Masz słabą ziemię? Posiej to, a już nigdy nie sięgniesz po sztuczne nawozy

Czym jest roślina motylkowa i dlaczego jest ważna dla gleby?

Rośliny motylkowe to wyjątkowa grupa roślin należących do rodziny bobowatych (dawniej motylkowatych, łac. Fabaceae), które zasługują na szczególne miejsce w ogrodzie i na polu. Czym się wyróżniają? Przede wszystkim charakterystycznym kształtem kwiatów, które przypominają skrzydła motyla – stąd ich nazwa. Ale to nie tylko kwestia urody.

Największą wartością roślin motylkowych jest ich zdolność do współpracy z bakteriami brodawkowymi (Rhizobium), które zasiedlają ich korzenie. Ta symbioza pozwala roślinom na wiązanie azotu atmosferycznego, czyli przekształcanie go w przyswajalną dla roślin formę. W praktyce oznacza to, że rośliny te same produkują nawóz, wzbogacając glebę bez konieczności stosowania środków chemicznych.

Nie bez powodu rośliny motylkowe nazywane są także roślinami azotowymi – to naturalne źródło azotu, które wspiera nie tylko ich własny rozwój, ale również poprawia warunki dla roślin sąsiadujących. Dlatego coraz częściej wykorzystywane są w rolnictwie ekologicznym, ogrodach przydomowych i działkowych.

Podział roślin motylkowych – drobnonasienne i grubonasienne

Rośliny motylkowe dzielimy na dwie podstawowe grupy: drobnonasienne i grubonasienne. Ten podział ma znaczenie nie tylko botaniczne, ale też praktyczne – w zależności od potrzeb gleby i rodzaju upraw.

Rośliny motylkowe drobnonasienne – przykłady i cechy

Do tej grupy należą m.in. koniczyna czerwona, lucerna siewna, wyka drobnonasienna czy nostrzyk biały.
Charakteryzują się: drobnymi nasionami, krótszym okresem wegetacyjnym, wysoką odpornością na niskie temperatury, doskonałą przydatnością jako rośliny pastewne lub na międzyplon.
Są chętnie wysiewane jako komponenty mieszanek traw i roślin na użytki zielone, a także w ogrodach jako sposób na regenerację gleby.

Rośliny motylkowe grubonasienne – przykłady i różnice

Z kolei rośliny bobowate grubonasienne, takie jak groch siewny, bób, fasola zwykła czy łubin mają większe nasiona i dłuższy okres wegetacji.
Są: bardziej wymagające pod względem warunków glebowych, cenne jako rośliny jadalne i paszowe, wykorzystywane do poprawy struktury i żyzności gleby.
Ich korzenie intensywnie penetrują podłoże, poprawiając jego strukturę i zwiększając zawartość próchnicy.

Najpopularniejsze przykłady roślin motylkowych (bobowatych)

Chcesz wiedzieć, rośliny motylkowe – jakie to są dokładnie gatunki? Oto zestawienie najbardziej znanych i najczęściej stosowanych roślin z tej grupy:

Rośliny motylkowe jadalne:

Groch siewny (Pisum sativum)
Bób (Vicia faba)
Fasola zwykła (Phaseolus vulgaris)
Soczewica (Lens culinaris)
Ciecierzyca (Cicer arietinum)

Rośliny motylkowe pastewne:

Lucerna siewna (Medicago sativa)
Koniczyna czerwona (Trifolium pratense)
Wyka ozima (Vicia villosa)
Łubin żółty (Lupinus luteus)

Rośliny motylkowe ozdobne:

Łubin trwały (Lupinus polyphyllus)
Akacja srebrzysta (Acacia dealbata)
Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia)
Judaszowiec (Cercis)
Glicynia (Wisteria sinensis)

Rośliny bobowate – przykłady z tej listy pokazują, jak wszechstronne i wartościowe są te gatunki – zarówno dla ogrodników, jak i dla rolników.

Rośliny motylkowe jako naturalne źródło azotu

Czy da się wzbogacić glebę w azot bez nawozów sztucznych? Rośliny motylkowe i bakterie azotowe udowadniają, że tak!

W korzeniach roślin motylkowych rozwijają się brodawki korzeniowe, w których bytują bakterie azotowe Rhizobium. Te pożyteczne mikroorganizmy pobierają azot z powietrza i przekształcają go w związki azotu dostępne dla roślin – głównie w formie azotanów i amonów.

Taki mechanizm działa jak naturalny nawóz – w czasie wzrostu roślina wykorzystuje część azotu dla siebie, a po przekopaniu resztek (np. po kwitnieniu) uwalnia azot do gleby, co korzystnie wpływa na kolejne uprawy.

Bakterie do użyźniania gleby obecne w systemie korzeniowym roślin motylkowych mają ogromny wpływ na jakość upraw:

zwiększają plon roślin następczych,
redukują potrzebę stosowania nawozów mineralnych,
wspomagają regenerację wyjałowionej gleby.

Fot. BillionPhotos.com, lapis2380, Lars Johansson, squallice / Adobe Stock

Zalety uprawy roślin motylkowych w ogrodzie i gospodarstwie

Dlaczego warto sięgnąć po rośliny motylkowe w ogrodzie i rolnictwie? Korzyści jest mnóstwo – zarówno dla gleby, jak i całego ekosystemu.

Praktyczne zalety:

Poprawa struktury gleby – dzięki głębokiemu systemowi korzeniowemu roślin motylkowych.
Zwiększenie zawartości próchnicy – resztki roślin wzbogacają glebę po rozkładzie.
Wzbogacenie gleby w azot – bez konieczności stosowania nawozów syntetycznych.
Wsparcie dla bioróżnorodności – kwiaty przyciągają zapylacze i pożyteczne owady.
Redukcja chwastów i erozji gleby – zwłaszcza przy uprawie międzyplonów.

Jakie gatunki roślin motylkowych warto siać?

Do ogrodu przydomowego świetnie sprawdzą się: lucerna, koniczyna biała, wyka siewna, łubin. Można je wysiewać jako poplon, a następnie przyorać. Warto też wykorzystywać je w warzywnikach jako zielony nawóz.

Kiedy siać?

Najlepszy termin to wiosna lub późne lato. Przed siewem warto zadbać o lekko wilgotną i przepuszczalną glebę, a także unikać nadmiernego zacienienia.

Rośliny motylkowe to sprzymierzeńcy każdego ogrodnika i rolnika. Pomagają wzbogacić glebę, poprawiają jej strukturę, dostarczają naturalnego azotu i wspierają lokalny ekosystem. Dzięki nim można ograniczyć zużycie nawozów mineralnych i poprawić jakość plonów – bez zbędnych kosztów i chemii.