Niezliczona ilość odmian o różnych brawach dekoracyjnych kwiatów i ładne zimozielone liście sprawiają, że różaneczniki należą do najbardziej lubianych i popularnych krzewów ogrodowych. Mają jednak swoje wymagania i mogą być atakowane przez choroby lub szkodniki, dlatego trzeba zapewnić im optymalne warunki oraz reagować, gdy zauważymy niepokojące objawy.
Błędy w uprawie a rozwój chorób rododendronów
Zmniejszenie ryzyka chorób w dużej mierze zależy od zapewnienia rododendronom niezbędnych dla ich rozwoju warunków. Przede wszystkim, potrzebują kwaśnej gleby (pH 3,5-5,5), ponieważ warunkuje to przyswajanie przez korzenie roślin składników odżywczych. Jeśli więc rosną w podłożu o zbyt wysokim pH (zasadowym), nie będą w stanie pobierać pokarmu z podłoża, będą osłabione, nie będą dobrze się rozwijać, a przez to stracą odporność i staną się łatwym celem dla chorób. Z tego względu, do uprawy rododendronów najlepiej przeznaczyć specjalne podłoża (oferowane w sklepach) na bazie kwaśnego torfu, a dodatkowo ściółkować rośliny korą sosnową.
Złe warunki uprawy i niedożywienie (brak nawożenia) mogą być też przyczyną powstawania objawów fizjologicznych, np. braku wody, czy niedoborów (nienaturalnie odbarwione i wyblakłe liście - chloroza, czy pożółkłe pędy, a także różnego rodzaju rozlane plamy na liściach). Groźne i powodujące mocne osłabienie krzewów, powstawanie niepokojących objawów, czy nawet zamieranie może być także przenawożenie krzewów.
Warto też pamiętać, aby nie sadzić tych krzewów na ciężkich, podmokłych glebach, ponieważ nadmiar wilgoci w glebie także szybko prowadzi do pojawienia się chorób i zamierania całych roślin. Najlepiej będą się także czuły w miejscach półcienistych lub tam, gdzie słońce dociera tylko na parę godzin w ciągu dnia, ponieważ stanowisko bardzo mocno i stale nasłonecznione im nie służy.
Jak rozpoznać i zwalczać choroby rododendronów?
Najlepszą metodą uniknięcia chorób jest profilaktyka, czyli zapewnienie właściwych warunków uprawy i pielęgnacji. Może się jednak zdarzyć, że np. w wyniku niekorzystnych warunków atmosferycznych dojdzie do infekcji, a w takim przypadku najlepiej reagować jak najszybciej. Różaneczniki mogą być infekowane przez różne choroby, głównie grzybowe.
Najgroźniejsza choroba rododendronów
Do bardzo często występujących w uprawach tych krzewów należy fytoftoroza – zdecydowanie najgroźniejsza, odglebowa choroba grzybowa rododendronów i innych roślin (np. iglaków), której sprawcą jest grzyb Phytophtora.
Patogen rozwija się w podłożu, infekuje system korzeniowy, a następnie całą roślinę. Typowe objawy to matowienie i zwijanie się liści do dołu oraz więdniecie poszczególnych gałęzi. Ponadto, u podstawy pędów (po lekkim zdrapaniu kory) widać brązowiejącą i zamierającą tkankę, co oznacza, że choroba postępuje od korzeni wzwyż. Atakowane są wiązki przewodzące w tkankach, co hamuje pobieranie wody, składników pokarmowych i stopniowo zamierają pojedyncze pędy lub cały krzew. Rozwojowi fytoftorozy sprzyja nadmiar wilgoci w glebie, a przy dużym nasileniu choroby i bez oprysków, rośliny są nie do uratowania i należy je usunąć z ogrodu oraz odkazić podłoże.
Aby unikać choroby, należy dbać o rozsądne podlewanie krzewów oraz sadzić je w czystym, świeżym podłożu (np. w gotowym substracie do roślin kwasolubnych), a także profilaktycznie, na początku sezonu podlać krzewy roztworem specjalistycznych środków, np. MAGNICUR ENERGY (Previcur) lub PROPLANT (należy też podlewać nimi krzewy po zauważeniu pierwszych objawów). Można również opryskiwać rośliny środkami RIDOMIL GOLD lub BIOSEPT ACTIVE SPRAY (naturalny ekstrakt grejpfruta. Gdy w pobliżu chorej rośliny rosną inne okazy, także należy je podlać specjalnym preparatem lub opryskać, aby ograniczyć przenoszenie się infekcji.
Biały nalot na liściach rododendronów
Na liściach lub innych organach rododendronów może pojawiać się (od lata do jesieni) białawy, mączysty nalot, co jest charakterystycznym objawem innej powszechnej choroby – mączniaka prawdziwego. Najlepiej jak najszybciej usuwać porażone części krzewu oraz wykonać oprysk specjalnymi preparatami, np. SCORPION, TOPAS, SAPROL lub innymi przeznaczonymi do zwalczania tej choroby.
Małe plamki
Rododendrony mogą być tez atakowane przez antraknozę, której objawem są liczne drobne plamki na liściach lub na pędach - najpierw szare, a z czasem brązowiejące i otoczone jasnobrązową obwódką. Przy dużym nasileniu choroby plamy zlewają się ze sobą, liście zaczynają opadać, a wzrost i kwitnienie roślin są zahamowane. Podobne objawy może powodawać plamistość liści, która rozwija się na osłabionych roślinach. Na liściach powstają brunatne lub czarne plamy z czerwonawą otoczką na obwodzie, w wyniku czego liście mogą zamierać i opadać. Zarówno antraknozę, jak i plamistości liści najlepiej zwalczać po zauważeniu pierwszych objawów, stosując np. opryski uniwersalnym środkiem SCORPION (co najmniej 2-razy, co 10 dni).
Pleśń
Do powszechnych chorób różaneczników należy też szara pleśń, której sprzyja nadmierne zagęszczenie roślin oraz wysoka wilgotność i temperatura. Infekowane mogą być liście, kwiaty oraz pędy, na których z czasem widoczny jest charakterystyczny objaw, czyli pylący, szary nalot. Choroba prowadzi do zamierania zaatakowanych fragmentów i całych roślin. Należy unikać zbyt gęstego sadzenia krzewów, a po zauważeniu pierwszych objawów usuwać zaatakowaną część, a roślinę opryskać naturalnym środkiem BIOSEPT, albo jednym z preparatów SWITCH lub SIGNUM.
Zwalczanie najczęstszych szkodników różaneczników
Dziury w liściach
Dużym problemem w uprawie różaneczników, są szkody powodowane przez opuchlaka truskawkowca. Dorosłe formy tego chrząszcza wygryzają owalne dziury w brzegach liści, a larwy żerujące w podłożu uszkadzają korzenie i podstawę pędów. Można zbierać owady i usuwać je z ogrodu, ale nie jest to proste, bo żerują zwykle późnym wieczorem lub nocą. Przy dużym nasileniu szkodnika, najlepiej zastosować oprysk specjalnymi środkami, np. MOSPILAN, a także wiosną podlać krzewy różnymi preparatami mikrobiologicznymi, np. P-Drakol, by zniszczyć larwy.
Inne szkodniki
Kłopoty sprawiają również mszyce, które wysysają soki z młodych, miękkich pędów i liści, co powoduje ich zniekształcenia, zwijanie i deformacje oraz zahamowanie wzrostu roślin. Dodatkowo, pędy, kwiaty i liście są pokryte klejącą spadzią wydzielaną przez te szkodniki, na której rozwijają się grzyby sadzakowe, tworzące ciemny nalot na liściu. Przy dużym nasileniu mszyc w sezonie, najlepiej sięgnąć po środki specjalistyczne, np. MOSPILAN lub KARATE GOLD. Do odstraszania i zwalczania mszyc można użyć też różnego rodzaju naturalnych preparatów naturalnych na bazie czosnku, wrotyczu lub pokrzywy lub olejowych, np. EMULPAR albo AGROCOVER.
Wspomniane preparaty olejowe będą też dobrym sposobem na innego szkodliwego owada – skoczka różanecznikowego, którego łatwo poznać po podłużnym kształcie i zielono pomarańczowej barwie. Skacząc po liściach latem wygryza w nich drobne dziury, a także może przenosić choroby infekujące pąki kwiatowe.
Szkody może wyrządzać także prześwietlik różanecznikowiec (oraz spokrewniony z nim borówkowiec), czyli niewielki biały pluskwiak, który żerując na liściach, powoduje powstawanie rdzawych plam, a na spodniej stronie liści zostawia czarne odchody. Zwalczać można go poprzez opryski środkiem KARATE GOLD lub KARATE SPRAY albo w podobny sposób, jak mszyce.
Na krzewach różaneczników uprawianych w ogrodzie, ale szczególnie w donicach, np. na balkonie lub tarasie mogą pojawiać się mączliki różanecznikowe, czyli latające wokół krzewu drobne, białe owady („muszki”). Składają jaja na dolnej stronie liści i następnie wysysają z nich sok, w wyniku czego liście zaczynają się marszczyć, i zniekształcać. Do zwalczania mączlika można używać preparatów na bazie czosnku, olejowych (EMULPAR, AGROCOVER) lub środków MOSPILAN albo z serii KARATE.
Tekst: Maciej Aleksandrowicz, zdjęcie tytułowe: catherinelprod / AdobeStock
Ochrona przed mrozem 
Choroby i szkodniki 
Nawozy 
Ziemia / podłoża 
Chwasty 
Środki ochrony roślin 
Ogród bez chemii 
Gryzonie 
Insekty domowe 
