Majeranek – właściwości lecznicze i zastosowanie

Już św. Hildegarda zalecała dodawanie majeranku do tłustych potraw - pobudza on wydzielanie soków trawiennych i poprawia metabolizm, a przy okazji nadaje mięsom kruchość i aromat. Okazuje się jednak, że ma również liczne właściwości zdrowotne.

Swoje działanie Origanum majorana zawdzięcza przede wszystkim olejkowi eterycznemu, obecnemu głównie w kwiatach. To żółtawa ciecz o korzennym smaku i przyjemnym zapachu (przypomina orzech), dzięki której majeranek jest tak popularną i charakterystyczną przyprawą

Suszone ziele zawiera ok. 3% olejku, a ponadto garbniki (ok. 9%), pektyny, fitosterole, substancje goryczowe, witaminy A, B₁, B₂, B₃ i C, sole wapnia, potasu, fosforu, magnezu, cynku, a zwłaszcza żelaza¹.

Właściwości zdrowotne majeranku

W kuchni stosowany jest przede wszystkim jako przyprawa do tłustych mięs, wędlin, kiełbas, pieczeni i zup (grochowej, żurku, flaków). Badania pokazują jednak, że majeranek nie tylko aromatyzuje te potrawy. Przedłuża świeżość smalcu, a jako dodatek do tłuszczów hamuje ich utlenianie (jełczenie) i chroni przed zasiedleniem przez bakterie lub grzyby. W eksperymencie przeprowadzonym z użyciem mięsa okazało się, że olejek majerankowy hamuje wzrost grzybów Aspergillus niger i Penicillium cyclopium oraz jest zabójczy dla bakterii E. coli i Pseudomonas fluorescens². Kolejni naukowcy odkryli, że zabija też inne drobnoustroje, w tym Klebsiella pneumoniae³.

Majeranek pomaga przy problemach z przewodem pokarmowym

Majeranek warto stosować w kuchni z jeszcze jednego powodu - wspomaga pracę żołądka, wątroby i woreczka żółciowego, a jego bogaty skład poprawia przyswajanie składników mineralnych. Przyprawa pobudza wydzielanie soków i działa rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit, dzięki czemu ułatwia trawienie ciężkostrawnych potraw. Z kolei obecne w niej garbniki i substancje gorzkie zmniejszają nadmierną fermentację treści żołądka, zapobiegając biegunkom. W efekcie majeranek reguluje metabolizm i pobudza pracę żołądka, dzięki czemu może łagodzić dolegliwości towarzyszące schorzeniom układu pokarmowego i wątroby⁴.

Majeranek leczy kaszel i katar

W medycynie ludowej zioło od lat stosowane jest jako środek ułatwiający wykrztuszanie, łagodzący kaszel i katar oraz ogólnie wzmacniający odporność⁵. W przypadku kataru maścią z majeranku można smarować nozdrza, a samo wdychanie jego zapachu udrożnia zaflegmione drogi oddechowe. Dzięki temu jest pomocny również w astmie, przeziębieniu i zapaleniu oskrzeli.

Majeranek przy bezsenności i depresji

Uspokajające i rozluźniające właściwości oraz delikatnie orzechowy zapach olejku z majeranku wpływa na samopoczucie - mogą zmniejszać niepokój i zmęczenie, dzięki czemu ułatwiają zasypianie, a nawet łagodzą objawy depresyjne. Co ciekawe, w Stanach Zjednoczonych aromaterapeuci używają go, by uspokoić nadmierne emocje u osób po wypadkach, dzięki czemu uzyskują od nich konkretne informacje ułatwiające udzielenie pomocy⁶.

W badaniu z udziałem 132 kobiet w wieku 24-55 lat porównano działanie akupresury (chińskiego masażu), olejku z lawendy oraz jego połączenia z szałwią i majerankiem. Po 4 tygodniach w grupie leczonej mieszanką olejków eterycznych zaobserwowano znacznie większą poprawę jakości snu i ogólnej jakości życia⁷.

Z kolei japoński eksperyment wykazał, że masaż z użyciem mieszanki olejków majerankowego, lawendowego, cyprysowego i migdałowego dzięki właściwościom uspokajającym, rozluźniającym i rozgrzewającym leczy stany lękowe, niepokój oraz znużenie⁸.

Na podstawie tych i innych obserwacji wydaje się zatem, że łączne stosowanie olejków majerankowego i lawendowego przynosi najlepszy, spotęgowany efekt uspokajający.

Majeranek zmniejsza ból

Olejek majerankowy jest wykorzystywany w aromaterapii również w leczeniu bólu głowy, nadciśnienia czy przewlekłego stresu. Kompresy z użyciem olejku, maści (również te przygotowywane samodzielnie w domu - patrz ramka) lub delikatne masaże sprawdzają się przy bólach reumatycznych i pourazowych oraz skurczach mięśni po wysiłku fizycznym.

Również w tym przypadku istotną rolę odgrywają rozluźniające i rozgrzewające właściwości zioła, które dodatkowo działa przeciwzapalnie.

Majeranek walczy z wolnymi rodnikami

Majeranek stanowi również kolejną naturalną broń w walce z wolnymi rodnikami. Wśród jego składników antyoksydacyjnych wymienia się głównie karwakrol, eugenol, fenol, witaminę C i kwasy (ursolowy, oceanolowy)

 Choć zawartość polifenoli w surowcu jest bardzo różna (głównie ze względu na odmienne warunki uprawy), nawet liście roślin doniczkowych stanowią ich cenne źródło i mogą zwalczać uszkodzenia organizmu wywoływane przez wolne rodniki⁹. W jednym z polskich badań zdolność majeranku do wygaszania najgroźniejszego rodnika DPPH (wyrażana w skali procentowej) wynosiła ok. 89% i różniła się nieznacznie w zależności od kraju pochodzenia surowca i jego producenta¹⁰. 

Zastosowanie majeranku

Nalewka z majeranku na bezsenność i stres

Ok. 2 dag świeżego ziela włóż do słoiczka i zalej 300 ml spirytusu. Zamknij szczelnie słoik i odstaw go na 7-10 dni w ciemne miejsce, od czasu do czasu wstrząsając. Następnie przecedź nalewkę. Zażywaj 30-40 kropli 3-4 razy dziennie, najlepiej przed posiłkami.

Napar z majeranku na zgagę i nudności

Płaską łyżeczkę suszonych lub świeżych liści majeranku zalej szklanką wrzącej wody i zaparzaj pod przykryciem przez 5-7 min. Pij powoli. Napój zaparzany nieco dłużej (ok. 10 min) pomoże wzmocnić układ odpornościowy - należy pić go 2 razy dziennie po pół szklanki.

Herbata z majeranku na lepsze trawienie

3 łyżeczki świeżego lub suszonego ziela zalej 0,5 l wrzącej wody, przykryj i zaparzaj przez 15 min. Pij 3 razy dziennie po 150 ml. Możesz też wykorzystać ostudzoną herbatkę jako płukankę przy zapaleniu dziąseł.

Inhalacje z wykorzystaniem majeranku na przeziębienie

Zalej 2 łyżki suszonego ziela 0,5 l wrzącej wody, przykryj i odstaw na 10 min. Następnie przelej do miski, pochyl się nad nią (nie za blisko, by się nie poparzyć) i przykryj głowę ręcznikiem. Powtarzaj inhalacje 3 razy dziennie przez 15 min, by udrożnić drogi oddechowe, pozbyć się kaszlu i kataru oraz wspomóc wykrztuszanie.

Maść z liści majeranku na bóle stawów i reumatyczne

Łyżkę sproszkowanych liści majeranku zalej 50 ml spirytusu, wymieszaj i przykryj. Po godzinie dodaj 2 łyżki wazeliny, a całość umieść w kąpieli wodnej na ok. 20 min - aż ulotni się zapach alkoholu. Całość wyciśnij w prasie przez tkaninę. Schłodzoną maścią smaruj bolące miejsca.

Majeranek - występowanie, pora zbiorów

Występowanie majeranku

Majeranek dziko rośnie tylko na Cyprze i w Turcji, w Polsce uprawiany w przydomowych ogródkach lub w doniczkach, zwykle jako roślina jednoroczna. Surowiec leczniczy to ziele (Majoranae herba), które zawiera olejek majerankowy (Majoranae oleum)

Pierwsza pora zbioru przypada na początku kwitnienia rośliny (w lipcu), a kolejna we wrześniu. Z drugim zbiorem nie należy czekać zbyt długo, ponieważ jesienne przymrozki mogą zniszczyć roślinę. Nie zrywa się majeranku mokrego lub silnie zabrudzonego po deszczu. Majeranek wymaga słońca, ciepła i ochrony przed wiatrem — zacienienie miejsca uprawy zmniejsza zawartość olejku w surowcu.

Majeranek - przeciwwskazania

Choć nie istnieją przeciwwskazania do jego stosowania, długotrwałe przyjmowanie dużych dawek rośliny może powodować bóle głowy.

Bibliografia

1. Panacea 2006; 2 (15): 20-21
2. Food Res Int 2005; 38: 51-57
3. J Enthopharm 2004; 94: 301-305
4. M. Senderski, Prawie wszystko o ziołach, Podkowa Leśna 2004; s. 406-407
5. I. Konopacka-Brud, Aromaterapia dla każdego, Warszawa 2002, s. 68-69; A. Sarwa, Wielki leksykon roślin leczniczych, Warszawa 2001, s. 5-8, 272-275
6. Int J Aromatherapy 2003; 13: 42-46
7. J Altern Complem Med 2017, May 15. doi: 10.1089/acm.2016.0403
8. eCAM 2005; 2 (2): 179-184
9. Anc Sci Life 2001; 30 (4): 96-99
10. Probl Hig Epidemiol 2012; 93 (4): 834-837

Zdjęcie tytułowe: Markéta Machová / Pixabay