Jeżyna bezkolcowa (Rubus fruticosus) to krzew owocowy z rodziny różowatych (Rosaceae). Gatunek powstał przez krzyżowanie różnych gatunków jeżyn występujących naturalnie w Europie, Azji i Ameryce Północnej.
To silnie i szybko rosnący krzew, który może osiągać 2,5 m wysokości, choć częściej uprawia się jego mniejsze odmiany. Pędy są łukowato wygięte, często płożące po ziemi (mogą mieć 2-5 m długości!). Jak wskazuje nazwa, cechą odróżniającą ten gatunek od innych jeżyn to brak kolców na pędach i ogonkach liściowych roślin. Liście krzewu są złożone, zbudowane z 3-5 listków, które są eliptyczne, mają zaostrzony czubek i ząbkowany brzeg.
Jeżyna bezkolcowa kwitnie od maja do sierpnia (zależnie od odmiany). Białe lub różowe, niepozorne kwiaty zebrane są w wiechy lub grona. Owocami są jednonasienne pestkowce (owoc złożony), które dojrzewają zwykle od połowy lipca aż do października zmieniając barwę z czerwonej na czarną.
Wymagania i uprawa
Jeżyna bezkolcowa jest łatwa w uprawie i przyjęło się, że jej wymagania są takie same jak maliny właściwej. Aby krzew obficie owocował należy zapewnić mu słoneczne stanowisko i najlepiej osłonione przed wiatrami oraz żyzną, próchniczą i przepuszczalną glebę o obojętnym lub lekko kwaśnym odczynie pH. Bardzo dobrze znosi mniej korzystne warunki.
Niektóre odmiany jeżyn bezkolcowych mogą przemarzać w trakcie ostrych zim, dlatego sadząc należy unikać miejsc gdzie tworzą się na przykład zastoiny mrozowe. Rośliny młode, świeżo posadzone warto też osłaniać stroiszami lub specjalnymi agrowłókninami.
Podczas sadzenia jeżyn należy zwracać uwagę na odmianę i wielkość rośliny, gdyż rozstaw rzędów może się wahać od 0,5 do 2,5 m. Natomiast odległości pomiędzy poszczególnymi rzędami wynoszą od 2,5 do 3,5 m. Młode rośliny należy regularnie podlewać ponieważ bardzo źle znoszą suszę.
Jeżynę bezkolcową w uprawach przemysłowych jak i amatorskich prowadzi się na podporach (kratkach, pergolach itd.), dzięki temu w pewnym stopniu unika się największego problemu jeżyn, którym jest gnicie owoców.
Krzew może być atakowany przez szkodniki, głównie kwieciaki i przędziorki. Z chorób może wystąpić szara pleśń.
Zastosowanie
Jeżyna bezkolcowa w krótkim czasie zdobyła dużą popularność. Obfite plonowanie, duże i smaczne owoce, a ponad wszystko gładkie pędy bez kolców sprawiły, że jest chętnie uprawiana na całym świecie.
Jeżyny (również bezkolcowe) to również rośliny lecznicze. Surowcami zielarskimi są owoce oraz liście jeżyn.
Owoce jeżyn można spożywać na świeżo i wykorzystywać w robieniu wszelkich przetworów. Są znane ze swoich prozdrowotnych właściwości. Zawierają węglowodany, kwasy organiczne dużą ilość soli mineralnych, a co bardzo ważne, są bogatym źródłem witaminy PP / B3 / niacyny. Mają działanie moczopędne i lekko przeczyszczające. Są polecane osobom z chorobami układu krążenia. Spożywanie jeżyn może też hamować rozwój osteoporozy.
Liście jeżyn stosuje się do przyrządzania naparów. Są przede wszystkim źródłem garbników. Mają działanie ściągające, bakteriobójcze – pomagają w łagodzeniu stanów zapalnych. Używa się ich głównie przy problemach z układem trawiennym – przy nieżycie, wrzodach, zapaleniach gardła, kaszlu i wielu innych.
Odmiany
- 'Loch Tay' – najwcześniej owocująca (czasem już w połowie czerwca)
- 'Loch Ness' – bardzo duże owoce i obfite plonowanie
- 'Black Satin' – odmiana o silnym wzroście i obfitym plonowaniu
- 'Orkan' – odmiana obficie owocująca, bez odrostów korzeniowych
- 'Thornfree' – odmiana o lekko wydłużonych, czarnych owocach, nie wytwarzająca odrostów korzeniowych
- 'Brzezina' – polska odmiana o wczesnym owocowaniu
Ciekawostki
Uprawę jeżyny rozpoczęto stosunkowo późno, bo dopiero w XIX wieku. Jednocześnie jest to jedna z najstarszych roślin leczniczych, która przez tysiąclecia pozyskiwana była jedynie ze stanowisk naturalnych.
Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: JenniferStr/Pixabay, Teodor/Pixabay
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
