Choroby i szkodniki malin | Najczęstsze i najgroźniejsze problemy oraz metody ochrony

Jak ograniczyć choroby i szkodniki malin?

• Należy jak najszybciej wykonywać cięcie suchych pędów. Resztki po cięciu powinno się utylizować. Usuwa się pędy mocno porażone chorobami lub ze szkodnikami wewnątrz.
• Rośliny zaleca się nawozić w sposób zrównoważony (wiele makro- i mikroelementów). Trzeba unikać nadmiernego dokarmiania azotem, co m.in. zwiększa podatność na szkodniki, np. mszyce.
• Przesuszenie – poza osłabieniem plonu – przyciąga szkodniki (w największym stopniu przędziorek). W czasie długotrwałych susz maliny trzeba podlewać. 
   

Szkodniki malin – rozpoznawanie i zwalczanie

1. Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) – to drobne roztocza, ledwie widoczne gołym okiem, ale wytwarzające delikatne pajęczynki. W szczególności są zagrożeniem dla odmian owocujących na pędach jednorocznych, np. ‘Polka’ i ‘Polana’. Przędziorek wysysa sok z roślin powodując powstawanie drobnych, ale bardzo licznych jasnych plam. Silnie uszkodzone liście żółkną, brązowieją, wysychają i przedwcześnie opadają. Często brzegi liści zawijają się do góry. Krzewy opanowane przez przędziorki słabiej rozwijają się i są osłabione (m.in. gorzej znoszą zimy).
   Zwalczanie –stosuje się środki przędziorkobójcze (np. Ortus 05 SC). W uprawach po osłonami często stawia się na biologiczną ochronę, np. wprowadza drapieżne roztocza z rodziny dobroczynkowatych. 
   
   
2. Kistnik malinowiec (Byturus tomentosus) – to rudobrązowy chrząszcz o długości ciała wynoszącej ok. 4 mm. Larwy są długie (6 mm), brudnobiałe. Dorosłe owady uszkadzają wiosną młode, często nierozwinięte liście. Później żerują w pąkach kwiatowych wyjadając słupki, pręciki, nektarnik, płatki kwiatowe i dno korony. To powoduje straty w plonie. Jednakże największą szkodliwością cechują się larwy, które żerują w dnie kwiatowym oraz w owocach (powodując ich robaczywienie). Niezwalczane mogą uszkodzić do 80% owoców. Zimują owady dorosłe w glebie. Kistnik malinowiec raczej nie stanowi zagrożenia dla malin owocujących pod koniec lata.
   Zwalczanie: Zaleca się stosowanie insektycydów: pierwszy zabieg na 2-3 tygodnie przed kwitnieniem, drugi – tuż przed kwitnieniem. Warto przy malinach montować pułapki do odłowu chrząszczy. 
   
   
3. Kwieciak malinowiec (Anthonomus rubi) – to czarny chrząszcz z jasnoszarymi włoskami. Osiąga wielkość do 4 mm. Zimuje w glebie. Wczesną wiosną żeruje na liściach maliny (i jeżyny) wygryzając niewielkie otwory (1-2 mm średnicy). Później – w fazie kwitnienia malin – samice składają jaja do pąków, pojedynczo. Następnie nakłuwa szypułkę w kilku miejscach podcinając pod pąkiem, który więdnie i usycha (opada lub utrzymuje się na w formie suchej). Larwy cały cykl rozwoju przechodzą wewnątrz pąk wyjadając wnętrze.
   Zwalczanie – zaleca się wykonanie zabiegu insektycydowego (np. Mospilanem) w okresie intensywnego żerowania dorosłych chrząszczy na liściach (często przypada to na początek kwietnia), a najpóźniej po zauważeniu pierwszym uszkodzonych pąków. 
   
   
4. Przeziernik malinowiec (Pennisetia hylaeiformis) – to motyl o rozpiętości skrzydeł 22-26 mm. Skrzydła są przezroczyste z ciemnobrązowym wzorkiem. Na odwłoku znajduje się sueden poprzecznych pasów, co nieco upodabnia owada do przedstawicieli osowatych. Gąsienice są grube, białe, z ciemnobrązową głową. To stadium szkodliwe i stadium zimujące. Żerują wewnątrz pędów – oznaką są nabrzmiałe, guzowate narośla. Uszkodzone pędy słabo rozwijają się, słabo plonują, są podatne na suszę i wysychanie. Gąsienice schodzą na zimę do karpy korzeniowej, wiosną wznawiają żer, w maju przepoczwarczają się. Motyle pojawiają się w czerwcu lub na początku lipca, a lot trwa do początku września.
   Zwalczanie – w przypadku wzmożonego problemu ze szkodnikiem zaleca się wykonanie zabiegu chemicznego bezpośrednio po zbiorze owoców. Pędy malin zasiedlone przez przeziernika należy systematycznie wycinać i palić. 
   
   
5. Pryszczarki (namalinek i malinowy) to drobne muchówki o długości ciała nie przekraczającej 2 mm. Larwy są beznogie, początkowo przezroczyste, później pomarańczowe. Larwy żerują pod skórką łodyg powodując jej brunatnienie i łuszczenie. Kora pęka i odstaje. Owad wydziela substancję determinującą nadmierne rozrastanie się tkanek. Uszkodzone miejsca często są porażane przez choroby grzybowe. Pędy są osłabione, słabo owocują i często wysychają. W miejscu uszkodzenia łatwo wyłamują się. Pryszczarek jest jednym z najgroźniejszych szkodników żerujących u malin owocujących na pędach jednorocznych. Zimują larwy w kokonach, glebie.
   Zwalczanie – najlepszy sposób to systematyczne usuwanie i palenie uszkodzonych pędów. Chemiczne metody nie są opracowane. Część populacji likwiduje się wiosną – przy okazji wykonywania oprysków przeciw innym szkodnikom. 
   
   
6. Galasówka maliniak – to błonkówka o długości ciała do 3 mm. Ma czarno-żółte ciało, larwy są białe. W wyniku jej żerowania na pędach malin występują okrągłe zgrubienia – galasy. Mogą mieć długość do kilku centymetrów. Bardziej wyróżniają się i są okrąglejsze w porównaniu z uszkodzeniami powodowanymi przez przeziernika.
   Zwalczanie – najskuteczniejszy sposób to usuwanie i palenie uszkodzonych pędów.
   
   
7. Mszyce – na malinie żerują różne gatunki, szkody są podobne. Wysysają sok powodując skręcanie i zasychanie liści. W czasie żerowania wydziela lepką spadź, która jest pożywką dla grzybów sadzakowych (takie miejsca pokrywają się brunatnym nalotem). Niektóre gatunki są wektorami chorób wirusowych malin, przenoszą m.in. RLSV, BRNV i RYNV.
   Zwalczanie – stosuje się insektycydy po zauważeniu nawet niewielkiej grupy mszyc (oczywiście zwracając uwagę na okres karencji preparatu). Zazwyczaj pierwsze zabiegi ochronne przeprowadza się wczesną wiosną.

Fot. Thongchai, Tomasz, Sandra Standbridge / AdobeStock

Choroby malin – rozpoznawanie i zwalczanie

1. Zamieranie pędów malin – uchodzi za najgroźniejszą chorobę. Początkowe symptomy to fioletowo-brunatne plamy na pędach (nabierające jesienią srebrzystego odcieniu). Na powierzchni widoczne są drobne, ciemne punkciki (zarodniki grzyba). Kora łuszczy się, pęka i odpada. W kolejnym roku porażone pędy zamierają. Choroba może doprowadzić do zamierania całych krzewów. Do infekcji najczęściej dochodzi w miejscach, w których zgromadziła się woda, np. w kątach liści.
   Zwalczanie – porażone pędy należy usunąć. Profilaktycznie w okresie wiosennym wykonuje się opryski fungicydem, np. Switch 62,5 WG.
   
   
2. Szara pleśń – to jedna z najpowszechniejszych chorób w przydomowych ogrodach i na plantacjach profesjonalnych. Dotkliwe straty powoduje w latach deszczowych i wilgotnych. Wiosną na młodych pędach pojawiają się jasnobrązowe plamy. Porażone pąki i kwiaty brązowieją, a następnie zamierają. Na owocach objawy są widoczne dopiero w okresie dojrzewania. Występuje wtedy gruby, siny nalot. Owoce gniją.
   Zwalczanie – opryski wykonuje się przed i w czasie kwitnienia malin. Stosuje się te same preparaty, które są używane do walki z zamieraniem pędów malin.
   
   
3. Antraknoza malin – choroba osłabia wzrost malin i powoduje zamieranie wierzchołków pędów. Pierwsze objawy to szare plamy z brunatną obwódką występujące na liściach i ogonkach liściowych. Porażone liście zwijają się, żółkną i opadają. Czasem podobne symptomy występują na działkach kielicha i szypułkach. Porażone owoce są drobne, zniekształcone, twarde i suche. Na zainfekowanych pędach występują białawe plamki, zlewające się w duże skupiska.
   Zwalczanie – porażone pędy należy wycinać. Na antraknozę stosuje się podobne środki ochrony roślin – jak na powyżej opisane choroby.
   
   
4. Wertycylioza – choroba powoduje przedwczesne żółknięcie i opadanie liści. Pierwszym symptomem są żółtawe plamki o nieregularnych brzegach pomiędzy nerwami liści (w tym stadium wertycylioza może rozwijać się przez kilka lat). Charakterystycznym objawem jest niebieskawa, z czasem ciemniejąca pręga występująca od nasady do końca pędu. Silna infekcja prowadzi do zamierania całych krzewów.
   Zwalczanie – duże znaczenie ma profilaktyka. Porażone pędy powinno się wycinać.
   
   

Fot. 7monarda, Amelia / AdobeStock

Zdjęcie tytułowe: yanadjan / AdobeStock