Nawożenie NPK – dlaczego jest takie ważne?

Co to "nawożenie NPK"?

NPK to skrót od nazw azot (N), fosfor (P) i potas (K) to makroelementy – pierwiastki chemiczne, które są niezbędne roślinom w dużych ilościach. Są podstawowymi składnikami nawozów, którymi zasilamy glebę, aby dostarczyć roślinom niezbędnej energii do wzrostu.

Wieloskładnikowe nawozy mineralne, które zawierają azot, fosfor i potas, mają starannie dobrany skład ilościowy dostosowany do danej grupy roślin. Zwykle zawierają najwięcej azotu, który jest niezbędny roślinom do prawidłowego, intensywnego wzrostu. Warto pamiętać, że nawozy NPK mogą dodatkowo zawierać mikroelementy.

Przykładowy, uniwersalny nawóz NPK zawiera:

• 8% N
• 24% P₂O₅
• 24% K₂O
• 44% inne domieszki
  
  

Przyswajalnymi związkami azotu w nawozach NPK są azotany (najczęściej saletra potasowa) lub sole amonowe (zwykle amofos, nawóz typu NP), czasem także amidy. Ilość azotu podaje się w procentach wolnego azotu (N).

Przyswajalną częścią fosforu są najczęściej fosforany, a ilość fosforu podaje się w procentach tlenku fosforu(V) (P₂O₅).

Natomiast przyswajalną częścią potasu jest zwykle chlorek potasu, a ilość potasu podaje się w procentach tlenku potasu (K₂O). Źródło

Niezbędne składniki pokarmowe
Makroelementy: azot, fosfor i potas

AZOT (N)

Azot buduje białka niezbędne do powstawania tkanek oraz kwasy nukleinowe, jest składnikiem witamin i chlorofilu, warunkuje prawidłowy rozwój roślin, wzrost części nadziemnych i systemu korzeniowego, a także właściwe zielone wybarwienie łodyg, pędów, liści. Odpowiednia zawartość azotu w roślinie wpływa na wydłużenie okresu wegetacji roślin, a także ma wpływ na właściwe wykorzystanie innych makroelementów, jak potas czy fosfor. Między innymi z tych względów azot jest kluczowym pierwiastkiem wpływającym na jakość, w tym głównie na wielkość i ilość uprawianych roślin.

Jak rozpoznać niedobór i nadmiar azotu?

Podstawowy objaw braku azotu w roślinie to zaburzenie wybarwienia – wyblakły, jasnozielony kolor liści i pędów, zatrzymanie wzrostu oraz kiepski wygląd części nadziemnych, jak i podziemnych roślin. Może dojść do tzw. chlorozy – liście roślin żółkną, a owoce są słabo wykształcone i przedwcześnie dojrzewają. Takie objawy są spowodowane zatrzymaniem procesów syntezy białek, do których niezbędny jest azot.

Niekorzystny jest także nadmiar azotu – przenawożenie roślin azotem powoduje znaczne i niekorzystne wydłużenie okresu wegetacji, a ponadto kumulację (toksycznych dla zdrowia ludzi i zwierząt) azotanów. Zbyt duża zawartość azotu w roślinie obniża także jej odporność na niekorzystne warunki uprawy np. na przemarzanie. Objaw nadmiaru azotu to nienaturalna, ciemnozielona barwa części nadziemnych roślin oraz często powiększone liście, grubsze lub nadmiernie wydłużone łodygi, przy jednoczesnym słabszym kwitnieniu, co wpływa też na słabsze wykształcanie owoców.

FOSFOR (P)

Fosfor wpływa przede wszystkim wpływa na prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, kwitnienie, owocowanie, tworzenie nasion oraz na jakość podłoża. Ma także ogromne znaczenie w przebiegu procesów komórkowych, przede wszystkim w procesie powstawania i obiegu energii w roślinach. Jednocześnie, jest także głównym składnikiem ścian komórek, DNA oraz wielu białek i enzymów. Warto pamiętać, że fosfor należy do pierwiastków trudno przyswajalnych z gleby – istotne są zależności chemiczne w roztworze glebowym (np. odczyn pH) oraz temperatura. Przy pH gleby o wartościach 6,5‑7,0 fosfor występuje w formach najlepiej przyswajalnych dla roślin.

Jak rozpoznać niedobór i nadmiar fosforu?

Niedobory fosforu mogą wystąpić najczęściej wtedy, kiedy warunki uprawy roślin nie są dla nich optymalne, np.: zbyt wysokie pH podłoża (powyżej 7), zbyt kwaśne lub zbyt zasobne w żelazo i cynk podłoże (blokują przyswajanie fosforu), zbyt zwięzła, nieprzepuszczalna gleba. Deficyt fosforu można rozpoznać po niewielkich rozmiarach roślin, a także po charakterystycznych nekrotycznych, fioletowo-czarnych plamach na liściach, które także stopniowo deformują się, zwijają, zasychają i opadają. W trakcie sezonu, rośliny z niedoborem fosforu wykształcają bardzo słabe, małe owoce, mimo, iż kwitnienie może przebiegać normalnie.

Jeśli w glebie znajdzie się zbyt dużo fosforu, to nie powinno wydarzyć się nic złego dla roślin, ponieważ nadmiar fosforu nie jest bezpośrednio szkodliwy dla roślin ogrodowych, w tym drzew owocowych. Trzeba jednak pamiętać, że stałe, nadmierne doglebowe zasilanie tym pierwiastkiem, może wpływać na ograniczenie pobierania przez rośliny innych pierwiastków, np. potasu, cynku, miedzi czy żelaza. 

POTAS (K)

Główne funkcje potasu to warunkowanie optymalnego przyswajania i wykorzystania azotu, optymalna gospodarka wodna w organizmie roślinnym, a także odporność na warunki stresowe, jak np. susza, przymrozki czy niektóre choroby grzybowe. Odpowiednia zawartość potasu w roślinie wpływa także na lepsze krzewienie się roślin, wytwarzanie nowych pędów, a także na prawidłowy przebieg procesów przemiany materii roślin i optymalną zawartość m. in. skrobi, białka, cukrów oraz tłuszczów w tkankach roślin.

Jak rozpoznać niedobór i nadmiar potasu?

Niedobór potasu wpływa na ograniczenie przyswajania azotu i jego przemiany, co z kolei zaburza budowanie białek, powodując ograniczenie wzrostu roślin. Widoczne objawy niedoboru tego pierwiastka to: nekroza (brązowienie i wysychanie) brzegów liści; ograniczenie wzrostu roślin (słabe i cienkie nowe pędy z krótkimi międzywęźlami); plamy na liściach pomiędzy nerwami, liście ciemnieją, tracą połysk i żółkną na wierzchołkach oraz na brzegach, blaszka liściowa zwija się od brzegów, po czym liście pękają, brunatnieją i zamierają.

Uważać trzeba też na nadmiar potasu, ponieważ prowadzi on przede wszystkim do ograniczenia lub blokowania pobierania i niedoboru w roślinie innego bardzo ważnego makroskładnika odżywczego, jakim jest magnez.

Nie mniej ważne
Mikroelementy

Ważne jest także dostarczanie roślinom innych składników, nazywanych mikroelementami (pierwiastkami śladowymi), które mają wpływ na regulację oraz prawidłowy przebieg wielu procesów biochemicznych zachodzących w roślinach. Zależy od nich m.in. odporność na warunki stresowe oraz optymalne wykorzystanie makroelementów, w tym głównie azotu, fosforu w tworzeniu masy roślin. Do podstawowych mikroelementów należą np. mangan, żelazo, magnez i miedź, których niedobory także często są kłopotem w uprawie wielu roślin.

Niedobór magnezu (Mg), powoduje, że zielona barwa pomiędzy nerwami liści zaczyna szybko zanikać, powodując nekrozy (martwice). Brak magnezu widać także na roślinach iglastych, których igły lub łuski wyraźnie tracą barwę i potrzebne jest wtedy zasilanie dolistne.

Objaw niedoboru manganu (Mn) to chloroza, czyli tzw. marmurkowatość na najmłodszych liściach – żółta barwa blaszki liściowej, podczas gdy unerwienie liścia pozostaje zielone. Brak manganu zwiększa też podatność rośliny na niesprzyjające warunki atmosferyczne oraz choroby, a także ogranicza intensywności fotosyntezy.

Chloroza jest także objawem niedoboru żelaza (Fe) – młode liście początkowo stają się jasnozielone, a później żółkną i bieleją, podczas gdy nerwy liściowe pozostają zielone. Wrażliwe na niedobór żelaza są między innymi drzewa i krzewy owocowe i warzywa.

Niedobór miedzi (Cu), która wpływa na odporność roślin na suszę, choroby grzybowe oraz bakteryjne i powstawanie witaminy C, również objawiają się bieleniem najmłodszych liści, ale także więdnięciem pędów oraz usychaniem wierzchołków pędów drzew owocowych.

Tekst: Maciej Aleksandrowicz, zdjęcie tytułowe: DedovStock / Depositphotos