Kalinowe przeboje | Uprawa i pielęgnacja kalin

Kalinowe szlagiery

Gatunkiem kaliny, który naturalnie występuje na terenie Polski jest kalina koralowa (V. opulus) – w naturze najczęściej porasta wilgotne łęgi wzdłuż rzek, jezior i strumieni. Roślina ta często pojawia się w literaturze – w wierszach, pieśniach lub opowiadaniach ludowych, symbolizuje młodość i niewinność. Od dawna była wykorzystywana jako roślina lecznicza.

Fot. Grzegorz Falkowski (ZSzP)

1 – kalina koralowa, 2 – kalina koralowa 'Compactum' (owoce), 3 – kalina koralowa 'Compactum' w czasie kwitnienia w towarzystwie fioletowego różanecznika, 4 – kalina koralowa 'Roseum'

Współcześnie szkółki oferują odmiany ozdobne kaliny koralowej, wśród których najpopularniejszą, obficie kwitnącą i owocującą jest odmiana ‘Compactum’. Roślina ta tworzy zwarte, kuliste krzewy wysokości 1,5-2 m. Jasnozielone, z wierzchu błyszczące liście są dosyć drobne, mają 5-7 cm długości.

Krzewy kalin zakwitają na przełomie maja i czerwca. Kwiaty są zebrane w płaskie, talerzykowate kwiatostany. Na brzegach kwiatostanów rozmieszczone są większe kwiaty płonne, zbudowane z pięciu okrągłych, zrośniętych u podstawy płatków korony. Otaczają one liczne, drobne, kremowe kwiaty płodne, odwiedzane w czasie kwitnienia przez owady zapylające.

Kuliste owoce kalin dojrzewają w sierpniu, są jasnoczerwone, szkliste, zdobią krzewy do później jesieni, często utrzymują się na gałązkach aż do wiosny. Jesienią krzewy wyróżniają się intensywnym, purpurowo-czerwonym wybarwieniem liści.

Fot. Grzegorz Falkowski (ZSzP)

1 – kalina Sargenta 'Onondaga', 2 – kalina hordowina 'Aureovariegata', 3 – kalina japońska 'Watanabe', 4 – kalina japońska 'Mariesii'

Znane melodie

Kultywarem polecanym do zadarniania jest niska i wolno rosnąca odmiana ‘Nanum’, która nie kwitnie i nie zawiązuje owoców, ale posadzona w grupie tworzy zwartą okrywę. Kalinami okrywowymi są też mało u nas znane i rzadko spotykane w uprawie, kompaktowe odmiany kaliny amerykańskiej (V. trilobata): ‘Spring Green’ o soczyście zielonych liściach oraz ‘Spring Red’ o czerwonych, wiosennych przyrostach. Do tworzenia jasnych, wyrazistych akcentów kolorystycznych świetnie nadaje się odmiana ‘Harvest Gold’ o żółtych liściach. Wymaga sadzenia w półcieniu, najlepiej na glebach stale wilgotnych, bo jasne liście mogą być uszkadzane przez słońce.

Znaną w kraju ogrodów rustykalnych jest kalina koralowa ‘Roseum’, nazywana także z języka francuskiego boule de neige (śnieżna kula). Roślina ta tworzy kuliste kwiatostany zbudowane wyłącznie z kwiatów płonnych, które rzeczywiście przypominają śnieżne kule.

Odmiana ‘Roseum’ była uprawiana już pod koniec XVI w. Niestety krzew jest wyjątkowo chętnie atakowany przez mszyce, powodujące deformację młodych pędów i liści, dlatego roślina znajduje zastosowanie głównie w ogrodach przydomowych.

Kalina koralowa i jej odmiany są mało wymagające w uprawie i odporne na mróz. Preferują gleby wilgotne i stanowiska od słonecznych do półcienistych.

Interesującym mieszańcem, pochodzącym od kaliny koralowej, jest kalina Sargenta (V. sargentii) ‘Onondaga’. Swoim pokrojem i budową kwiatostanów odmiana ta przypomina kalinę koralową ‘Compactum’, różni się natomiast barwą kwiatów płodnych, które są czerwonawe.

Fot. Grzegorz Falkowski (ZSzP)

1 – kalina Pragense, 2 – kalina bodnateńska 'Charles Lamont', 3 – kalina koreańska

Hej, te nase góry!

Drugi gatunek krajowy to kalina hordowina (V. lantana), w naturze spotykana u nas jedynie w Tatrach, ale za to popularnie uprawiana w ogrodach. Jest to krzew dorastający do 3 m wysokości, dający odrosty korzeniowe. Liście ma duże, jajowate, do 15 cm długości, pomarszczone, ciemnozielone, od spodu owłosione.

Kwiaty kaliny hordowiny są drobne, kremowe, płodne, zebrane w płaskie kwiatostany, nieprzyjemnie pachną. Nie są zbyt ozdobne – w przeciwieństwie do owoców, które dojrzewając, zmieniają kolor z białego przez czerwony do czarnych.

Owoce tej kaliny są kuliste, drobne, błyszczące, dojrzewają nierównomiernie od sierpnia do końca września, są chętnie zjadane przez ptaki.

Szkółki oferują zarówno sam gatunek kaliny hordowiny, jak i jej odmiany o barwnych liściach: ‘Aureum’ o żółtym ulistnieniu, ‘Aureovariegata’ o nakrapianych, żółto-zielonych liściach oraz ‘Variegatum’ z charakterystycznymi, białymi smugami na liściach. Wszystkie nadają się do sadzenia w zieleni publicznej, są odporne na mróz, mało wymagające w stosunku do gleby. Preferują miejsca słoneczne.

Kaliny z kraju kwitnącej wiśni

Kalina japońska forma płodna (V. plicatum f. tomentosum) pochodzi z Chin, Japonii i Tajwanu. Uwagę zwraca ciekawym, pagodowym ułożeniem gałęzi, efektownie udekorowanych kwiatami w okresie kwitnienia. Jest to szeroki krzew o wzniesionym pokroju, dorasta do 2-3 m wysokości. Jej gałęzie są ułożone jedna nad drugą, tworzą wyraźne piętra. Liście są ciemnozielone, odwrotnie jajowate, jesienią przebarwiają się na kolor brunatno-czerwony lub brązowy.

W maju i czerwcu na krzewach pojawiają się białe kwiaty zebrane w płaskie kwiatostany średnicy 6-10 cm. Kwiatostany wyrastają na sztywnych osadkach wynoszących je ponad liście, są ułożone w dwóch szeregach wzdłuż pędów, tworząc niezwykle efektowny obraz w trakcie kwitnienia. Równie ozdobne są owoce, przed dojrzeniem czerwone, a po uzyskaniu dojrzałości granatowoczarne.

Kalina japońska jest rośliną mało wymagającą, aczkolwiek najlepiej rośnie i kwitnie sadzona na glebach żyznych, świeżych i lekko wilgotnych. Nie lubi suszy. Preferuje miejsca osłonięte, najlepiej rośnie i zimuje sadzona w półcieniu, nie jest bowiem w pełni odporna na mróz.

Podczas surowych zim przemarza (na wschodzie kraju), ale ponieważ te występują coraz rzadziej w Polsce, a klimat się ociepla, warto ją sadzić.

Do odmian polecanych do uprawy i oferowanych przez polskie szkółki należą: ‘Cascade’, ‘Kilimandjaro’, ‘Lenarth’, ‘Mariesii’, ‘Popcorn’, ‘Rosaceae’ i ‘Watanabe’. Podwyższoną odpornością mrozową charakteryzują się odmiany ‘St Keverne’ oraz ‘Pink Beauty’.

Gdy z kopyta kulig rwie

Kalina bodnanteńska (V. ×bodnantense), zwana także bodnantską, to jeden z najwcześniej zakwitających w naszych klimacie krzewów liściastych, tworzących silnie pachnące kwiaty. W sprzedaży najczęściej oferowane są dwie podobne do siebie odmiany ‘Dawn’ oraz ‘Charles Lemont’. Obie dorastają do około 2 m wysokości i podobnej szerokości.

Początkowo krzewy rosną wyprostowane, ale z wiekiem stają się coraz szersze, a u odmiany ‘Dawn’ gałęzie wyginają się łukowato i malowniczo rozkładają. Liczne, drobne, różowe, rurkowate kwiaty są skupione w główkowatych kwiatostanach. Pachną przyjemnie i zaskakująco intensywnie. W zależności od temperatury krzewy kwitną od marca do kwietnia. Liście ukazują się dopiero po kwitnieniu, w kształcie są jajowate, brzegiem piłkowane, początkowo brązowawe, później zielone, a jesienią przebarwiają się na czerwono i fioletowo.

Gatunkiem tworzącym równie pachnące kwiaty, od którego pochodzi kalina bodnanteńska, jest kalina wonna (V. ferreri). W stanie naturalnym występuje w północnych Chinach, gdzie dorasta do 3-4 m wysokości. U nas jest półkulistym krzewem o wyprostowanych pędach, osiągającym 2-2,5 m wysokości oraz podobną szerokość. Drobne, rurkowate, różowe kwiaty są zebrane w niewielkich kwiatostanach. Krzewy kwitną bardzo wcześnie, przed rozwojem liści, najczęściej w marcu, czasami jednak krzewy mogą zakwitnąć w lutym, a nawet w grudniu i styczniu. Eliptyczne, ciemnozielone liście rozwijają się po kwitnieniu, jesienią przebarwiają się na czerwono i brązowo.

Kalina bodnanteńska i kalina wonna są krzewami o przeciętnych wymaganiach glebowych, dobrze rosną na stanowiskach słonecznych do półcienistych. Na wschodzie kraju rośliny mogą czasami przemarzać, ale w centrum i na zachodzie zimują dobrze.

Gatunkiem o równie pachnących kwiatach, ale o wyższej odporności na mróz, jest kalina koreańska (V. carlesii), tworząca krzewy 1,5-2 m wysokości i podobnej szerokości. Roślina ma jajowate, zielone liście, jesienią atrakcyjnie przebarwiające się w ciepłych kolorach pomarańczowym i czerwonym. Jej kwiaty są drobne, zebrane w kuliste kwiatostany, w pąkach są różowe, po rozwinięciu jasnoróżowe i bardzo silnie, przyjemnie pachnące.

Kultywarem szczególnie polecanym do sadzenia w ogrodach jest wyhodowana w USA odmiana ‘Juddii’. Jej kwiaty po rozwinięciu z różowych pąków są czysto białe, a krzew jest w pełni odporny na mróz w klimacie Polski.

Fot. Grzegorz Falkowski (ZSzP)

1 – kalina sztywnolistna, 2 – kalina Dawida, 3 – kalina angielska

Najszczęśliwszy maj

Jedną z najpiękniejszych kalin o dużych, kulistych, białych kwiatostanach, silnie i przyjemnie pachnących, jest kalina angielska (V. carcephalum). Krzew ten kwitnie obficie w maju, dorasta do 2-2,5 m wysokości, jest odporny na mróz. W sprzedaży bywa oferowany także w atrakcyjnej formie piennej – w postaci miniaturowych drzewek – uzyskanych przez zaszczepienie na wysokiej podkładce.

W cieplejszych rejonach kraju, na Dolnym Śląsku, Pomorzu i w województwach zachodnich, można uprawiać kaliny o trwałym, zimozielonym ulistnieniu. Gatunki te, ze względu na niższą odporność mrozową, mogą być uszkadzane podczas surowych bezśnieżnych zim.

Spośród gatunków z tej grupy kalin, oferowanych przez szkółki, wymienić należy kalinę Burkwooda (V. ×burkwoodii), o zdobnych liściach i pachnących kwiatach oraz jej odmiany: ‘Anne Russell’, ‘Chenaultii’, ‘Mohawk’, a także kalinę sztywnolistną (V. rhitydophyllum) o dużych, wydłużonych, skórzastych i pomarszczonych liściach, pokrytych wełnistym, brązowym kutnerem od spodu. Cenną odmianą mieszańcową, uzyskaną z udziałem kaliny sztywnolistnej, jest odmiana ‘Pragense’ o lśniących liściach. Krzew ten obficie zakwita w maju.

Z niskich, okrywowych kalin warto zwrócić uwagę na kalinę Dawida (V. davidii) o owalnych, skórzastych, ciemnozielonych liściach jesienią i zimą nabierających czerwonych rumieńców.

Tekst: Paweł Kudelski, zdjęcie tytułowe: olko1975/Depositphotos

Artykuł powstał we współpracy ze Związkiem Szkółkarzy Polskich. Więcej informacji o roślinach i ich producentach uzyskać można na: www.ekatalogroslin.pl lub www.zszp.pl