Łuki i tunele | Podpory pod ogrodowe pnącza

Tym sposobem mam już łuki w grabowym żywopłocie, tunele z gałęzi leszczyny oraz wikliny w ogrodzie użytkowym i łuk z surowego metalu przy wejściu do nowej szklarni. Dodają one ogrodowi energii i atrakcyjności, sprawiają, że nawet w smutne, zimowe popołudnie dzieje się w nim coś ciekawego.

Najlepsze jest to, że łuki i tunele można dostosować do każdego stylu ogrodu, bez względu na to, czy jest to część ozdobna, czy użytkowa – do wyboru mamy całe mnóstwo materiałów oraz aranżacji.

Fot. Katarzyna Bellingham

W ogrodzie kuchennym Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego w Harlow Carr zastosowano plecione łuki z żywej wierzby i zintegrowane z płotem

Sekretne przejścia

Od czasów starożytnych ogrody oraz parki były domeną ludzi zamożnych, którzy otaczali się nimi głównie dla przyjemności i zabawy. W średniowieczu na przykład, ku rozkoszy dam dworskich oraz spotykających się w nich potajemnie kochanków, ogrody przyzamkowe obsadzano pachnącymi różami, fiołkami i liliami oraz aromatycznymi ziołami.

Ogrody renesansowe natomiast wypełniano skomplikowanymi labiryntami, szpalerami i boskietami, które miały bawić znudzoną arystokrację. Parę wieków później, w słynnych parkach angielskich ich właściciele montowali dla rozrywki w najmniej oczekiwanym miejscu psotne fontanny-niespodzianki, groty szeptów oraz ruiny rzymskich świątyń.

I chociaż każda epoka miała jakiś nowy pomysł na zabawę w przestrzeni roślinnej, to łuki, tunele oraz sekretne przejścia zawsze pojawiały się w historii ogrodów i nigdy się nie nudziły.

Ich urok oraz uniwersalne zastosowanie sprawiły, że do dzisiejszych czasów są one jednym z najczęściej stosowanych nieroślinnych elementów w naszych ogrodach.

Fot. Katarzyna Bellingham

1 – Duży metalowy łuk porośnięty różami typu rambler spełnia funkcję ozdobną oraz praktyczną w ogrodzie ‘z roślinami na cięte kwiatyprzy East Ruston Old Vicarage Garden

2 – Wierzba, leszczyna oraz dereń są świetnym materiałem do wyplatania przeróżnych naturalnych elementów przestrzennych w ogrodzie. Pergola z żywej wierzby jest efektowna i łatwa w wykonaniu

3 – Zimą z roślinami na cięte kwiaty to nie tylko atrakcyjny dodatek do ogrodu; mogą też służyć do zawieszania karmników dla ptaków

Praktycznie, zabawnie i magicznie

Projektanci oraz ogrodnicy pomysł na zastosowanie łuków w terenach zielonych zapożyczyli oczywiście od architektów. Mają one podobną funkcję – służą do przechodzenia z jednej przestrzeni do drugiej. Jest to bardzo ważna funkcja – poszczególne części ogrodu muszą być ze sobą w jakiś sposób umiejętnie połączone, aby tworzyły jedną, harmonijną kompozycję.

Łuk czy tunel mogą stanowić bardzo praktyczne przejście pomiędzy dwiema zupełnie odmiennymi przestrzeniami ogrodowymi, dwoma światami np. częścią ozdobną a sadem z dziką łąką.

Ale to nie wszystko. Za funkcją czysto praktyczną kryje się coś więcej, coś co działa na naszą podświadomość, wzbudza ciekawość i stymuluje zmysły – łuk i tunel są symbolem odkrywania, przejścia do nowego początku oraz nadziei na lepsze. Poza tym po łukach i tunelach można prowadzić rośliny! Cóż więc więcej można chcieć od jednego elementu przestrzennego w ogrodzie? Chyba tylko jeszcze to, że pod zaokrąglonym grzbietem łuków oraz tuneli można zimą zawiesić karmniki dla ptaków, bo w tak bezpiecznej przestrzeni nie będą one narażone na ataki drapieżników.

Fot. Katarzyna Bellingham

Łuki z grabu i buka w Ogród Bellingham przez kilka pierwszych lat po posadzeniu były przywiązywane do metalowych elementów, które teraz ładnie zarosły i są mało widoczne

Jaki łuk wybrać do ogrodu?

Zatem jak dodać ogrodowy łuk do swojej przestrzeni, aby zamienić ją w atrakcyjną oazę flory i fauny? Wybór jest w dużej mierze podyktowany scenerią – łuki i tunele są wykonywane z bardzo różnych materiałów. Na początku należy zastanowić się nad stylem tej części ogrodu, do której planujemy wstawić łuk. W bardziej ozdobnych zakątkach pasują przejścia wycięte w żywopłocie z grabu lub buka, a także gotowe elementy z metalu lub drewna.

Natomiast w ogrodzie wiejskim lub bardziej dzikiej części ogrodu można z powodzeniem stosować łuki rustykalne, zrobione z gałęzi leszczyny i/lub wierzby, połączone grubym naturalnym sznurkiem ogrodowym w kompozycji z obeliskami i płotkami wykonanymi z tego samego materiału. Piękne żywe łuki oraz tunele można zrobić z wikliny sadzonej wczesną wiosną wprost do ziemi, aby z czasem ukorzeniła się i tworzyła zielone struktury.

Jeśli chcemy osiągnąć szybki efekt, to warto zastosować łuki z metalu, drewna lub gałęzi. My metalowe łuki zazwyczaj zamawiamy w lokalnej firmie, która na co dzień wytwarza bramy oraz ogrodzenia. Te łuki ustawiamy w bardziej ozdobnych częściach ogrodu, a w ogrodzie użytkowym zawsze posiłkujemy się gałęziami leszczyny oraz wierzby. Leszczynę pozyskujemy w naszym lesie, a wiklinę kupujemy w internecie – konstrukcje wykonujemy zazwyczaj wczesną wiosną, gdy drzewa zaczynają budzić się do życia i to jest dobry moment na wycinanie witek, a potem naginanie ich do pożądanego kształtu. Oczywiście te struktury trzeba co parę lat odnawiać, ale na tym polega ich urok – nie są trwałe, przemijają tak, jak wszystko dookoła nas. Ich prostota, lekkość i naturalność podbijają serca wszystkich odwiedzających – a więc warto poświęcić im trochę czasu.

Warto też poświęcić czas na zrobienie w ogrodzie przejść pod łukiem z żywopłotu – na to trzeba poczekać jakieś 5 do 10 lat, ale później efekt jest naprawdę magiczny.

Najlepiej do tego nadają się żywopłoty z grabu, buka lub cisu, ponieważ te gatunki są w stanie stworzyć zieloną, gęstą ścianę. Ale do zrobienia łuku w żywopłocie można wykorzystać każdy inny gatunek drzew czy większych krzewów, pamiętajmy tylko, że na początku w miejscu przyszłego łuku trzeba wstawić tymczasową konstrukcję z leszczyny lub metalu i przez kilka pierwszych lat przywiązywać do niej gałęzie.

Fot. Katarzyna Bellingham

1 – Przez łuk w żywopłocie z grabu oraz buka w naszym ogrodzie na Kaszubach przechodzi się z części wysypanej żwirem do tzw. Ogrodu Angielskiego – co dla wielu jest niespodzianką

2 – Przejścia pod łukami są niczym wrota do innej przestrzeni – dla podkreślenia ich wyjątkowości często dekoruje sie je innymi pięknymi elementami, np. ciekawie obsadzonymi donicami

Zalety łuków i tuneli w ogrodzie

• Stanowią praktyczny element łączący poszczególne części ogrodu. Można je sprytnie wykorzystać, szczególnie w mniejszych przestrzeniach, do podzielenia działki na różne obszary lub ogrodowe komnaty, albo po prostu do podkreślenia miejsc, takich jak wejścia, ławeczki, altany.
• Jako elementy ozdobne sprawią, że ogród będzie ciekawy i dynamiczny o każdej porze roku, nawet zimą.
• Mogą być używane do podpierania roślin, a więc stanowią dodatkową powierzchnię do uprawy, co jest szczególnie wartościowe w mniejszych ogrodach.
• Obsadzone dobrze dobraną roślinnością mogą być głównym punktem ogrodu. Takie unikalne aranżacje warto podsadzać bylinami.
• Łuki i tunele mogą być stołówką oraz schronieniem dla ptaków, pożytecznych owadów, bezkręgowców oraz płazów.

Fot. Katarzyna Bellingham

Metalowe łuki porośnięte kształtowanymi jabłoniami, tak jak te w The Lost Gardens of Heligan, są ciekawym i praktycznym dodatkiem do ogrodów kuchennych w Anglii

Solo czy w towarzystwie?

W wielu ogrodach i parkach przejścia w postaci łuków oraz tuneli są prezentowane w swojej czystej formie czyli bez roślinności. Wtedy same w sobie stanowią ozdobę – jak te wykonane z ciekawego materiału np. kortenu lub pięknie rzeźbionego drewna i będące obramowaniem wejścia do oranżerii lub kolejnej części ogrodu. Ale podejrzewam, że większość ogrodników woli jednak wykorzystać tę atrakcyjną konstrukcję jako podporę dla roślin. I tu można zastosować naprawdę wszystko – od angielskich róż pnących po glicynie i powojniki, w ogrodach zimowych można po łuku puścić pięknie pachnący jaśmin gwiazdkowy lub męczennicę.

Uważam, że przede wszystkim warto eksperymentować – pamiętając przy tym, że niektóre rośliny nie będą mogły dzielić ze sobą łuku (czy żadnej innej konstrukcji) ze względu na całkowicie odmienne wymagania glebowe, świetlne i pielęgnacyjne, np. złym połączeniem jest róża i glicynia, a świetnym róża i powojnik.

W naszym ogrodzie do obsadzania łuków w części ozdobnej często wykorzystujemy pnącza jednoroczne, takie jak wilec purpurowy (Ipomoea purpurea), tunbergia oskrzydlona (Thunbergia alata) czy wilec klapowany (Ipomoea lobata) nazywany też miną. Uwielbiam delikatne kardiospermum (Cardiospermum halicacabum) oraz egzotyczny rodochiton (Rhodochiton atrosanguineus). W tunelu, gdzie jest cieplej, dzięki czemu sezon ich kwitnienia jest o wiele dłuższy niż w ogrodzie, rosną kobee i gąbczak walcowaty (Luffa cylindrica).

Łuki i tunele trwałe, wykonane z metalu lub metalowej siatki świetnie nadają się do prowadzenia po nich nie tylko typowych wieloletnich roślin pnących, ale również drzewek oraz krzewów zarówno ozdobnych jak i owocowych.

Szczególnie popularne jest to w Anglii, w ogrodach użytkowych. Tutaj tradycyjnie po łukach i tunelach prowadzi się jabłonie, grusze, czereśnie i właściwie wszystkie inne drzewa oraz krzewy owocowe. Bardzo podoba mi się, gdy w ten sposób prowadzi się rajskie jabłonie w przeróżnych odmianach. Pięknie wyglądają takie łuki podczas wiosennego kwitnienia, a potem, gdy owocują późnym latem oraz jesienią.

Fot. Katarzyna Bellingham

Tunele ze złotokapu są tak efektowne, że nawet ich krótki okres kwitnienia zniechęca ogrodników do stosowania tego elementu w wielu angielskich ogrodach

Tunel ociekający złotem

W angielskich ogrodach łuki i tunele są stosowane bardzo szeroko. Zarówno przy tudoriańskich zamkach, jak i wiktoriańskich willach czy słynnych sielskich cottage gardens znajdziemy pięknie zdobione łuki z drewna, kamienia, cegły i oczywiście leszczyny lub wierzby. Najczęściej porastają je róże w połączeniu z powojnikami, ale jest też coś naprawdę specjalnego o czym marzy każdy angielski ogrodnik – łuk lub tunel porośnięty złotokapem, który gdy kwitnie na przełomie maja i czerwca wygląda po prostu zjawiskowo! Najlepiej jeszcze w połączeniu z wisterią i podsadzony fioletowymi czosnkami ‘Purple Sensation’. Jego długie, soczyście żółte grona kwiatów zwisają, a właściwie spływają z gałęzi jak złoty deszcz.

Takie kompozycje można znaleźć w wielu słynnych ogrodach np. w Chatsworth oraz Hampton Court, ale w ogrodach przydomowych rzadziej – a szkoda, bo jego wykonanie naprawdę nie jest trudne i można przenieść je nawet na nasz polski grunt.

Złotokap (Laburnum) nie jest pnączem, lecz niewielkim drzewkiem, ale świetnie znosi cięcie i naginanie oraz przywiązywanie młodych pędów do łuków lub innych podpór. Dzięki temu po kilku latach sprawia wrażenie ogromnego pnącza – ale jest to tylko złudzenie. Roślina ta, podobnie jak glicynia, potrzebuje mocnej konstrukcji, która wytrzyma jej ciężar oraz napięcie gałęzi przez wiele lat. Złotokap najlepiej kwitnie w słońcu, jest odporny na mrozy, suszę i mało wymagający co do gleby. Aby stworzyć złotokapowy łuk lub tunel w swoim ogrodzie należy sadzić młode drzewka wiosną lub wczesną jesienią wzdłuż konstrukcji w odstępach ok. 50-80 cm od siebie, a pędy od razu przycinać i podwiązywać. Najpiękniejszą odmianą jest złotokap ‘Vossii’.

Tekst i zdjęcia: Katarzyna Bellingham