Produkcja Integrowana i Ekologiczna. Jakie są zasady i korzyści?

Dlaczego warto rozważyć przejście na produkcję integrowaną i ekologiczną?

Produkcja integrowana (IPR) to więcej niż tylko integrowana ochrona roślin, która obowiązuje w Polsce od 2014 roku. Oczywiście integrowana ochrona jest tu podstawą, ale dodatkowo owoce i warzywa czy inne płody rolne są produkowane z wykorzystaniem postępu technicznego i biologicznego w uprawie i nawożeniu, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony środowiska. W integrowanej produkcji roślin zaleca się m.in.: stosowanie zrównoważonych metod walki ze szkodnikami i chorobami (przed metodą chemiczną należy wykorzystać metody niechemiczne: biologiczne, fizyczne i mechaniczne), wykorzystywanie naturalnych metod upraw, wdrażanie płodozmianu, stosowanie zdrowego i bezpiecznego materiału nasadzeniowego, wybór odmian odpornych na choroby i szkodniki, zrównoważone nawożenie, nawadnianie i wapnowanie, zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób i szkodników w uprawach.

Dodatkowym wymogiem jest dokumentowanie zabiegów i stosowanych środków w notatniku integrowanej produkcji roślin, a także systematyczne czyszczenie i konserwacja sprzętów wykorzystywanych do pracy z uprawami.

Bardzo podobnie przedstawiają się zasady obowiązujące w produkcji ekologicznej, z tym, że producent ma jeszcze bardziej ograniczone możliwości nawożenia i ochrony roślin, gdyż może korzystać jedynie z wyznaczonych produktów przeznaczonych do produkcji „eko”. Wprawdzie IPR jest dobrowolnym certyfikowanym systemem jakości żywności, ale przystąpienie do tego systemu, podobnie jak do produkcji ekologicznej, czy „zero pozostałości” niesie za sobą szereg korzyści – dla środowiska, dla konsumenta i dla producenta.

Korzyści dla środowiska

Wprowadzenie integrowanej lub ekologicznej produkcji niesie za sobą szereg korzyści dla środowiska. Za najważniejszą należy uznać ograniczenie eutrofizacji. Eutrofizacja to proces wzbogacania zbiorników wodnych w pierwiastki biogenne, co prowadzi do wzrostu trofii (czyli żyzności wód). Choć eutrofizacja może być naturalnym procesem, działalność człowieka, taka jak m.in. intensywne nawożenie, przyspiesza ten proces. W rezultacie dochodzi do masowego rozwoju glonów, spadku przezroczystości wody i deficytów tlenowych.

Kluczowym działaniem w walce z eutrofizacją jest zrównoważone rolnictwo, a bliżej rozważne stosowanie nawozów na polach uprawnych. W integrowanej produkcji i w rolnictwie ekologicznym znacznie ogranicza się stosowanie syntetycznych nawozów na korzyść produktów organicznych. Dodatkowo wskazane jest wykonywanie analiz gleby i roślin i na tej podstawie stosowanie tylko takich ilości składników pokarmowych, jakie są niezbędne do prawidłowego wzrostu roślin i plonowania (na podstawie faktycznego zapotrzebowania).

Wykorzystywanie mierników sprawdzających stopień uwilgotnienia gleby to także jedna z metod integrowanego zarządzania nawadnianiem, czyli element integrowanej produkcji roślin. Dla środowiska ma to znaczenie w kontekście wykorzystania wody tylko w takich ilościach, na jakie roślina w danym momencie ma zapotrzebowanie. Zwykle nawadnianie „na oko” to większe i bezzasadne wykorzystanie wody w gospodarstwach prowadzące do jej okresowych braków w źródłach lub podniesienia kosztów produkcji.

W integrowaną produkcję roślin wpisane są także ograniczenie stosowania środków ochrony roślin nieselektywnych dla organizmów pożytecznych oraz niebezpiecznych dla pszczół i owadów zapylających. Oznacza to znaczną poprawę bioróżnorodności w środowisku, na polach uprawnych i w ich otoczeniu. To może bezpośrednio prowadzić do zmniejszenia presji szkodników na polach uprawnych na skutek większej liczebności wrogów naturalnych szkodników, np. złotooków, biedronek, roztoczy z rodziny dobroczynkowatych. Z drugiej zaś strony stosowanie środków bezpiecznych dla owadów zapylających skutkuje większą ich liczebnością i lepszym zapyleniem roślin uprawnych.

Korzyści dla producenta

Płody rolne spełniające zasady IPR są coraz szerzej poszukiwane, szczególnie na rynkach zagranicznych. Dostawcy mają spełniać nie tylko określone standardy bezpieczeństwa, lecz także wypełniać wysokie wymagania dotyczące wpływu produkcji na środowisko. Dla wielu producentów IPR czy w systemie ekologicznym może otworzyć nowe możliwości sprzedaży i pomóc negocjować bardziej korzystne ceny zbytu. W innych krajach UE producenci już zauważyli, że stosowanie zasad IPR pozwala na uzyskanie wyższych cen. Daje też możliwości eksportu, więc znika problem zagospodarowania owoców w przypadku zwiększonej podaży na rynku krajowym.

Ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin na korzyść innych niż chemiczne metody to także zapobieganie powstawaniu odporności agrofagów na stosowane substancje czynne. W przyszłości, przy mniejszej liczbie dopuszczonych do obrotu substancji czynnych, ułatwi to producentom ich dobre wykorzystanie i zapewni skuteczność ochrony.

Korzyści dla konsumenta

Rosnąca świadomość konsumentów sprawia, że najbardziej pożądane są owoce o niższej zawartości metali ciężkich, azotanów, azotynów i pozostałości pestycydów. Rosnąca świadomość konsumentów sprawia, że na wielu rynkach widoczny jest trend produkcji żywości "Bez pozostałości". IPR, podobnie jak system ekologiczny pozwalają na wypełnienie w dużym zakresie wymogów bezpieczeństwa żywności i ochrony środowiska w ramach innych komercyjnych systemów jakości wymaganych np. przez wielkopowierzchniowe sieci handlowe (np. GlobalGAP).

Płody rolne spełniające zasady IPR są coraz szerzej poszukiwane, szczególnie na rynkach zagranicznych. Dostawcy mają spełniać nie tylko określone standardy bezpieczeństwa, ale także wypełniać wysokie wymagania dotyczące wpływu produkcji na środowisko. Dla wielu producentów IPR czy w systemie ekologicznym może otworzyć nowe możliwości sprzedaży i pomóc uzyskać wyższe ceny zbytu.

Dodatkowym systemem produkcji jest zero pozostałości – system wprowadzany dobrowolnie przez wielu producentów rolnych w krajach takich, jak Hiszpania, Portugalia, Francja czy Włochy. W tym wypadku zwraca się jeszcze większą uwagę na stosowanie środków ochrony roślin, a przede wszystkich dobiera się je w taki sposób, aby nie były one obecne w płodach rolnych w momencie zbioru. Jest to obecnie system, który dba o zdrowie i bezpieczeństwo końcowego odbiorcy żywności. Jest on stawiany obok systemu produkcji ekologicznej, która także gwarantuje żywność bezpieczną pod względem stosowanych środków ochrony i nawozów.

Podsumowując, Integrowana Produkcja (IP) przynosi wiele korzyści, zarówno dla żywności, jak i dla konsumentów. W systemie IP stosuje się mniej pestycydów i nawozów sztucznych, co przekłada się na niższą zawartość pozostałości SOR. Taki system produkcji promuje zrównoważone praktyki rolnicze, minimalizując negatywny wpływ na glebę, wodę i przyrodę. IP zapewnia konsumentom pewność, że spożywają bezpieczną żywność.

Źródło: informacje prasowe kampanii "Czas na zrównoważoną produkcję owoców"