Kosaciec / Irys

Irysy ze względu na tak wielkie zróżnicowanie mogą zależnie od gatunku dorastać od 10 do 80 cm wysokości. Mają pokrój kępiasty i wzniesiony. Ich liście są odziomkowe, długie, jasnozielone, szablaste i rynienkowe.

Piękne, charakterystyczne kwiaty irysów są duże i bardzo często pachnące (mogą osiągać do 18 cm średnicy!). Występują jako pojedyncze albo zebrane w kwiatostany (grona lub wiechy). Kwitną od maja (niektóre odmiany od kwietnia) do czerwca.

Kosaćce można podzielić na: cebulowe i kłączowe.

Wymagania i uprawa

Kosaćce są łatwe w uprawie, nie wymagają szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych. Dobrze rosną niemal na każdym stanowisku. Z reguły jednak najlepiej lubią miejsca nasłonecznione i półcieniste. Preferują glebę lekką, przepuszczalną i żyzną o obojętnym odczynie (choć tutaj trzeba zwracać uwagę na wymagania poszczególnych gatunków – np. dla irysa żółtego, najlepsza jest bagienna ziemia przy zbiornikach wodnych).

Irysy są roślinami odpornymi na mróz – ich organy podziemne bez problemu zimując w gruncie.

Zastosowanie

Irysy sadzi się na rabatach z roślinami kwitnącymi wiosną jak i na skalniakach. Należą do nich też wspaniałe rośliny przeznaczone do obsadzania oczek wodnych. Są jednymi z podstawowych roślin w nasadzeniach naturalistycznych.

Ich wydłużony, elegancki pokrój i nietuzinkowe kształty kwiatów sprawiły, że są częstym dodatkiem do eleganckich i nowoczesnych ogrodów. Często można je spotkać przy domach czy w donicach. 

Irysy są też zaliczane do roślin leczniczych, a wśród nich najbardziej znanym gatunkiem jest kosaciec niemiecki (Iris germanica). W medycynie ludowej stosowano m.in. napary z kłącza tej rośliny. Mają one działanie wykrztuśne, przeciwwymiotne, likwidują wzdęcia i delikatnie wspomagają układ krążenia. Olejek eteryczny z irysa znalazł też zastosowanie w kosmetyce i przemyśle alkoholowym.

Gatunki i odmiany

Wśród irysów możemy wyróżnić znane i lubiane gatunki: kosaciec syberyjski (Iris sibirica), kosaciec niski (Iris pumila), kosaciec żółty (Iris pseudoacorus), kosaciec żyłkowany (Iris reticulata), kosaciec szafranowy (Iris crocea) czy kosaciec japoński (Iris japonica).

Wśród irysów powstało jednocześnie bardzo dużo pięknych odmian mieszańcowych, spotykanych pod wspólna nazwą kosaćce ogrodowe. Wśród nich najbardziej znaną i najczęściej uprawianą grupą są kosaćce bródkowe (Iris x barbata).

Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: İsmet Şahin, Eric Michelat, ivabalk, ARLOUK, Laila_/Pixabay