w przeszłości gałązki żarnowca były używane do wyplatania mioteł – to właśnie od tego zastosowania wzięła się jego polska nazwa.

Zdjęcie tytułowe: ihervas, kateej, Iva / AdobeStock