Spis treści
|
|
Dalie pasują do różnych stylów ogrodowych – znakomicie wyglądają zarówno w ogrodach historycznych, jak i rustykalnych, w tradycyjnych przydomowych ogródkach i w nowoczesnych założeniach, a nawet w zieleni miejskiej. Słyną z olśniewającej palety kolorów, bogactwa form, różnych wielkości kwiatów oraz długiego okresu kwitnienia, który trwa od początku lata aż do jesiennych przymrozków.
Większość uprawianych obecnie odmian dalii to mieszańce dalii szkarłatnej (Dahlia coccinea) i dalii zmiennej (Dahlia pinnata) określane wspólną nazwą dalia ogrodowa. Hodowcy stworzyli tysiące odmian, które zachwycają swoją różnorodnością – mamy odmiany osiągające 20 cm i dochodzące do 2 m wysokości.
To wszystko czyni dalię rośliną niemal doskonałą. Czy ma więc jakieś wady? W Polsce dalie uprawiane są sezonowo z uwagi na ich brak odporności na mróz. To właściwie największy problem, ponieważ jesienią trzeba wykopać bulwy i bezpiecznie przechować w odpowiednich warunkach do wiosny, a później na nowo je posadzić, a to bywa kłopotliwe.
Obok całego zamieszania z wykopywaniem bulw, możemy jeszcze pomarudzić, że w bogatej gamie kolorystycznej nie widać kwiatów czysto niebieskich. Istnieją tylko te w liliowo-niebieskawych odcieniach, ale jest szansa, że jeśli geny dalii pozwolą, to hodowcy w końcu wyselekcjonują zupełnie wyjątkową, bo kwitnącą na niebiesko dalię.
W wyniku skrzyżowania tych i innych sprowadzonych z Ameryki Środkowej gatunków powstały dalie o różnorodnym i zmiennym wyglądzie. Dalia była znana i uprawiana już przez Azteków ze względu na piękne kwiaty, właściwości lecznicze oraz jadalne bulwy. Swoją współczesną nazwę otrzymała na cześć szwedzkiego botanika Andersa Dahla.
Podział dalii na grupy według typu kwiatostanu
Ogrodnicy wyhodowali mnóstwo odmian ozdobnych o kwiatach pojedynczych, półpełnych i pełnych. Kwiaty dalii zebrane są w koszyczki na szczytach pędów i zbudowane z umieszczonych w centrum kwiatów rurkowatych oraz ułożonych wokół nich kwiatów języczkowych, które nazywamy płatkami. Typową budowę koszyczka kwiatowego najwyraźniej widać u dalii pojedynczych, natomiast u form pełnych kwiaty rurkowate w większości przekształcone są w dekoracyjne i okazałe płatki.
Dalie dekoracyjne i talerzowe
Kwiaty duże, pełne bez wyraźnego środka. Płatki gładkie, ułożone promieniście, stopniowo zmniejszają się w kierunku środka, np. ‘Cafe au Lait’, ‘Otto’s Thrill’, ‘Tartan’, ‘Labyrinth’, ‘Lilac Time’, ‘Glorie van Noordwijk’.
Dalie półkaktusowe
Koszyczek podobny do kwiatów kaktusowych, ale płatki są nieco szersze i zwinięte do połowy długości, co wprowadza równowagę między ostrością dalii kaktusowych a miękkością innych odmian. np. ‘Chat Noir’, ‘My Love’, ‘Park Princess’, ‘Tahiti Sunrise’. Dalie półkaktusowe i kaktusowe dobrze znoszą ulewne deszcze i wiatr dzięki wąskim i niepodatnym na obciążenie wodą płatkom.
Dalie kaktusowe
Koszyczek zwarty, pełny, uformowany na kształt gwiazdy. Płatki są igiełkowate, długie i szpiczaste; przypominają kolce, np. dalia ‘Bora Bora’, ‘Friquolet’, ‘Star’s Favorite’, ‘Pinelands Flames’.
Dalie pomponowe
Kwiat mały, zwarty i kulisty lub lekko spłaszczony na czubku o średnicy do 5 cm. Płatki ciasno zwinięte w rulon tworzą spiralny, geometryczny układ, a przy tym kwiatostan ma frywolność pompona, np. ‘Orange’, ‘Tam Tam’, ‘Franz Kafka’, ‘Bantling’, ‘Snowflake’.
Dalie kuliste
Regularny kulisty kwiat, nieco większy niż u dalii pomponowych, o średnicy 6-10 cm, wypełniony ściśle płatkami wygiętymi łódeczkowato na całej długości, np. ‘Deepest Yellow’, ‘Marble Ball’, ‘Wizard of Oz’, ‘Linda’s Baby’, ‘Demon’. Dalie kuliste i pomponowe są idealne do tworzenia akcentów na rabatach oraz do donic i bukietów.
Dalie anemonowe
Kwiaty pełne, płatki zewnętrzne spłaszczone, otaczają wianuszkiem poduszeczkę krótszych i zwiniętych płatków rurkowych najczęściej w żółtym kolorze, np. ‘Rosita’, ‘The Phantom’, ‘Polka’.
Dalie kołnierzykowe
Kwiat o średnicy 6-8 cm złożony z dwóch okółków płatków. Zewnętrzny okółek jest okazały i barwny, a wewnętrzny tworzy kołnierzyk z krótszych i węższych płatków otaczających zazwyczaj żółty środek, np. ‘Bumble Rumble’, ‘La Gioconda’, ‘Night Butterfly’, ‘Pooh’, ‘Olivia’.
Dalie peoniowe
Kwiaty duże, półpełne, złożone z wielu warstw szerokich i prawie płaskich płatków ułożonych promieniście wokół środka, np. ‘Twyning’s After Eight’, ‘Bishop of Llandaff’, ‘Fascination’.
Dalie o pojedynczych kwiatach
Kwiaty o średnicy poniżej 10 cm z jednym rzędem płatków nachodzący na siebie lub nie, np. ‘Sunshine’, ‘Magenta Star’, ‘Twyning’s After Eight’.
Dalie storczykowe
Kwiaty pojedyncze, niewielkie, z długimi, szpiczastymi, rurkowatymi płatkami ułożonymi w gwiaździste kręgi, przypominają wyglądem orchidee, np. ‘Honka Surprise’, ‘Verrone’s Obsidian’.
Dalie Mignon
Kwiaty drobne, pojedyncze, o średnicy poniżej 5 cm, z zaokrąglonymi brzegami płatków, np. ‘Scura’, ‘G.F. Hemerik’.
Dalie grzybieniowate
Kwiaty pełne, duże, przypominające lilie wodne, o gęsto ułożonych płatkach, np. ‘Crème de Cassis’, ‘Priceless Pink’, ‘Twilight Time’.
Gdzie posadzić dalie?
Dalie kochają słońce. Sadzimy je na ciepłych i osłoniętych od wiatru stanowiskach, w przepuszczalnym, lekkim i żyznym podłożu. Gleby ciężkie oraz gliniaste trzeba rozluźnić i spulchnić. Dalie gniją i obumierają na stale mokrych stanowiskach. Karpy sadzi się na miejsca docelowe w maju, gdy minie ryzyko wiosennych przymrozków.
Dalie to żarłoczne rośliny, które szczególnie w czasie kwitnienia wymagają nawożenia, a przez cały sezon systematycznego podlewania. Po pierwszym jesiennym przymrozku bulwy dalii należy wykopać, oczyścić z ziemi, podsuszyć i przechowywać w suchym i chłodnym pomieszczeniu ułożone w przewiewnych pojemnikach i przykryte suchymi liśćmi, wiórami lub słomą do wiosny.
Po zimowym spoczynku karpy można podzielić na części, usuwając przy tym suche lub zgniłe fragmenty. Dalie najłatwiej rozmnożyć wiosną przez podział bulw i sadzonkowanie. Dla lubiących wyzwania istnieje też metoda rozmnażania przez wysiew nasion. Dotyczy to głównie dalii niskich o kwiatach małych i pojedynczych, które chętnie zawiązują nasiona.
Pielęgnacja dalii od wiosny do jesieni
Podlewanie – w czasie suszy i w okresie intensywnego kwitnienia dalie potrzebują dużej ilości wody. W zależności od gleby warto je podlewać co 3-5 dni. Świeżo posadzone, nagie bulwy podlewa się oszczędnie, aby uniknąć gnicia.
Palikowanie – kruche łodygi dalii wymagają solidnej podpórki, szczególnie ważne jest to u odmian wysokich oraz odmian o ciężkich kwiatach. Tyczki wbija się w ziemię już podczas sadzenia bulw i w miarę wzrostu przywiązuje pędy piętrowo do podpór. Dodatkowo z trzech stron rośliny można umieścić cieńsze podpory owinięte sznurkiem, na którym będą się wspierać pędy boczne.
Ściółkowanie – gdy dalia osiągnie wysokość 20-30 cm warto rozłożyć wokół niej warstwę ściółki z suchej słomy lub skoszonej trawy. Ściółka zapobiegnie wysuszaniu gleby i uniemożliwi wzrost chwastom.
Usuwanie przekwitłych kwiatostanów – jest kluczem do długiego i obfitego kwitnienia. Dzięki ogławianiu dalie nie zawiążą nasion i będą zachęcone do wydawania nowych kwiatów.
Zbieranie kwiatów – dalie cudownie wyglądają w bukietach. Wieczór lub wczesny ranek to najlepsza pora na zrywanie kwiatów. Odcinamy pędy kwiatowe ukośnie ostrym nożem, przy czym długość łodygi powinna być proporcjonalna do wielkości kwiatu.
Szkodniki i choroby
Chociaż dalie należą do roślin łatwych w uprawie, to ich bujne liście i kwiaty mogą przyciągać wiele szkodników, w tym mszyce, przędziorki czy skorki. Naziemne części rośliny, zarówno liście, jak i kwiaty, bywają też przysmakiem dla ślimaków. Z tego powodu większość cennych odmian z mojej kolekcji uprawiam w pojemnikach. To utrudnia ślimakom ich niszczycielską działalność.
W niesprzyjających warunkach uprawy, np. w deszczowe lato, dalie narażone są na choroby grzybowe, bakteryjne czy wirusowe, które objawiają się więdnięciem, deformacjami, zniekształceniami liści i innych części oraz różnorodnymi przebarwieniami. Do najczęstszych chorób atakujących dalie należą mączniak prawdziwy i rzekomy, szara pleśń, wirus mozaiki oraz zgnilizna korzeni.
Kwiaty dla zapylaczy
Z punktu widzenia pszczół i owadów zapylających grupa dalii pełnych, dekoracyjnych, pomponowych i wszystkich bez wyraźnej obecności kwiatów rurkowatych i dostępności do nich jest bezużyteczna. Okazałe kwiaty z tych grup są niewątpliwie są dekoracyjne, więc absolutnie nie należy z nich rezygnować, jednak nie są przydatne zapylaczom, ponieważ dodatkowe, gęste płatki blokują dostęp do nektaru. Warto więc posadzić obok nich dalie, których kwiaty stanowią cenne źródło nektaru.
Najlepiej w towarzystwie innych roślin o kwiatach bogatych w nektar i pyłek, aby zapewnić owadom różnorodny wybór. Dzięki temu, że kwitną aż do pierwszych przymrozków, dalie będą stołówką dla pszczół, motyli, bzygów i innych owadów.
Dalie o ciemnych liściach
Nowe mieszańce potrafią zaskoczyć nie tylko wyrafinowanymi kwiatami, ale również oryginalną barwą liści. W zależności od odmiany ich pierzaste ulistnienie przyjmuje szmaragdowozieloną, zielono-brązową, ciemnopurpurową, czekoladową lub niemal czarną barwę, która tworzy kontrast z jasnymi i kolorowymi kwiatami. Eleganckie, ciemne liście stanowią stonowane tło, wydobywając piękno kwiatów i przy okazji dodają rabatom nutkę tajemniczości i elegancji. Ciemnolistne odmiany można efektownie aranżować z roślinami o jasnozielonym ubarwieniu.
Należą do nich m. in. odmiany z serii Bishop – ‘Bishop of Auckland’, ‘Bishop of Oxford’, a także ‘Waltzing Matilda’, ‘Wishes N Dreams’, ‘Yellow Hammer’, ‘Joe Swift’, ‘Twyning’s After Eight’.
Dalie w donicach
W małych ogrodach lub gdy brakuje miejsca w gruncie, z powodzeniem można uprawiać dalie w donicach. Co więcej, zakwitają wtedy szybciej. W doniczkach znakomicie sprawdzają się odmiany niskie o zwartym pokroju dorastające do 30-60 cm wysokości, np. doniczkowe dalie karłowe z serii Gallery – ‘Gallery Monet’, ‘Gallery Pablo’, ‘Gallery Leonardo’, dalie z serii Impression – ‘Melody’ i ‘Happy Single’ oraz ‘Sharkley’, ‘Babydoll’, ‘Dahlietta’.
Doskonałym towarzystwem będą kwitnące rośliny jednoroczne jak nemezja, bakopa, werbena, kleome, tytoń ozdobny, a także rośliny o dekoracyjnych liściach jak żurawki, kocanki czy trawy ozdobne. W pojemnikach można też uprawiać pojedynczo odmiany wysokie. Ważna w tym przypadku jest odpowiednio duża i stabilna donica oraz podpory dla wysokich pędów.
Tekst i zdjęcie tytułowe: Bożka Piotrowska
|
Artykuł pochodzi z magazynu |
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
