Bataty – uprawa w przydomowym ogrodzie lub na balkonie

Batat: charakterystyka gatunku i właściwości odżywcze

Ipomoea batatas, czyli wilec ziemniaczany, znany powszechnie jako batat lub słodki ziemniak to bylina z rodziny powojowatych (Convolvulaceae). Gatunek ten wywodzi się z Ameryki Środkowej i Południowej.

Roślina ma rozgałęzioną płożącą się łodygę, która osiąga aż do 5 metrów długości i ukorzenia się w węzłach. Wilec ziemniaczany ma subtelne niebieskie bądź fioletowe dzwonkowate lub lejkowate kwiaty, które są wielkości do 3 do 7 cm. Owocami są jajowate torebki wypełnione czarnymi nasionami, jednak zawiązują się one dosyć rzadko.

Częścią jadalną rośliny są bulwy korzeniowe, które mogą ważyć nawet do 2-3 kg! Ich miąższ jest słodkawy i może mieć kolor pomarańczowy, czerwony, różowy lub biały. Bataty mają ogromne wartości odżywcze oraz wykazują właściwości prozdrowotne. Znajdziemy w nich między innymi takie cenne dla zdrowia substancje jak:

• likopen o działaniu przeciwnowotworowym,
• antocyjany o silnym działaniu antyoksydacyjnym,
• karotenoidy, w tym beta-karoten o działaniu antynowotworowym i odmładzającym, a także luteinę poprawiającą wzrok,
• minerały takie jak wapń, magnez, fosfor, potas, sód, siarka, żelazo, jod, chlor, selen, miedź i molibden,
• witaminy C, E, kwas foliowy, witaminy z grupy B- szczególnie B6.
  
  

Fot. thefutureis/Depositphotos

Warzywa te możemy kupić lub uprawiać samodzielnie w ogrodzie, lub w donicach, czy skrzyniach na balkonie lub tarasie.

Bataty są nie tylko smaczne, ale również bardzo zdrowe. Warzywa te usprawniają pracę trzustki, wspomagając tym samym leczenie takich chorób jak insulinooporność oraz cukrzyca; poprawiają gospodarkę lipidową w organizmie, działają profilaktycznie w stosunku do wielu nowotworów na przykład raka piersi; korzystnie wpływają na wzrok, regularnie spożywane przyczyniają się do poprawy stanu skóry u pacjentów cierpiących na przewlekłe choroby dermatologiczne takie jak łuszczyca, AZS, czy trądzik. Zdecydowanie warto częściej sięgać po bataty!

Bataty to niskokaloryczne warzywa, bogate w cenne minerały (wapń, potas, sód, siarka, magnez, żelazo, mangan, chlor, jod) i witaminy jak beta-karoten, witaminy z grupy B, witamina C, witamina E, czy kwas foliowy. Liczne odmiany batatów mają bardzo oryginalne dekoracyjne liście, które urozmaicą balkonową kompozycję roślinną.

Bataty: uprawa w ogrodzie i na balkonie

1. Sadzenie batatów

Batat to gatunek bardzo wrażliwy na niskie temperatury, a jednocześnie o długim 4-5- miesięcznym okresie wegetacyjnym. Dlatego bulwy najlepiej posadzić od razu po 15 mają, gdy minie ryzyko nocnych przymrozków. Jeśli posadzimy je zbyt późno, nie zdążymy dokonać zbiorów wczesną jesienią, zanim nadejdą chłody, co może spowodować uszkodzenie zbiorów.

Bulwy można sadzić w całości lub przekrojone na kilka części. Pamiętajmy o porządnym umyciu bulw batatów przed ich posadzeniem, ponieważ mogły one zostać pokryte środkami kondycjonującymi zapobiegającymi kiełkowaniu bulwy, aby uniknąć wyrastania w trakcie transportu.

W ogrodzie sadzimy bulwy batatów na grządkach w odległości 50-60 cm w dobrej próchnicznej ziemi. Natomiast w uprawie pojemnikowej na balkonie lub tarasie sadzimy bulwy do podłoża przygotowanego z mieszkanki klasycznej ziemi ogrodniczej i piasku na głębokość 2-3 cm. Podłoże powinno być stale lekko wilgotne. Optymalna temperatura do kiełkowania to około 18 stopni, warto więc przez kilka do kilkunastu pierwszych dni zostawić donice lub skrzynki w domu. To znacznie przyspieszy wzrost roślin.

Bulwy można skiełkować również w wodzie, a następnie ukorzenione już sadzonki posadzić do gruntu, lub do pojemników na balkonie. Aby przygotować takie sadzonki, w bulwę batata wbijamy kilka wykałaczek i osadzamy ją w naczyniu z wodą w taki sposób, aby była ona zanurzona na głębokość mniej więcej 1 cm. Naczynie ustawiamy w jasnym, ciepłym miejscu, a wodę zmieniamy co kilka dni. Z bulwy zaczną wyrastać liczne łodygi. Kiedy osiągną one długość 20-30 cm, odrywamy je od bulwy i ukorzeniamy w wodzie, a następnie sadzimy w podłożu na miejsce stałe.

Batat najlepiej rośnie na stanowiskach jasnych, ciepłych i osłoniętych od wiatrów oraz w lekkim przepuszczalnym żyznym podłożu.

Fot. Harismoyo i lzf/Depositphotos

Bataty rozmnażamy wyłącznie przez sadzenie bulw lub z sadzonek pędowych. Nie stosuje się siewu nasion.

2. Pielęgnacja batatów

Choć słodkie ziemniaki na skalę przemysłową uprawiane są w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym, to amatorsko możemy je uprawiać także w klimacie umiarkowanym. Nie jest to trudne, a osoby, które raz spróbowały, co roku wzbogacają tym warzywem swój przydomowy warzywnik- nie tylko ten ogrodowy, ale i balkonowy założony w skrzyniach i donicach.

PODLEWANIE I NAWOŻENIE

Bataty nie lubią zarówno zbytniego przesuszenia, jak i zalania. Rośliny trzeba regularnie podlewać, zwłaszcza w lecie, kiedy panują upały. Jest to szczególnie ważne w uprawie pojemnikowej, gdzie ziemia szybko się nagrzewa i łatwo wysycha. Pamiętajmy, aby podlewać warzywa wczesnym rankiem lub późnym wieczorem i uważać, by podczas podlewania nie zmoczyć za bardzo liści.

W okresie wegetacyjnym warto także zasilać bataty raz na 2-3 tygodnie nawozem. Najlepiej sprawdzi się naturalny organiczny nawóz w postaci kompostu lub biohumusu. Można też zastosować preparat mineralny przeznaczony do nawożenia warzyw.

Fot. thefutureis/Depositphotos, ivabalk/Pixabay

Liście i bulwy batatów.

PODPORY

Batat ma długie płożące się pędy. W większości przypadków nie stosuje się do jego uprawy podpór. Można je wykorzystać, uprawiając rośliny w donicach na balkonie, aby ładnie się prezentowały, jednak nie jest to niezbędne do ich prawidłowego wzrostu.

OCHRONA

Aby uniknąć chorób grzybowych i gnicia, odpowiednio podlewajmy bataty. Są one bardzo wrażliwe na przelanie. Gorzej rosną i bardziej chorują również posadzone w miejscach mało słonecznych.

Gatunek ten jest narażony na inwazję takich szkodników jak przędziorki i wciornastki. Jeśli zaatakują one rośliny, warto sięgnąć po ekologiczne metody ich zwalczania takie jak naturalne preparaty wzmacniające rośliny na bazie wyciągu z pokrzywy, czosnku, czy pestek grejpfruta, a także wodę z mydłem ogrodniczym.

Choroby i szkodniki najczęściej atakują rośliny rosnące w kiepskich warunkach, dlatego tak ważne jest zapewnienie batatom dobrego podłoża i ciepłego słonecznego stanowiska.

3. Zbiór batatów

Wilec ziemniaczany gromadzi zapasy składników odżywczych w korzeniach. Powstają wtedy bulwy korzeniowe, które są częścią jadalną rośliny. Ich zbioru dokonujemy we wrześniu lub październiku przed nadejściem pierwszych przymrozków. Kiedy nadziemna część rośliny zżółknie i zwiędnie, wówczas można przystąpić do zbioru bulw.

Po zbiorze bulwy pozostawiamy na kilka dni, aby obeschły. Dzięki temu będą się dobrze przechowywać.

Bataty: ozdobne, jednoroczne wilce ziemniaczane

Fot. helshik/Depositphotos

Bataty ozdobne pięknie wyglądają w zestawieniu z innymi kwitnącymi oślinami jednorocznymi.

Warto uprawiać bataty, ponieważ są one jednocześnie roślinami warzywnymi i ozdobnymi. Najpierw przez całe lato będą piękną ozdobą balkonu lub tarasu, a następnie na jesień zbierzemy plon smacznych i zdrowych jadalnych bulw tego gatunku. Do typowo ozdobnych odmian batatów należą na przykład 'Light Green' o cytrynowych liściach, 'Bronze' o miedziano-brązowych liściach, Purple o ulistnieniu w kolorze ciemnego fioletu, czy 'Red' o czerwono-fioletowej barwie liści.

Tekst: Redakcja ZielonyOgrodek.pl; zdjęcie tytułowe: ollnka/Depositphotos; bibliografia:
Grotto D., 101 produktów dla zdrowia i życia, peł. Olejnik D., wyd. Vesper, Poznań 2010,
Sawicka B., Pszczółkowski P., Mikos-Bielak M. (2000). Biologiczna wartość bulw Ipomoea batatas [L.] Lam. w warunkach Lubelszczyzny. Rocz. AR w Poznaniu, 323 (31), Ogr., 1, 453-457
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21861722
http://www.sweetpotatoes.com/About/BriefHistoryoftheSweetPotato.aspx
https://myfolia.com/plants/431-sweet-potato-ipomoea-batatas