Spis treści
Bodziszki to rośliny strefy umiarkowanej
Rodzaj Geranium obejmuje ponad 400 gatunków roślin, najczęściej jednorocznych oraz bylin. W stanie dzikim występują przede wszystkim na obszarach strefy umiarkowanej na obu półkulach. Nieliczne gatunki występują także w południowej Afryce, na Wyspach Kanaryjskich czy na Maderze. Niewielka część gatunków znalazła uznanie w oczach ogrodników i z chęcią sadzone są w ogrodach, a także znajdują zastosowanie w zieleni miejskiej. Przez ostatnie kilkadziesiąt lat popularność bodziszków rosła i doczekaliśmy się wielu bardzo ciekawych odmian, z których część z powodzeniem można uprawiać także w polskich ogrodach.
Zróżnicowanie gatunkowe i odmianowe
W Polsce w stanie dzikim występuje kilkanaście gatunków bodziszka, a te najbardziej cenne to m.in. bodziszek czerwony (Geranium sanguineum), bodziszek łąkowy (Geranium pratense), bodziszek żałobny (Geranium phaeum).
W swoim naturalnym środowisku bodziszki to raczej „wszędobylskie” rośliny, które można spotkać zarówno w widnych lasach, na łąkach, w zaroślach, jak i na terenach górskich. Dzięki temu w naszych ogrodach bodziszki doskonale odnajdują się zarówno w zacienionych zakątkach ogrodu, jak i tych bardziej nasłonecznionych. W tym bogactwie znajdziemy także gatunki, które dobrze będą rosły w pobliżu oczka wodnego oraz w ogrodzie skalnym. Najmniejsze bodziszki osiągają zaledwie 10-15 cm wysokości, a największe przekraczają nawet metr, choć w ogrodach uprawia się głównie gatunki, których wysokość osiąga maksymalnie do około 70-80 cm.
Bodziszki to rośliny dekoracyjne z kwiatów, jak i liści. Tworzą one zwarte kępy bądź też ścielą się po podłożu.
- Liście bodziszków są zróżnicowane pod względem wielkości (od kilku do ponad 20 cm długości), klapowane, zależnie od gatunku mniej bądź bardziej powycinane. Zazwyczaj zielone, czasem srebrzystoszare, brązowawe czy też jasno nakrapiane. Niektóre gatunki i odmiany ładnie przebarwiają się w okresie jesieni.
- Kwiaty bodziszków zależnie od gatunku i odmiany mają zazwyczaj do kilku centymetrów średnicy. Kwitną w odcieniach różu, fioletu, mogą być także lekko czerwone, niebieskawe bądź białe.
Bodziszki, które warto, zaprosić do ogrodu
Jednym z najczęściej uprawianych bodziszków w ogrodach jest bodziszek wspaniały (Geranium x magnificum). To mieszaniec bodziszka iberyjskiego z bodziszkiem wielkopłatkowym. Tworzy zwarte, półkoliste kępy w okresie kwitnienia osiągające do około 50-70 cm wysokości. Liście zielone, klapowane, głęboko powycinane, jesienią przebarwiają się w odcieniach pomarańczy i czerwieni co także jest wielkim atutem tego bodziszka. Jego duże niebieskofioletowe kwiaty ukazują się późną wiosną i wczesnym latem. Niestety jak na tak dekoracyjne kwitnienie jest ono zdecydowanie za krótkie. Ten bodziszek jest sterylny, dlatego też rozmnażamy go wyłącznie wegetatywnie poprzez podział.
Doskonale sobie radzi zarówno na stanowisku słonecznym, jak i półcienistym, choć na stanowisku słonecznym jest bardziej zwarty i się tak nie pokłada, jak w półcieniu. Mniej podatna na pokładanie się jest odmiana ‘Rosemoor’, która jest trochę niższa od formy podstawowej. Bodziszek ten idealnie się sprawdzi jako roślina obwódkowa. Ładnie komponuje się z m.in. z różami i z powodzeniem można go wykorzystać do obsadzania powierzchni pod drzewami i krzewami.
Jako roślina okrywowa, która poradzi sobie zarówno na stanowisku półcienistym, jak i słonecznym sprawdzi się bodziszek korzeniasty (Geranium macrorrhizum). Bodziszek ten jest bardzo tolerancyjny i łatwo adaptuje się nawet w mniej przychylnych warunkach. Osiąga do około 30-40 cm wysokości i dużo większą szerokość. Rozrasta się za pomocą krótkich, podziemnych kłączy. Jego jasnozielone liście, jak i cała roślina są aromatyczne, zwłaszcza po roztarciu. Barwa kwiatów zależna od odmiany, od białej (‘Album’), przez różową (‘Ingwersen’s Variety’) po purpurę (‘Czakor’). Bodziszek korzeniasty dostępny jest także w odmianie charakteryzującej się kremowo nakrapianymi liśćmi (‘Variegatum’). Kwitnienie tego bodziszka przypada na późną wiosnę i wczesne lato.
Jako roślinę okrywową traktuje się także bodziszka kantabryjskiego (Geranium x cantabrigiense), bardzo popularnego zwłaszcza w odmianie ‘Cambridge’. Gatunek ten to mieszaniec wcześniej wspomnianego bodziszka korzeniastego z bodziszkiem dalmackim. Osiąga on około 25-30 cm wysokości, a jego kwitnienie przypada na maj- lipiec. Bodziszek kantabryjski nie ma większych wymagań, radzi sobie nawet z nie za długimi okresami suszy. Tworzy zwarte, a zarazem dość niskie kobierce, które z powodzeniem można tworzyć nie tylko w ogrodach przydomowych, ale także w zieleni miejskiej. Dekoracyjny jest nie tylko z kwiatów, ale także z liści, które jesienią ładnie się przebarwiają.
Kolejnym bodziszkiem, który warto zaprosić do ogrodu jest bodziszek żałobny (Geranium phaeum). Mimo że daje obfity samosiew, warto po niego sięgać ze względu na dekoracyjne kwiaty, jak i liście. Ten rodzimy gatunek może rosnąć na stanowisku słonecznym i zacienionym. Osiąga do około 60-80 cm wysokości przy trochę mniejszej szerokości. Jego śliwkowe kwiaty ukazują się późną wiosną i wczesnym latem. Dostępny jest w wielu odmianach. Jedną z nich jest odmiana ‘Samobor’, charakteryzująca się wyraźnym fioletowym pierścieniem na liściach. Sporo jest odmian tego gatunku, charakteryzujących się jaśniejszymi liśćmi, często z kremowymi przebarwieniami np. odmiana ‘Margaret Wilson’ czy też ‘Variegatum’. Na biało kwitnie odmiana ‘Album’. Aby ograniczyć samosiew, należy po przekwitnięciu usuwać kwiatostany, nie dopuszczając w ten sposób do dojrzenia nasion.
W ogrodzie skalnym warto posadzić bodziszka dalmackiego (Geranium dalmaticum). Ten niewielki, bo osiągający zaledwie do około 10 cm wysokości bodziszek nie ma większych wymagań i kwitnie w pierwszej połowie lata. Natomiast na skarpie można posadzić zadarniającego bodziszka himalajskiego (Geranium himalayense). Osiąga on około 30- 40 cm wysokości, kwitnie w czerwcu- lipcu. Kwiaty ma fioletowe z odcieniem niebieskiego. Nie ma większych wymagań, radzi sobie w suchszym podłożu. Można go nabyć w wielu odmianach różniących się m.in. barwą kwiatów.
Wielu ciekawych odmian doczekał się także bodziszek łąkowy (Geranium pratense), który z powodzeniem można uprawiać w ogrodach naturalistycznych. W stanie dzikim porasta on m.in. wilgotne łąki, a jego wysokość osiąga do około 70 cm. Przykładowe odmiany bodziszka łąkowego to m.in. ‘Album’ (kwiaty białe), ‘Laura’ (kwiaty białe pełne) oraz ‘Purple Ghost’ (kwiaty białe, ciemne, fioletowobrązowe liście).
Warto jeszcze wspomnieć o rodzimym bodziszku czerwonym (Geranium sanguineum), który bardzo chętnie uprawiany jest w ogrodach. Osiąga on do około 30- 50 cm wysokości, tworząc półkoliste, zwarte kępy. Jego karminowoczerwone kwiaty ukazują się od końca wiosny nawet do jesieni. Dostępny jest w wielu odmianach np. kwitnącej na biało ‘Album’.
Z ciekawych odmian mieszańcowych nie sposób nie wspomnieć o Rozanne (‘Gerwat’). To jeden z najpiękniejszych, a zarazem najbardziej pożądanych bodziszków. Osiąga do około 60 cm wysokości i podobną szerokość. Kwiaty tego bodziszka są duże, niebieskofioletowe i ukazują się od końca wiosny aż do późnej jesieni. To najdłużej kwitnący bodziszek uprawiany w ogrodach. Doskonały na rabaty bylinowe, na obrzeża rabat, obsadzania wolnych miejsc między krzewami, naturalistycznych kompozycji.
Inne odmiany mieszańcowe, warte uprawy to m.in. ‘Ann Folkard’ (odmiana o ładnych fioletowopurpurowych kwiatach z ciemnym środkiem), ‘Johnson’s Blue’ (błękitne kwiaty), ‘Patricia’ (kwiaty intensywnie różowe z ciemnym oczkiem i wyraźnym żyłkowaniem) oraz ‘Orion’ (duże niebieskofioletowe kwiaty).
Bodziszki nie tylko do ogrodu
Uniwersalne a zarazem bardzo trwałe bodziszki można uprawiać zarówno na słonecznych, jak i bardziej zacienionych rabatach. Wybrane gatunki doskonale sprawdzą się jako rośliny okrywowe bądź też obwódkowe. Wiele z nich nadaje się do uzupełnienia wolnych przestrzeni pod krzewami i drzewami. Bardzo ładnie komponują się m.in. z różami.
Bodziszki szybko przyrastają, a poza tym prezentują się „dziko”, co sprawia, że są idealnym wyborem przy tworzeniu ogrodów naturalistycznych. Niektóre bodziszki z powodzeniem można uprawiać także na skalniakach, a nawet w pojemnikach. Ładnie zaprezentują się w założeniach parkowych, na łąkach kwietnych, a także w zieleni osiedlowej.
Uprawa i pielęgnacja bodziszek ogrodowych
Stanowisko
Bodziszki uprawiamy na stanowiskach półcienistych, a także słonecznych, zależnie od gatunku. Wiele z nich jest na tyle tolerancyjna, że będą dobrze rosły zarówno w rozproszonym cieniu pod koronami drzew, jak i na słonecznych rabatach.
Podłoże
Jeżeli chodzi o podłoże, bodziszki nie są jakoś szczególnie wymagające. Dobrze będą rosły w przeciętnym podłożu ważne, aby nie było ono za ciężkie i mokre.
Podlewanie
Nawadniamy je w razie potrzeby, a więc najczęściej po posadzeniu i w okresie aklimatyzacji na nowym stanowisku. Dobrze ukorzenione bodziszki dobrze sobie radzą nawet w okresie suszy. Systematycznego podlewania wymagają jedynie bodziszki uprawiane w pojemnikach.
Nawożenie
Podsypanie roślin późną jesienią kompostem w zupełności wystarczy. W razie potrzeby można zastosować nawóz dla roślin kwitnących.
Mrozoodporność
Gatunki najczęściej uprawiane w polskich ogrodach dobrze zimują, nie sprawiając większych problemów. Jeżeli pojawi się problem z zimowaniem, to najczęściej wynika on ze zbyt mokrego, mało przepuszczalnego podłoża.
Choroby i szkodniki
Bodziszki nie należą do roślin podatnych na choroby i szkodniki, a jak już pojawi się jakiś problem, to w przypadku chorób może być to mączniak prawdziwy, czasem rdza. Jeżeli chodzi o szkodniki, należy uważać m.in. na larwy opuchlaków, a także mszyce.
Podpieranie
Wyższe bodziszki mogą się pokładać zwłaszcza po deszczu, dlatego też warto je podpierać, aby nie straciły na swojej dekoracyjności.
Rozmnażanie bodziszków
Bodziszki uprawiane w ogrodach najczęściej rozmnaża się poprzez podział wczesną wiosną albo po kwitnieniu. To najłatwiejszy sposób, tym bardziej że bodziszki szybko się rozrastają. Wiele z nich daje samosiew, pamiętajmy jednak, że w przypadku odmian, nowe pokolenie nie powtórzy w pełni cech rośliny matecznej, dlatego poprzez nasiona rozmnaża się głównie gatunki, a nie odmiany. Wybrane gatunki ze względu na głęboki system korzeniowy łatwiej jest rozmnożyć poprzez odrosty korzeniowe. W taki sposób można rozmnożyć m.in. bodziszka czerwonego.
Tekst: Grzegorz Bogucki, zdjęcie tytułowe: Paul Maguire / Adobe Stock
Jesienne kwiaty 
Dzikie zwierzęta 
Ochrona przed mrozem 
Iglaki 
Owoce 
Warzywa 
Trawy ozdobne 
Ptaki 
Filmy ogrodnicze 
