Ciekawe rośliny psiankowate – warzywa i rzadkie kwiaty ozdobne do ogrodu

Czym są rośliny psiankowate?

Rodzina psiankowatych to niezwykle różnorodna i fascynująca grupa roślin, wśród której znajdziemy gatunki, które pokochają właściciele ogrodów ozdobnych jak i kucharze. Jej przedstawiciele mogą być piękną dekoracją ogrodu, źródłem pożywienia, a nawet naturalnym lekarstwem.

Największe zróżnicowanie tej rodziny roślin obserwuje się w Ameryce Środkowej i Południowej, gdzie możemy znaleźć nawet ok. 2500 gatunków! Jak można się domyśleć, w znacznej większości są to rośliny ciepłolubne i wymagające długich, słonecznych dni do prawidłowego rozwoju.

Cechy charakterystyczne roślin psiankowatych

1. Różnorodność: Rodzina ta obejmuje zarówno rośliny jednoroczne, byliny, jak i drzewa czy krzewy.
2. Kwiaty: Zazwyczaj pięciokrotne, z promienistą symetrią. Często mają kształt dzwonkowaty, lejkowaty lub trąbkowaty.
3. Owoce: Wielu przedstawicieli tej rodziny produkuje jagody, choć nie zawsze są one jadalne. Przykładem jest bieluń, którego owoce są trujące.
4. Liście: Skrętoległe, zwykle pojedyncze, ale mogą być też złożone.
5. Alkaloidy: Wiele roślin z tej rodziny zawiera alkaloidy – substancje biologicznie aktywne, które mogą być trujące, lecznicze lub psychoaktywne.
   
   

Czy rośliny psiankowate można uprawiać w Polsce?

Jeśli chodzi o uprawę roślin psiankowatych w klimacie umiarkowanym, takim jak w Polsce, wiele z nich doskonale się tu sprawdza. Wśród warzyw, wymienić trzeba pomidory, papryki czy ziemniaki. Są też rośliny ozdobne, takie jak petunie, których kwiaty od lat pięknie prezentują się w doniczkach na balkonach i nie tylko.

Większość roślin psiankowatych uprawia się w Polsce jako rośliny jednoroczne (które botanicznie wcale nimi nie są), a wynika to z tego, że są one bardzo wrażliwe na niskie temperatury i szybko zamierają jesienią. Niektóre gatunki ozdobne (np. bieluń) można uprawiać w doniczkach i przenosić do wnętrza na zimę.

Rośliny psiankowate doskonale nadają się do upraw pod osłonami, w szklarniach i tunelach.

Warzywa i rośliny jadalne z rodziny psiankowatych

Wśród roślin jadalnych z tej rodziny znajdują się:

• Psianka ziemniak, ziemniak (Solanum tuberosum): Ziemniak to roślina bulwiasta pochodząca z Ameryki Południowej, która stała się podstawowym składnikiem diety w wielu krajach. Jego bulwy są bogate w skrobię, witaminy i minerały, a także stanowią źródło energii. ► Dowiedz się więcej o uprawie ziemniaków
• Pomidor zwyczajny, psianka pomidor (Solanum lycopersicum): Owoce pomidorów, które pochodzą z Ameryki Środkowej, są popularnym składnikiem wielu potraw na całym świecie. Są bogate w likopen, witaminy i przeciwutleniacze. ► Dowiedz się więcej o pomidorach
• Papryka (Capsicum): Papryka pochodzi z Ameryki, a jej owoce, choć nie wszystkie, znane są ze swojego ostrego smaku. Są bogate w witaminę C, kapsaicynę i mają właściwości przeciwzapalne. ► Dowiedz się więcej o paprykach
• Bakłażan, psianka podłużna, oberżyna (Solanum melongena): Bakłażan pochodzący z Azji, nazywany również oberżyną, to roślina dająca fioletowe owoce. Są bogate w antyoksydanty, witaminy i składniki odżywcze. ► Dowiedz się więcej o bakłażanie
• Kolcowój chiński i pospolity (Lycium): Krzewy te rosną głównie w Chinach i dają nam tzw. jagody goji – małe, czerwone owoce pochodzące, które są cenione za swoje właściwości odżywcze i lecznicze. Są bogate w witaminy, minerały i przeciwutleniacze. ► Dowiedz się więcej o kolcowojach
• Miechunka peruwiańska (Physalis peruviana): To roślina, z której pozyskuje się jadalne pomarańczowe owoce. W ogrodnictwie może być też stosowana jako ozdoba ze względu na swoje okrągłe, srebrzyste liście. ► Dowiedz się więcej o miechunce
• Papryczka roczna (Capsicum annuum): Pieprz cayenne to odmiana / kultywar papryki, która jest używana jako przyprawa w kuchni. Jest znany z intensywnego, palącego smaku i właściwości pobudzających metabolizm. ► Dowiedz się więcej o papryce
• Korzennik lekarski (Pimenta dioica): Ziele angielskie to przyprawa uzyskiwana z owoców korzennika lekarskiego. Ma charakterystyczny, korzenny smak, przypominający mieszankę cynamonu, goździków i gałki muszkatołowej, i jest często używane w kuchni karaibskiej.
  
  

Inne ważne rośliny z tej rodziny to tytoń szlachetny (Nicotiana tabacum), który jest używany jako używka, oraz lulecznica i bieluń, które powodują stany odurzenia. Wiele gatunków z tej rodziny jest wykorzystywanych w medycynie oraz jako rośliny magiczne, na przykład mandragora.

Rośliny ozdobne z rodziny psiankowatych

 Oto kilka przykładów roślin ozdobnych z rodziny psiankowatych:

• Brugmansja (Brugmansia): Znana również jako trąbka anioła, charakteryzuje się dużymi, zwisającymi kwiatami w kształcie trąbki. Jest często uprawiana w ogrodach ze względu na swój egzotyczny wygląd.
• Petunia (Petunia): Popularna roślina balkonowa i rabatowa z różnokolorowymi kwiatami. Jest łatwa w uprawie i doskonale nadaje się do tworzenia kolorowych kompozycji. ► Dowiedz się więcej o petunii ogrodowej
• Browalia (Browallia): Roślina o pięknych niebieskich lub fioletowych kwiatach. Idealna do uprawy w cienistych miejscach ogrodu lub na balkonie.
• Lulecznica (Scopolia): Roślina o interesujących, dzwonkowatych kwiatach. Jej niezwykły wygląd czyni ją atrakcyjnym wyborem dla miłośników nietypowych roślin.
• Bieluń (Datura): - roślina o dużych, trąbkowatych kwiatach, często o intensywnym zapachu, zwłaszcza wieczorem. Chociaż jest atrakcyjna wizualnie, wiele gatunków bielunia jest trujących, więc warto zachować ostrożność. ► Dowiedz się więcej o bieluniach
• Psianka (Solanum): Niektóre gatunki psianek są uprawiane jako rośliny ozdobne ze względu na ich atrakcyjne kwiaty i owoce. Psianki są również ważne w rolnictwie, jako źródło wielu jadalnych i leczniczych produktów. ► Dowiedz się więcej o psiankach
• Nierembergia (Nierembergia): Roślina o drobnych, ale atrakcyjnych kwiatach. Jej delikatny wygląd sprawia, że jest chętnie wybierana do kompozycji w ogrodach skalnych czy rabatach.
  
  

Warto zaznaczyć, że wiele roślin z rodziny psiankowatych jest trujących, dlatego jeśli planujesz je uprawiać, warto zachować ostrożność, zwłaszcza jeśli w domu są dzieci lub zwierzęta.

Czy warzywa psiankowate są szkodliwe?

Rośliny psiankowate w swoim składzie zawierają wiele witamin, minerałów i przeciwutleniaczy. Na przykład pomidory są bogate w likopen, który ma właściwości antynowotworowe, a także zawiera witaminy C, E, K i kwas foliowy. Papryka dostarcza witamin A, C, E oraz kwasu foliowego i ma właściwości antynowotworowe. Bakłażan jest źródłem witamin C, K, B oraz minerałów i działa antynowotworowo. Ziemniak jest niskokaloryczny i bogaty w witaminy A, C, B oraz minerały.

Jednak tak jak wszystko, warzywa psiankowate też należy spożywać z umiarem. Warto wiedzieć, że zawierają w sobie glikoalkaloidy, lektyny i kalcytriol, które mogą negatywnie wpływać na zdrowie ludzi. Glikoalkaloidy, takie jak solanina w ziemniakach czy tomatyna w pomidorach, służą roślinom jako obrona przed szkodnikami. Spożywanie ich w dużych ilościach może prowadzić do problemów trawiennych.

Aby zmniejszyć toksyczność alkaloidów zawartych w owocach roślin psiankowatych, należy spożywać tylko dojrzałe warzywa i unikać zielonych fragmentów.

Kapsaicyna, obecna w papryce, powoduje uczucie pieczenia, ale działa też przeciwzapalnie. Lektyny mogą być rozpoznawane przez układ odpornościowy jako ciała obce, co prowadzi do reakcji immunologicznej. Kalcytriol, forma witaminy D, może wpływać na odkładanie wapnia w stawach, choć badania na ludziach są jeszcze niepełne. Aby zminimalizować ryzyko, warto spożywać dojrzałe warzywa i unikać ich zielonych części.

FAQ 

Dlaczego nazwa psiankowate?

Nazwa "psiankowate" pochodzi od jednego z rodzajów w tej rodzinie - psianki (Solanum). Psianka to rodzaj roślin, który obejmuje wiele gatunków, w tym popularny ziemniak czy pomidor. Nazwa ta stała się synonimem dla całej rodziny roślin.

Kto nie może jeść psiankowatych?

Tak jak opisano wcześniej, osoby z pewnymi schorzeniami, alergiami czy nietolerancjami mogą mieć problemy z jedzeniem niektórych roślin psiankowatych. Zawsze warto konsultować się z lekarzem przed wprowadzeniem większych ilości konkretnych produktów do diety.

Czy cukinia należy do warzyw psiankowatych?

Nie, cukinia należy do rodziny dyniowatych (łac. Cucurbitaceae) i nie jest związana z psiankowatymi.

Tekst: ZO, zdjęcie tytułowe: AdobeStock