Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare) to dwuletnia roślina z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Naturalny obszar jej występowania obejmuje Azję, Amerykę Północną i Europę (w tym także Polskę).
Żmijowiec w porze kwitnienia może dorastać do ok. 1 m wys. W pierwszym roku wegetacji tworzy rozetę odziomkowych, krótkoogonkowych, szerokolanceowatych, zimujących liści, w następnym roku wydaje sztywny, gruby, walcowaty, zwykle pojedynczy, wzniesiony pęd, gęsto pokryty dwoma rodzajami włosków: krótkich, przylegających i długich, szorstkich, wyrastających z brunatnych brodawek, dzięki którym pęd wygląda jak nakrapiany. Liście łodygowe są siedzące, krótkie, lancetowate, z wyraźnie zaznaczonym nerwem głównym. Na pędzie układają się naprzemianlegle. Cała roślina jest mniej lub bardziej owłosiona.
Żmijowiec kwitnie latem (VI-IX/X), wydając bardzo charakterystyczne, lejkowate kwiaty z zaostrzonymi i rozchylającymi się w górnej części płatkami korony oraz mocno wystającymi pręcikami o różowej nitce i fioletowych pylnikach. Kwiaty zmieniają barwę w miarę rozwoju. W pąku są purpurowo-czerwone, później różowe, a ostatecznie niebieskie, dlatego kwiatostan w porze kwitnienia wydaje się być wielobarwny. Pojedyncze kwiaty zebrane są w kątach liści w bardzo gęsty, groniasty kwiatostany typu skrętka, który początkowo jest zwinięty i w miarę rozwoju się rozprostowuje. Kwiaty są miododajne.
Żmijowiec wytwarza gruby, długi, palowy korzeń. Cała roślina jest trująca.
Wymagania i uprawa
Żmijowiec to roślina ruderalna i mało wymagająca, zasiedlająca przydroża, rowy, łąki, pobocza, nasypy, nieużytki, skarpy i polany. Preferuje słoneczne, ciepłe stanowiska i przepuszczalne, lekkie, umiarkowanie wilgotne, średnio żyzne gleby.
Żmijowiec zwyczajny rozmnaża się przez wysiew nasion (daje obfity samosiew), ale tylko młode siewki można przesadzać, gdyż starsze rośliny ze względu na palowy system korzeniowy nie lubią przesadzania. Roślina pozostawiona w ogrodzie bez kontroli, może stać się bardzo inwazyjna.
Zastosowanie
Żmijowiec zwyczajny może być ciekawą rośliną ozdobną o bardzo oryginalnych kwiatostanach. Dobrze wygląda w grupach, szczególnie w ogrodach wiejskich i naturalistycznych. Ładnie komponuje się z nagietkami, czyśćcem wełnistym, bodziszkami czy margerytkami (jastrunem właściwym). Często wykorzystywany jest też jako element łąki kwietnej.
Pomimo swoich trujących właściwości żmijowiec bywa też wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym, jako roślina lecznicza (ze względu na toksyczność, nie zaleca się stosowania preparatów ze żmijowca przygotowanych w warunkach domowych).
Ciekawostki
Kwiat żmijowca zwyczajnego ma nietypową budowę. Z korony kwiatowej oprócz pylników wystaje też rozdwojony na końcu słupek, przypominający język węża – mówi się, że stąd wzięła się nazwa gatunkowa rośliny.
Dawniej żmijowca wykorzystywano także jako odtrutkę w przypadku ukąszeń przez żmije!
Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: Katarzyna Jeziorska, MariaCielo/Pixabay
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
