Choroby modrzewi – objawy, zapobieganie i zwalczanie

Najczęstsze zagrożenia. Skąd się biorą choroby i na co chorują modrzewie?

W ogrodach najczęściej sadzimy i uprawiamy modrzew europejski (Larix decidua) oraz modrzew japoński (Larix kaempferi) i ich liczne, dekoracyjne odmiany, np. szczepione na pniu formy kuliste lub płaczące o malowniczych, zwisających pędach. 

Modrzewie w ogrodach są drzewami o niewielkich wymaganiach, zadowalającymi się przeciętnymi, przepuszczalnymi, lekko kwaśnymi ogrodowymi glebami i raczej rzadko atakowanymi przez choroby. Dla optymalnego wzrostu potrzebują jednak przede wszystkim miejsc w pełni nasłonecznionych, ponieważ w cieniu rosną bardzo słabo. W uprawie modrzewi należy także unikać zbyt obfitego nawadniania i nadmiaru wilgoci w podłożu, ale też gleb bardzo suchych, piaszczystych, lekkich, ponieważ gatunek ten nie lubi takich warunków. 

Warto o tym pamiętać, bo bardzo często niewłaściwe warunki uprawy wpływają na gorszą kondycję modrzewi, co objawia się różnymi naturalnymi reakcjami fizjologicznymi drzew, w tym np. opadaniem igieł, słabszym wzrostem, zaburzeniem pokroju drzewa. Zazwyczaj nie są to objawy chorobowe, a po prostu wynik złego doboru stanowiska lub podłoża dla rośliny. 

Dodatkowo, nawet przy odpowiedniej uprawie, ale np. na skutek niekorzystnych czynników atmosferycznych (np. długie okresy opadów, wilgotna wiosna) mogą rozwijać się choroby grzybowe na modrzewiach, z których najgroźniejszymi i najczęściej dotykającymi te drzewa są opadzina modrzewia i rak modrzewia. 

Fot. tramp51 / Adobe Stock

Żółknięcie i opadanie igieł, czyli opadzina modrzewia 

Do najczęstszych chorób występujących na modrzewiach należy opadzina, która powodowana jest przez grzyb Meria laricis, patogena powodującego, przedwczesne (z początkiem czerwca i także później latem), stopniowe żółkniecie i brunatnienie, a następnie opadanie igieł. 

Grzyb infekuje igły i wnika do tkanek poprzez aparaty szparkowe, czyli struktury służące roślinie do oddychania. W ich okolicy, na dolnej stronie igieł tworzą się białawe, drobne punkty, czyli skupienia strzępków grzybni, gdzie rozwijają się zarodniki. Objawy choroby można zaobserwować już w maju, kiedy to igły zaczynają żółknąć i brunatnieć od ich szczytu, w dół do nasady. Część igieł może od razu opaść, a pozostałe żółkną, ale pozostaje na drzewie. 

Najbardziej wrażliwe na ataki opadziny są młode sadzonki (1-2 letnie) modrzewia europejskiego, nieco bardziej odporny jest modrzew japoński. Choć opadzina atakuje głównie igły, to przy dużym nasileniu choroby, ogołocenie drzew z wszystkich igieł zaburza procesy asymilacyjne i roślina zamiera. Choroba rozwija się szczególnie szybko w czasie wilgotnej pogody i w trakcie lat z częstymi opadami wiosną. 

Jak walczyć z opadziną modrzewia? 

Grzyb zimuje w opadłych igłach pod drzewem i w kolejnym sezonie, ponownie infekuje, dlatego jednym z zabiegów profilaktycznych jest dokładne wygrabianie i usuwanie z ogrodu porażonych igieł i pędów. Zapobiegawczo, w okresie bezlistnym (np. jesienią lub bardzo wczesną wiosną) można też wykonać opryski preparatem przeciwgrzybowym Miedzian. Dodatkowo, interwencyjnie lub zapobiegawczo zaleca się zwalczać opadzinę modrzewia za pomocą oprysków uniwersalnymi preparatami przeciwgrzybowymi, np. Switch lub Scorpion. Zabiegi te najlepiej wykonać 2-3 razy, co 7-10 dni, od momentu pękania i rozwoju pączków wiosną. 

Narośla na grubszych gałęziach – rak modrzewia 

Inną, groźna chorobą grzybową, mogącą pojawić się zarówno na młodych, jak i nieco starszych drzewach jest rak modrzewia, powodowany przez grzyb Lachnellula willkommii. Najbardziej wrażliwe i podatne są młode drzewa modrzewia europejskiego a większa odpornością wykazuje się modrzew eurojapoński (Larix x eurolepis), czyli naturalny mieszaniec modrzewia europejskiego i japońskiego. 

Choroba atakuje w tym przypadku gównie pień i pędy modrzewi, z których najmłodsze szybko zamierają, a na starszych i grubszych w miejscach korowina zapada się. Następnie tworzą się tam rany, pęknięcia i zrakowacenia (narośla), z których dodatkowo wycieka żywica. Wyciekająca z ran i narośli żywica ciemnieje, korowina wokół ran łuszczy się i odpada, odsłaniając drewno, które także ciemnieje i staje się czerwono-brązowe.

Ponadto, w miejscach, gdzie korowina zamiera tworzy się żółtawa grzybnia. Bardzo często pęd powyżej narośli zamiera. W kolejnych latach choroba rozprzestrzenia się, atakuje kolejne grubsze pędy (tworzą się na nich zrakowacenia), co osłabia je i sprawia, że stają się podatne na uszkodzenia i złamania (np. w wyniku silnych wiatrów). Do infekcji dochodzi najczęściej poprzez blizny po opadłych igłach na pędach oraz przez rany lub inne uszkodzenia drewna. Zakażeniu sprzyjają też późne przymrozki wiosenne, uszkadzające tkanki oraz naturalna podatność konkretnych gatunków modrzewia. 

Jak zapobiegać rakowi modrzewia? 

Rak modrzewia (tak jak inne raki drzew) jest trudny do całkowitego wyleczenia, dlatego najlepiej unikać zakażenia lub eliminować jak najszybciej z uprawy drzewa zaatakowane, by nie zakażały kolejnych. Warto dobrze dobierać stanowisko do uprawy modrzewi, aby były jak najmniej narażone na przymrozki i przemarznięcia ułatwiające infekcję. Dodatkowo, w ramach profilaktyki, warto regularnie przycinać drzewa i usuwać chore pędy. 

W przypadku zauważenia pierwszych objawów raka na pędach, szybką reakcją można też ograniczyć rozwój choroby. W tym celu konieczne jest wycięcie ostrym nożem porażonego fragmentu, oczyszczenie rany (do zdrowego drewna) i zasmarowanie maścią ogrodniczą lub innym preparatem do zasmarowywania ran drewna (np. Fubaben, Lacbalsam), chroniącym przed infekcjami grzybowymi. Dodatkowo, warto wykonać 2-3 opryski drzewa fungicydem o szerokim spektrum działania, np. Scorpion.

Zdjęcie tytułowe: Andrea Izzotti, Sergei Telenkov / Adobe Stock