Jadalne róże w ogrodzie | Jakie gatunki i odmiany można zjeść? Co zrobić z płatków i owoców?

Niezwykłe smaki i właściwości odżywcze róż

Jadalne płatki kwiatów lub owoce róż to nie tylko ciekawe, oryginalne smaki, ale także bogate źródło cennych dla naszego zdrowia składników odżywczych. Różnego rodzaju przetwory z róż zawierają przede wszystkim bardzo dużo witaminy C, a także A, B, E i K, a także minerały, takie jak cynk, fosfor, magnez, potas i wapń. Uwagę zawraca szczególnie wysoka zawartość witaminy, a owoce róży dzikiej (Rosa canina) wyróżniają się największą zawartością witaminy C spośród wszystkich owoców – od 250 do 800 mg/100 g. 

Jadalne części róż (płatki lub owoce) zwykle nie są zalecane do zjadania na surowo, a bardziej jako składniki smacznych i zdrowych przetworów, czy napojów, olejków lub jako dodatki do różnego rodzaju potraw. Dla przykładu płatki niektórych róż z dodatkiem cukru są od dawna wykorzystywane do przyrządzania marmolad, czy konfitur oraz win, nalewek i deserów. Inne z kolei stosuje się jako dodatek lub składnik herbat lub aromatyzowania alkoholi i różnego rodzaju dań. 

Od wieków uważa się, że największe walory smakowe, zdrowotne czy kulinarne posiadają raczej róże, które rzadziej sadzimy w ogrodzie jako krzewy ozdobne, a przede wszystkim róża dzika (Rosa canina), a także róża pomarszczona (Rosa rugosa), róża damasceńska (Rosa damascena), róża francuska (Rosa gallica) oraz róża stulistna (Rosa x centifolia).

Które róże mają jadalne owoce? 

Do produkcji różnego rodzaju przetworów, np. soków, syropów, nalewek, dżemów, marmolad są wykorzystywane owoce (ale też płatki) róży dzikiej i róży pomarszczonej. 

Róża dzika, nazywana też różą psią lub szypszyną, to zwykle dość rozłożysty, wysoki krzew, dorastający do ponad 2-3 m wysokości z przewieszającymi się łukowato pędami. Pięciopłatkowe kwiaty są zwykle jasnoróżowe (czasami białawe), a owoce purpurowo-czerwone i lekko wydłużone o długości do 3 cm. 

Z kolei róża pomarszczona (lub fałdzistolistna) i jej odmiany, często stosowana do nasadzeń miejskich jest niższa (dorasta do około 1 m wysokości), także rozrastająca się na boki, ale bardziej zagęszczona. Jej owoce są również czerwone, ale bardziej zaokrąglone i spłaszczone, osiągające zwykle około 2-3 cm wysokości i szerokości. Liście są z wierzchu ciemnozielone, błyszczące i pomarszczone, a od spodu szaro-zielone i lekko omszone. Ładne, przyjemnie pachnące kwiaty o rozłożonych płatkach są zwykle różowe, purpurowo-czerwone, rzadziej białe. 

Znane róże o jadalnych płatkach 

Jedną z najbardziej cenionych róż, której płatki są nie tylko jadalne, ale też wykorzystywane do produkcji zapachowych olejków i wód różanych jest róża damasceńska. Choć ten mieszańcowy gatunek pochodzi z południa Europy, to nadaje się do uprawy także w Polsce, ale najlepiej uprawiać odmiany najbardziej odporne na niskie temperatury. Krzew wyróżnia się dużymi, pełnymi lub półpełnymi, różowymi kwiatami (czasem białymi lub pomarańczowo-łososiowymi u odmian) o bardzo intensywnym, różanym zapachu. Dorasta do około 1,5-2 m wysokości i tworzy luźny, rozłożysty pokrój. 

Silnie i przyjemnie pachną także dość duże, pięciopłatkowe, pojedyncze, różowe kwiaty róży francuskiej. Jest to rozłożysty krzew o ciemnozielonych liściach, dorastający do około 1 m wysokości z cienkimi, prostymi pędami pokrytymi zróżnicowanymi kolcami. Róża francuska i jej odmiany o aromatycznych kwiatach są od wieków uprawiane w ogrodach, także w Polsce. 

Gatunkiem, który również wyróżnia się pięknymi, pełnymi kwiatami z bardzo dużą ilością płatków (stąd nazwa „stulistna”) i przyjemnym, intensywnym zapachem jest róża stulistna. Powstała we Francji jako mieszaniec różnych gatunków róż i jest uprawiana od XVI wieku. Duże, miseczkowate kwiaty są zwykle różowe lub czerwonawe, a krzew tworzy dość gęsty, rozłożysty pokrój i może dorastać do około 2 m wysokości. Istnieje wiele odmian róży stulistnej i są one chętnie uprawiane jako krzewy ozdobne. 

Pachnące, jadalne płatki kwiatów róży stulistnej, podobnie jak róży francuskiej, czy damasceńskiej są używane głównie do produkcji konfitur, ale tez w przemyśle perfumeryjnym, jako główny składnik olejku różanego, czy wody różanej.

Jak wykorzystać płatki lub owoce jadalnych róż? 

Jeśli posadzimy w ogrodzie wspomniane gatunki jadalnych róż, możemy sami przyrządzić bardzo smaczne i zdrowe przetwory (np. syropy, dżemy, czy konfitury) z ich płatków.

Najlepiej nadają się do tego płatki róży pomarszczonej, stulistnej, francuskiej, czy damasceńskiej. Wystarczy zebrać płatki pod koniec kwitnienia, lekko je zetrzeć, zasypać cukrem w słoiczku i poddać pasteryzacji. Otrzymamy oryginalne dodatki do deserów, ciast, czy herbat, które z pewnością będą wspierać zdrowie i odporność naszego organizmu. 

Z kolei jadalne owoce róż (dzikiej, czy pomarszczonej) są przetwarzane raczej w szerszej produkcji, ponieważ wymagają specjalnej obróbki przed wykorzystaniem. Najpierw należy delikatnie wydrążyć w nich otwory, aby usunąć z ich miąższu nasiona z włoskami. Z tak przygotowanych owoców wytwarza się głównie bardzo cenione soki lub syropy pełne witamin, nalewki oraz różnego rodzaju dżemy, marmolady i inne przetwory.

Pyszne różane przepisy

Konfitura z płatków róż
Dżem z owoców róży
Płatki róży w cukrze
Sok z owoców róży

Tekst: Maciej Aleksandrowicz, zdjęcie tytułowe: LIGHTFIELD STUDIOS, StockHouse / Adobe Stock