Rozmaryn – właściwości lecznicze, zastosowanie i występowanie

Wystarczy doniczka, mocno nasłoneczniony parapet, rzadkie podlewanie, uboga gleba i pokojowa temperatura (co najmniej 20ºC), by wykiełkowały nasiona rozmarynu lekarskiego. Dzięki temu już wczesną wiosną (w zależności od odmiany) możemy cieszyć się jego żywicznym aromatem i licznymi właściwościami zdrowotnymi.

Rosmarinus officinalis to przedstawiciel rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), wykazującej najwyższą aktywność przeciwutleniającą spośród 39 popularnych roślin zielarskich¹. Według naukowców z U.S. Department of Agriculture ich potencjał jest nawet czterdziestokrotnie wyższy niż w przypadku warzyw i owoców!

Rozmaryn w walce z drobnoustrojami

Kolejne badania wykazują przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze właściwości przede wszystkim olejku eterycznego, ale również metanolowych i wodnych ekstraktów rozmarynu^2,3. Hamują one m.in. wzrost bakterii Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa oraz grzybów Candida albicans i Microsporum gypseum. Ekstrakt z rozmarynu zatrzymał również rozwój 28 z 29 drobnoustrojów powodujących schorzenia skórne (zapalenie skóry czy wyprysk łojotokowy)⁴. Jest również jedynym metanolowym ekstraktem roślinnym, który wykazywał aktywność antagonistyczną wobec bakterii powodujących próchnicę zębów (S. mutans i S. sanguinis)⁵.

Działanie przeciwutleniające rozmarynu

Analiza 51 roślin zielarskich dowiodła, że rozmaryn należy do 3 o najsilniejszym działaniu przeciwutleniającym⁶. Surowiec ten zapobiega tworzeniu się wolnych rodników oraz wyłapuje te już powstałe, by przekształcić je w mniej aktywne związki. Wykazano również, że jego składniki chronią lipidy przed utlenianiem w warunkach stresu oksydacyjnego i redukują uszkodzenia DNA błon komórkowych nawet o 40-50%⁷. U starszych myszy, których dietę wzbogacono o ekstrakt z rozmarynu, zaobserwowano znacznie niższy poziom reaktywnych form tlenu w hipokampie oraz mniejszą aktywność katalazy (enzymu katalizującego rozkład nadtlenku wodoru do wody i tlenu) w tkankach serca i kory mózgowej⁸.

Aktywność ta zależy przede wszystkim od obecności związków fenolowych i ich struktury chemicznej, jednak właściwości antyoksydacyjne wykazują zarówno liście rozmarynu, jak i otrzymywane z nich przetwory, ekstrakty i olejki z rozmarynu.

Zdaniem naukowców potencjał przeciwutleniający rozmarynu może wyjaśniać również jego ochronne działanie, w tym zdolność redukowania uszkodzeń chromosomów w komórkach krwi obwodowej⁹.

Działanie przeciwzapalne rozmarynu

Efektywność Rosmarinus officinalis w zwalczaniu stanów zapalnych jest porównywalna do tej, którą wykazują niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Działanie to jest możliwe dzięki obecności związków fenolowych (kwasu karnozowego i karnozolu), które m.in. hamują rozwój prozapalnych cytokin oraz zmniejszają prozapalną aktywność leukocytów i płytek krwi¹⁰. Potwierdzają to badania na myszach, u których indukowano stan zapalny i uszkodzenie płuc w wyniku narażenia na spaliny samochodowe. Już po 3 dniach podawanie im kwasu rozmarynowego w ilości 2 mg/kg masy ciała zredukowało ekspresję cytokin prozapalnych, dzięki czemu zmniejszyło się uszkodzenie płuc¹¹.

Ekstrakty z liści rozmarynu wykazują również miejscowe działanie przeciwzapalne.

Rozmaryn a cukrzyca

W tradycyjnej medycynie ludowej sięga się po rozmaryn w leczeniu hiperglikemii, a testy na zwierzętach potwierdzają jego skuteczność. U królików z cukrzycą i uszkodzeniem komórek trzustki produkujących insulinę etanolowe ekstrakty z rozmarynu obniżały poziom glukozy we krwi, przy czym najlepsze efekty odnotowano przy dawce 200 mg/kg masy ciała¹². Działanie to było silniejsze i bardziej długotrwałe niż po podaniu syntetycznego leku, a wynikało prawdopodobnie z ich protekcyjnego wpływu na komórki trzustki, umożliwiającego im aktywną produkcję insuliny.

Drugi mechanizm, który może być przydatny w prewencji i leczeniu cukrzycy, to zdolność rozmarynu do obniżania aktywności jelitowej α-glukozydazy. Jako jej inhibitor spowalnia nawet o połowę wchłanianie węglowodanów z jelita cienkiego, co zmniejsza poposiłkową glikemię i insulinemię - u zwierząt efekt ten osiągnięto już po 30 min od podania im ekstraktu z rozmarynu połączonego z maltozą lub sacharozą¹³.

Redakcja poleca

0

Płyn na kuny – 500 ml | Target

1

Lykos skrzyp polny ekstrakt 50 ml - Target

2

Pomidor mięsisty 'Gigantomo' F1

3

Agrowłóknina HORTI-LINE – zimowa 2,10 m x10 mb

Rozmaryn a przewód pokarmowy

Już od ponad 30 lat liście rozmarynu są zaaprobowanym przez Komisje Europejską sposobem walki z dyspepsją, czyli potocznie niestrawnością¹⁴.

Rosmarinus officinalis wykazuje też ochronny wpływ na błonę śluzową żołądka - jego skuteczność odnotowano w 96% przypadków zwierząt poddanych działaniu etanolu¹⁵. Z kolei nieoczyszczony ekstrakt hydroalkoholowy ograniczał w 44% tworzenie wrzodów trawiennych indukowanych indometacyną i 52% indukowanych rezerpiną¹⁶. Ochraniał przy tym śluzówkę żołądka przed działaniem kwasu solnego i pepsyny, ale nie wpływał negatywnie na wydzielanie kwasu żołądkowego.

Duże znaczenie ma tu fakt, że rozmaryn zwalcza również bakterie Helicobacter pylori, które odpowiadają nawet za 80% przypadków choroby wrzodowej żołądka i 90% choroby wrzodowej dwunastnicy.

Poza tym udowodniono także hepatoochronne właściwości rozmarynu lekarskiego. Jego wodne ekstrakty zapobiegały uszkodzeniom komórek u zwierząt, m.in. chroniąc hepatocyty przed zmianami histopatologicznymi oraz ograniczając o 73% poziom aminotransferaz alaninowej i asparaginowej w surowicy, których wzrost jest markerem uszkodzeń wątroby¹⁷.