Kosaciec żyłkowany (Iris reticulata) to roślina cebulowa należąca do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae). W środowisku naturalnym występuje na Kaukazie, chętnie jest jednak uprawiana także w ogrodach. Uchodzi za jeden z najpiękniejszych irysów.
Wytwarza charakterystyczne cebule pokryte siateczkowatym wzorem (do jej wyglądu odnosi się drugi człon nazwy łacińskiej – reticulata – tzn. siateczka). Z cebuli wyrastają jeden lub dwa mieczowate zielone, czasem zielono-szare liście. Osiąga 10-20 cm wysokości.
Drobne kwiaty wyrastają na szczytach pędów. Składają się z sześciu płatków – trzy są odwinięte do dołu, trzy pionowo wzniesione. Najczęściej mają barwę niebieską bądź purpurową. Kosaciec żyłkowany zakwita bardzo wcześnie – już w marcu. Kwitnienie kosaćca często następuje po przekwitnięciu przebiśniegów i zbiega się z kwitnieniem krokusów.
Wymagania i uprawa
Optymalne pod uprawę kosaćca żyłkowatego jest stanowisko słoneczne, ale bylina dobrze radzi sobie także w półcieniu. Lubi gleby średnio ciężkie, umiarkowanie suche, wapienne.
Podlewanie – ze względu na wczesny termin kwitnienia i związaną z tym dużą wilgotność podłoża – z reguły nie jest konieczne. Kosaciec żyłkowany rzadko choruje, mogą natomiast zagrażać mu szkodniki (zwłaszcza glebowe oraz mszyce).
Cebule sadzi się na głębokość 6-8 cm w okresie jesiennym. Odległości sadzenia są bardzo małe – wynoszą ok. 7-10 cm. Nowe nasadzenia powinno się zawsze okrywać grubą warstwą ściółki, starsze okazy osłania się głównie w chłodniejszych rejonach Polski. Wczesną wiosną roślinę można zasilić nawozem organicznym, np. kompostem.
Roślinę łatwo rozmnaża się przez rozdzielenie cebul przybyszowych. Cebule w kilka tygodni po kwitnieniu warto wykopywać i przechowywać w suchym miejscu aż do jesieni. Takie działanie powinno się wykonywać przynajmniej raz na kilka lat, częściej u okazów rosnących w ciężkim podłożu. Odpoczynek cebul zapewni coroczne, obfite kwitnienie.
Zastosowanie
Kosaćca żyłkowatego warto wykorzystywać do tworzenia kilku gatunkowych (np. z wymienionymi wcześniej krokusami) wiosennych rabat oraz dekoracji ogrodów skalnych. Kwitnie w okresie, gdy przyroda dopiero budzi się do życia. Z tego względu można go również z powodzeniem uprawiać pod koroną drzew i krzewów liściastych.
Dobrze prezentuje się uprawiany na obrzeżach lub wzdłuż nawierzchni. To niesztampowa ozdoba brzegów oczek wodnych i stawów. Można uprawiać go w pojemnikach.
Interesujące odmiany
- 'Katharine Hodgkin' – odmiana wytwarza kwiaty bladoniebieskie z dodatkiem żółtego
- 'Pauline' – odmiana o kwiatach purpurowych z białymi plamkami
- 'Gem Fioletowy' – odmiana o kwiatach koloru "śliwkowego"
- 'Eye Catcher' – odmiana o kwiatach biało-fioletowych z dodatkiem żółtego
Zdjęcie tytułowe: Kosaciec żyłkowany/iBulb
Kwiaty cebulowe 
Jesienne kwiaty 
Ogród ozdobny 
Rośliny doniczkowe 
Owoce 
Warzywa 
Zioła 
Łąka kwietna 
Roślina tygodnia 
