Bez konewki i węża: automatyczne systemy podlewania

Jak to działa?

Elementy nawadniające (zraszacze czy linie kroplujące) systemu zamontowanego w ogrodzie zgrupowane są w sekcje. W każdej z nich znajdują się elementy nawadniające tylko jednego rodzaju (np. zraszacze), połączone ze sobą rurami. Podlewają one fragment ogrodu z określoną roślinnością (rabaty kwiatowe, żywopłot, trawnik). Sekcje uruchamiane są przez elektrozawory, pracą których kieruje sterownik wspomagany przez czujniki. System podłączony jest do ujęcia wody: kranu lub studni z pompą.

Aby system działał prawidłowo i zraszacze podlewały teren, odpowiednie musi być ciśnienie statyczne i wydajność wody w ujęciu (decyduje bowiem o tym, ile zraszaczy może pracować w tym samym czasie, czyli ile zraszaczy może znajdować się w sekcjach, a także ile będzie sekcji).

Główne elementy systemu

♦ Elementy nawadniające

To z nich wypływa woda. Zalicza się do nich: zraszacze, mikrozraszacze, linie kroplujące i systemy nawadniania dokorzeniowego.

♦ Sterownik

Urządzenie elektroniczne, które odpowiednio zaprogramowane kieruje włączaniem i wyłączaniem podlewania w poszczególnych sekcjach zgodnie z harmonogramem nawadniania.

♦ Elektrozawory

Otwierają i zamykają, na sygnał ze sterownika, przepływ wody przez instalację. Uruchamiają zraszacze w poszczególnych sekcjach. Połączone są kablami elektrycznymi (ziemnymi) ze sterownikiem i rurą – z ujęciem wody.

♦ Studzienka rozdzielcza

Specjalna skrzynka, w której zamontowane są elektrozawory.

♦ Rury

Wszystkie elementy instalacji nawadniającej łączy się ciemnymi (aby ograniczyć rozwój glonów) elastycznymi rurami z polietylenu. Wytrzymałość rur: 6–10 barów.

♦ Czujniki

Wilgotności i deszczu. Są to urządzenia elektroniczne, dzięki którym system nie pracuje w czasie opadów i dużego uwilgocenia gleby. Bardziej złożone systemy czujników możemy podłączyć do stacji pogodowych, które na podstawie aktualnych warunków atmosferycznych wpływają na bieżąco na program nawadniania.

Fot. hunterindustries.com

Za pomocą sterownika można w razie potrzeby uruchomić podlewanie wybranych sekcji na dowolny czas, nie zmieniając zaprogramowanego, stałego trybu podlewania.

Studzienka rozdzielcza z elektrozaworami. Liczba elektrozaworów jest zawsze równa liczbie sekcji.

Elementy nawadniające

♦ Zraszacze

Mogą być niewynurzalne lub wynurzalne. Te pierwsze to sztywne rury wystające ponad poziom gruntu. Stosuje się je na rabatach i wśród grup roślin, tam gdzie nie używa się kosiarki i gdzie nie są zbyt widoczne. Zraszacze wynurzalne umieszcza się tuż pod ziemią. Pod wpływem ciśnienia wody wysuwają się z obudowy ponad powierzchnię. Gdy nie pracują, są niewidoczne i nie ma ryzyka, że zostaną uszkodzone przez nadepnięcie.

Zraszacze mogą być także statyczne (stosowane w mniejszych ogrodach lub na mniejszych fragmentach terenu) – dają równomierny strumień wody, skierowany w jedno miejsce, lub rotacyjne (z uwagi na duży zasięg, o promieniu do 30 m, i duże zużycie wody stosuje się je w większych ogrodach i parkach). Zależnie od rodzaju dyszy i jej wyregulowania mogą podlewać teren o kształcie koła lub jego wycinka (25–360°).

♦ Mikrozraszacze

Są to zraszacze o niewielkim zasięgu i służą głównie do nawadniania pojedynczych roślin. Na czas prac ogrodowych mikrozraszacze można łatwo zdemontować.

♦ Linie kroplujące

Są to rury z polietylenu z otworami, przez które sączy się woda. Podlewają pas szerokości ok. 60 cm. Stosuje się je więc do nawadniania wąskich działek oraz rabat i żywopłotów. Linie układa się najczęściej na ziemi i przykrywa warstwą kory (trzeba jednak pamiętać, by nie uszkodzić ich podczas prac w ogrodzie). Jeśli natomiast umieszczone są w gęstwinie roślin, nie trzeba ich przysypywać.

Na terenie pagórkowatym stosuje się linie z tzw. kompensacją spadków ciśnień, dzięki której woda płynie także pod górę (w przypadku braku takich linii potrzebny jest reduktor ciśnienia).

♦ Systemy nawadniania dokorzeniowego

Jeśli na działce znajdują się młode drzewa i krzewy, warto zastosować system nawadniania dokorzeniowego, który dostarcza wodę i powietrze bezpośrednio do systemu korzeniowego roślin. W jego sąsiedztwie wkopuje się specjalny cylinder z przegrodami, które emitują wodę na różnej głębokości.

Fot. tanake.com.pl

Mikrozraszacze umieszcza się przy gruncie i właśnie dzięki temu warto nawadniać nimi rośliny, które nie lubią podlewania z góry (po lewej).

Podlewanie za pomocą linii kroplujących jest bardzo efektywne, ponieważ woda trafia bezpośrednio do korzeni roślin, nie zraszając ich górnych części (polanie liści lub kwiatów w upalne dni może spowodować ich poparzenie, a nadmierne zawilgocenie niesie ryzyko wystąpienia chorób wywoływanych przez grzyby) (po prawej).

Dobór i rozmieszczenie - ile zraszaczy na jednej sekcji

Wszystkie elementy systemu automatycznego nawadniania, ich rodzaj i rozmieszczenie przedstawia projekt instalacji nawadniającej. Aby go wykonać, na planie działki (najlepiej wykonanym w skali 1:100, gdzie 1 cm na papierze odpowiada 1 m w terenie) zaznacza się: dom, podjazd, ścieżki, oczko wodne, elementy małej architektury, drzewa, krzewy, rabaty, trawnik i inne obiekty znajdujące się w ogrodzie (czyli wszystkie elementy, które mogłyby przeszkadzać w prowadzeniu rurociągu lub podlewaniu roślin) oraz ujęcie wody.

Następnie określa się liczbę sekcji i dobiera elementy systemu (przede wszystkim liczbę, rozmieszczenie i rodzaj zraszaczy oraz długość i średnicę rur). Pod uwagę bierze się przy tym rodzaj roślinności oraz parametry wody w ujęciu.

Aby zmierzyć ciśnienie statyczne wody, należy w miejscu jej poboru zamontować manometr i przy maksymalnie otwartym zaworze odczytać jego wskazanie. Najprostszym sposobem pomiaru wydatku wody jest zmierzenie czasu, jaki jest potrzebny na napełnienie naczynia o określonej pojemności (np. 10 l wiadra). Można również skorzystać z przepływomierza.

Jeżeli ciśnienie wody jest za małe, można zastosować hydrofor lub pompę podnoszącą ciśnienie. Parametry wody w ujęciu można też poprawić, stosując kran i rury o większej średnicy. Straty ciśnienia rosną wraz z oddalaniem się od ujęcia, odległość od źródła wody do jej wylotu powinna być więc możliwie mała (dobrze, gdy ujęcie znajduje się w centralnej części ogrodu, a rury łączące je ze zraszaczami biegną w linii prostej). Przy słabych parametrach wody w dużym ogrodzie warto też wydzielić więcej sekcji (o mniejszej liczbie zraszaczy).

Elementy nawadniające

Najpierw dobieramy elementy nawadniające w obrębie poszczególnych sekcji. Ich rodzaj i liczbę dobiera się odpowiednio do rodzaju roślinności, wielkości i kształtu sekcji oraz parametrów źródła wody. Lokalizację zraszaczy na planie terenu zaznacza się punktami, a ich zasięgi oznacza okręgami.

ZRASZACZE
Podczas wyboru trzeba zwrócić uwagę na ich parametry techniczne:

ciśnienie robocze (mierzone w barach lub atmosferach)
wydajność (l/min lub m3/h)
stopa opadu (mm/h)
zasięg (m)

Aby nie doszło do przeciążenia hydraulicznego, suma wydajności zraszaczy w danej sekcji (praca poszczególnych sekcji odbywa się pojedynczo), czyli ich łączne zapotrzebowanie na wodę, nie może przekroczyć wydajności źródła wody. Im wyższy jest wydatek wody, tym więcej zraszaczy może pracować w jednej sekcji.

W jednej sekcji mogą znajdować się tylko zraszacze tego samego typu. Nie należy też zestawiać ze sobą zraszaczy statycznych z ruchomymi, ze względu na różny opad wody.

Rozmieszczenie zraszaczy powinno zapewniać równomierne nawadnianie wyznaczonej powierzchni. Maksymalna odległość między nimi może wynosić 60% średnicy ich zasięgu. Ponadto powinny być tak zlokalizowane, aby nie spryskiwały murów czy ścieżek. Jeśli teren ma kształt nieregularny, najpierw planujemy rozmieszczenie zraszaczy na jego krawędziach, następnie bliżej środka i w centralnej części.

Jeśli teren ma kształt kwadratu lub prostokąta, najpierw planujemy zraszacze w narożnikach (a). Ich zasięg to 90°. Następnie zraszacze o zasięgu 180° (b). W przypadku dużej powierzchni zraszacz/zraszacze umieszczamy także w centralnej części terenu (c)

Kąt podlewania zraszaczy w poszczególnych miejscach ogrodu należy ustawić w następujący sposób:

90° – narożniki działki;
180° – boki działki;
270° – narożniki przy budynkach lub tarasie;
360° – centralna część ogrodu.

LINIE KROPLUJĄCE
Dostępne są z emiterami o różnym wydatku cieczy. Linie dobieramy tak, by ilość emitowanej wody była odpowiednia dla danego rodzaju roślin. Wydajność linii w danej sekcji nie może być oczywiście większa niż wydajność źródła wody.

SYSTEM NAWADNIANIA DOKORZENIOWEGO
Należy go zaprojektować jako osobną sekcję lub kilka sekcji.

Sterownik

Biorąc pod uwagę łączną liczbę sekcji, zdecydujmy, czy ma to być sterownik:

montowany bezpośrednio na zaworze znajdującym się w ogrodzie, doprowadzającym wodę do systemu (jeśli system nawadniający obejmuje mały teren i składa się z 1–2 sekcji);
montowany w budynku, np. w piwnicy (jeśli sekcji jest więcej) – sterowanie polega na wysyłaniu sygnału ze sterownika do elektrozaworów, które otwierają lub zamykają dopływ wody do danej sekcji.