Spis treści
Przegląd mało znanych i wartościowych warzyw
1. Skorzonera (Scorzonera hispanica)
OPIS: Popularność skorzonery, nazywanej potocznie wężymordem, systematycznie rośnie. Potrzeba jednak czasu, aby stała się powszechna. Na chwilę obecną warzywo wciąż jest rzadko spotykane na polskich stołach. Częścią jadalną jest czarny korzeń (z białym miąższem).
UPRAWA: Wymaga słonecznego stanowiska i żyznej, piaszczysto-gliniastej gleby. Nasiona wysiewa się wprost do gruntu od połowy marca do kwietnia lub w sierpniu (na zbiór przyszłoroczny). Nie można robić tego zbyt późno – skorzonera ma długi okres wegetacji (200-300 dni). Odległość między rzędami powinna wynosić 30 cm. Warzywo zaleca się regularnie nawadniać, odchwaszczać i nawozić.
ZASTOSOWANIE: Korzenie skorzonery najczęściej zbiera się od października. Gotuje się je w solonej wodzie przez 20-30 minut. Warto dodać sok z cytryny, gdyż miąższ szybko ciemnieje. Można je także piec. Wężymord smakiem przypomina nieco szparagi.
2. Fasolnik chiński (Vigna Sinensis)
OPIS: Warzywo, pomimo sugestywnej nazwy, pochodzi z Afryki. To pnącze osiągające kilka metrów wysokości. Częścią jadalną są strąki i nasiona.
UPRAWA: Wymaga stanowisk słonecznych, osłoniętych od wiatru. Ma duże wymagania świetlne. Z tego względu najlepiej uda się przy uprawie pod osłonami. Można wtedy siać ją w kwietniu. Przy uprawie polowej nasiona wysiewa się od drugiej połowy maja. Rozstawa 60-80 x 40 cm. Optymalne są żyzne, wzbogacone nawozami organicznymi, podłoża. Przez cały okres uprawy należy pamiętać o nawadnianiu. Sadzonki prowadzi się na podporach.
ZASTOSOWANIE: Warzywo ma smak podobny do fasoli szparagowej,chociaż są nieco słodsze. Strąki są jednak znacznie dłuższe. Można je zbierać nie w pełni dojrzałe (są zielone) lub po osiągnięciu dojrzałości zbiorczej (mają wtedy żółtą lub bordową barwę). Nadają się do gotowania, smażenia, konserwowania i mrożenia.
Fot. ↓ |
3. Pak choi – kapusta chińska (Brassica chinensis)
OPIS: Chińska kapusta w Polsce wciąż jest nowością warzywniczą (mimo, że jest w obiegu od dobrych kilku lat). Przypomina "pekinkę" jednak nie posiada tak zwartych główek. Liście tworzą rozetę. Spożywa się je wraz z ogonkami liściowymi.
UPRAWA: Warzywo lubi stanowiska słoneczne i żyzne, przepuszczalne gleby. Wysiewa się ją wprost do gruntu lub uprawia z rozsady. Najczęściej traktuje się ją jako poplon. Siew wykonuje się latem. Odległość pomiędzy rzędami powinna wynosić 30 cm. Pak choi charakteryzuje krótki okres wegetacyjny (40-50 dni). Znosi przymrozki.
ZASTOSOWANIE: Pak choi to smaczny, soczysty dodatek do zup, sosów, dań z mięs i sałatek. Można spożywać ją w formie surowej, gotowanej lub smażonej.
4. Wilec ziemniaczany (Ipomoea batatas)
OPIS: Wilec (batat) to warzywo, które z powodzeniem można uprawiać w rabatkach kwietnych. Traktuje się je jako gatunek ozdobny z liści. Kwiaty są nieduże dzwonkowate. Częścią jadalną są grube, mięsiste bulwy o żółtej lub czerwonej barwie. Mogą mieć wagę do 3 kg.
UPRAWA: Warzywo należy sadzić w słonecznym miejscu w żyznej, przepuszczalnej glebie. Można rozmnażać je przez: wysiewa nasion (wiosną w pomieszczeniu), podział bulw (sadzi się je po "Zimnej Zośce") lub ukorzenianie sadzonek pędowych. Roślina jest wrażliwa na przymrozki. Przez cały okres uprawy należy ją nawadniać. Wilec źle reaguje zarówno na suszę jak i niedobór wody. Sporadycznie zaleca się dokarmiać go nawozami azotowymi i potasowymi. Gatunek ten można uprawiać w dużym pojemniku, który jesienią będzie przenosić się do pomieszczenia.
ZASTOSOWANIE: Bulwy spożywa się po ugotowaniu lub upieczeniu. Są bardziej kaloryczne i zawierają więcej witaminy C od ziemniaków. Dawniej traktowano je jako afrodyzjak.
5. Bakłażan (Solanum melongena)
OPIS: Bakłażan (oberżyna, psianka podłuża) jest bardziej znany z porównaniu z innymi gatunkami umieszczonymi w zestawie. Wciąż jednak nie należy do powszechnych warzyw spotykanych w przydomowych ogródkach. Częścią jadalną jest wydłużony owoc – jagoda z charakterystyczną mięsistą brązową lub fioletową skórką.
UPRAWA: Bakłażan jest rośliną światło i ciepłolubną. Uprawa w Polsce jest efektywna, jeśli posiadamy konstrukcje tunelowe lub szklarnię. Temperatura 15ºC powoduje zahamowanie wzrostu, a 0ºC zamieranie roślin. Nie można go uprawiać po papryce, pomidorach i ziemniakach (ta sama rodzina). Podłoże warto wzbogacić nawozami organicznymi. Nasiona wysiewa się wczesną wiosną w pomieszczeniu, sadzonki wysadza pod osłony na przełomie maja i czerwca. Rośliny warto prowadzić na trzy główne pędy.
ZASTOSOWANIE: Bakłażan zbiera się nie w pełni dojrzały (miąższ ugina się przy dotyku). Można przyrządzać go jak cukinię. Nadaje się do smażenia, grillowania, gotowania lub duszenia.
6. Bakłażan etiopski (Solanum aethiopicum)
OPIS: Bakłażan etiopski doczekał się wielu potocznych nazw – turecka pomarańcza, ogrodowe jajo, pseudo-pomidor. W Polsce wciąż to warzywnicza ciekawostka, bardzo rzadko spotykana. Osiąga do 2 m wysokości. Częścią jadalną są pomarańczowe owoce.
UPRAWA: Bakłażan etiopski najlepiej uprawiać w tunelu foliowym lub szklarni. To gatunek ciepłolubny, wymagający słonecznych stanowisk. Nasiona powinno się wysiewać w marcu w pomieszczeniu. Sadzonki przenosi się na miejsce stałe w drugiej dekadzie maja. Prawidłowa rozstawa wynosi 100x100 cm. Wymaga intensywnego nawożenia i regularnego podlewania. Bakłażany warto chronić przed złamaniem przywiązując je do tyczek.
ZASTOSOWANIE: Owoce warto zbierać, gdy nie są dojrzałe. Po dojrzeniu stają się gorzkie. Można dodawać je do sałatek, surówek i sosów.
7. Kiwano (Cucumis metulifer)
OPIS: Kiwano (ogórek kolczasty) to jednoroczna roślina płożąca, uprawiana dla jadalnych owoców. Owoce mają pomarańczową skórkę z jasnymi plamami i zielony miąższ.
UPRAWA: To warzywo wybitnie ciepłolubne – uprawa udaje się w tunelach foliowych lub szklarniach. Wymaga słonecznego, zacisznego stanowiska. Przestaje rosnąć w temp. poniżej 15ºC, a zamiera przy 5ºC. Zaleca się uprawiać go z użyciem podpór. Nasiona wysiewa się na przełomie kwietnia i maja, rozsadę wysadza pod koniec maja i w czerwcu (rozstawa 50 x 100 cm). Lubi żyzne, przepuszczalne podłoże. Ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest nawadnianie i spulchnianie wierzchniej warstwy podłoża.
ZASTOSOWANIE: Miąższ można spożywać na surowo lub dodawać do deserów i napojów. Owoce zbiera się nie w pełni dojrzałe. Zbiór należy wykonać przed nadejściem przymrozków – później kiwano nie nadaje się do spożycia!
Fot. ↓ |
8. Brukiew (Brassica napus var napobrassica)
OPIS: To nie tyle nieznane, co zapomniane warzywo w Polsce. Dawniej wchodziło w skład podstawowej diety chłopów i biedniejszych mieszczan. Częścią jadalną jest korzeń spichrzowy. Posiada skórkę żółtą, purpurową lub biało-purpurową.
UPRAWA: Brukiew ma niewielkie wymagania i jest łatwa w uprawie. Toleruje spadki temperatury do -8ºC. Lubi miejsca słoneczne (ewentualnie lekko zacienione) i żyzne przepuszczalne gleby. Nasiona najlepiej wysiewać w kwietniu do inspektu lub pojemników. Rozsadę wysadza się na miejsce stałe w połowie czerwca (rozstawa wynosi 25x50cm). Przez cały okres uprawy należy dbać o nawadnianie i odchwaszczanie. Warto aplikować mu nawozy ze zwiększoną ilością mikroelementów (w tym boru).
ZASTOSOWANIE: Brukiew można stosować uniwersalnie w kuchni. Nadaje się do gotowania, duszenia i pieczenia. Można smażyć z niej placki, wyciskać sok, dodawać do zup, sosów i dań z mięs.
9. Ketmia jadalna, piżmian jadalny (Abelmoschus esculentus)
OPIS: Ketmia (okra) to roślina jednoroczna osiągająca do 1 m wysokości. Częścią jadalną są niedojrzałe owoce o zielono-czerwonej barwie. Z kształtu przypominają trochę papryczki chilli. Warzywo jest bardzo rzadko spotykane w Polsce, nawet w uprawie amatorskiej.
UPRAWA: To gatunek o dużych wymaganiach cieplnych – powinno się go uprawiać pod osłonami. Zaleca się go sadzić w miejscach słonecznych i żyznej, przepuszczalnej glebie. Nasiona wysiewa się w lutym i marcu do pojemników w pomieszczeniu. W drugiej połowie maja sadzonki można przenieść do gruntu w rozstawie 70x70 cm. Przez cały okres uprawy ketmię zaleca się dokarmiać nawozami wieloskładnikowymi.
ZASTOSOWANIE: Okra nadaje się do pieczenia, smażenia, duszenia i grillowania. Można ją przyrządzać podobnie jak fasolkę szparagową.
10. Portulaka pospolita (Portulaca oleracea)
OPIS: W wielu rejonach świata jest traktowana jako chwast, w innych to pożywne warzywo. W Polsce nie jest zbyt rozpowszechniona jako roślina jadalna. Częścią jadalną są łodygi i liście.
UPRAWA: Warzywo powinno się uprawiać w miejscach ciepłych, słonecznych, osłoniętych od wiatru. Lubi podłoża żyzne, szybko nagrzewające się, bogate w składniki pokarmowe. Nasiona wysiewa się od drugiej połowy maja do lipca. Odległość pomiędzy rzędami powinna wynosić 25-30 cm. Ważne zabiegi to nawadnianie i odchwaszczanie. Zbiór wykonuje się 2-3 krotnie. Okres wegetacyjny portulaki trwa kilka tygodni.
ZASTOSOWANIE: Portulakę można dodawać do sałatek, surówek, zup i sosów. Nadaje się także do bezpośredniego spożycia. Ma słonawo-kwaskowaty smak.
|
Tekst: Michał Mazik, zdjęcia w tekście: [1] Michael&Christa Richerta/FreeImagesa, [2] Aruna/Malayalam Wikipedia/CC BY-SA 3.0/Link, [3] Hans Benn/Pixabay, [4] HolgersFotografie/Pixabay, [5] skeeze/Pixabay, [6] Marco Schmidt/CC BY-SA 2.5/Link, [7] RitaE/Pixabay, [8] CC BY 2.0/Wikimedia Commons , [9] Frank Vincentz/CC BY-SA 3.0/Link, [10] Thamizhpparithi Maari/CC BY-SA 4.0/Link, zdjęcie tytułowe: Brett Hondow, rocknevis, Rakel S.I., RitaE/Pixabay
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
