Kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii)

Kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii) nazywana też stuplamkiem to bylina z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Jej naturalne siedliska znajdują się w Azji i Europie, w tym także w Polsce, gdzie jednak jest dość rzadka i objęta ochroną gatunkową. Można ją spotkać na wilgotnych łąkach, w zaroślach, przydrożnych rowach, na torfowiskach, obrzeżach wilgotnych lasów liściastych i nad brzegami zbiorników wodnych.

Roślina dorasta w zależności od warunków do ok. 20/50-70 cm wys. i tworzy dość duże, wydłużone, szerokolancetowate lub odwrotnie jajowate, zaokrąglone na szczycie, ciemnozielone liście, których blaszka poryta jest licznymi, brunatnymi plamkami. Liście osadzone są głównie w dolnej części pędu, na którym układają się skrętolegle. Górne liście są mniejsze i obejmują łodygę.

Kukułka Fuchsa kwitnie wiosną (IV-VI), wydając pojedynczy, sztywny, zielony lub czerwono nabiegły, kanciasty, pełny w środku pęd, zwieńczony smukłym, gęstym, kłosowym kwiatostanem, złożonym z małych, różowych lub jasnofioletowych kwiatów, z wyraźnym, ciemnofioletowym rysunkiem na płatkach. Pojedynczy kwiat jest mały, ale posiada budowę charakterystyczną dla storczyków z szeroką, ozdobioną wyrazistym wzorem 3-łatkową warżką (łatka środkowa dłuższa od bocznych) i mocno wygiętymi do tyłu listkami okółka zewnętrznego. Listki okółka wewnętrznego zagięte są natomiast na kształt łyżeczki ponad warżką. Kwiaty są bezwonne ale jednak nektarodajne (co nie jest często spotykane w świecie storczyków).

Po zapyleniu kwiaty przekształcają się w owocostany (torebki), wypełnione licznymi, drobnymi nasionami, rozsiewanymi przez wiatr. Organem podziemnym jest segmentowana, palczasta, kremowa bulwa.

Kukułka Fuchsa to gatunek dość zmienny, uznawany za podgatunek kukułki plamistej, od której różni się bardzo nieznacznie – oba gatunki bywają ze sobą mylone.

Wymagania i uprawa

Kukułka Fuchsa w naturze chętnie zasiedla stanowiska słoneczne lub półcieniste oraz żyzne, wilgotne, gleby, najlepiej o obojętnym odczynie pH. Gatunek jest w pełni mrozoodporny i dobrze znosi zimy w naszym kraju.

Kukułka Fuchsa może być rozmnażana przez wysiew nasion (bardzo trudne, nasiona do rozwoju wymagają obecności specjalnych grzybów mikoryzowych, z którymi żyją w symbiozie) lub przez podział starszych egzemplarzy i bulwy potomne. Roślin do uprawy nie wolno pozyskiwać ze stanowisk naturalnych!

Zastosowanie

Kukułka Fuchsa to niezbyt okazały, ale bardzo ciekawy, rodzimy storczyk, który najlepiej prezentuje się w ogrodach naturalistycznych i wiejskich oraz leśnych (drzewa liściaste). Może być też sadzony na wilgotnych rabatach w towarzystwie innych roślin ozdobnych jak np. żurawki, serduszka, inne storczyki. Może być też elementem bylinowej łąki kwietnej. 

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: Hans Braxmeier/Pixabay