Niepokalanek pospolity Vitex agnus-castus

Niepokalanek pospolity
Niepokalanek pospolity (Vitex agnus-castus) | To roślina, która nie tylko zdobi ogrody, lecz także słynie z właściwości leczniczych i symbolicznych. Ten egzotyczny krzew o charakterystycznych aromatycznych liściach i miododajnych kwiatach preferuje słoneczne, ciepłe stanowiska oraz przepuszczalne, próchnicze gleby. Wymaga zabezpieczenia przed mrozem, ale odpowiednio pielęgnowany zachwyca urokliwym wyglądem oraz intensywnym zapachem, który przyciąga liczne owady. Niepokalanek pospolity to wyjątkowy dodatek do ogrodu, który łączy estetykę z funkcjonalnością, przyciągając uwagę zarówno miłośników roślin ozdobnych, jak i zielarskich.
Posłuchaj
00:00
4
Dekoracyjność: kwiatostany
Gleba: przepuszczalna, próchniczna
Kolor kwiatów: fioletowe
Kwiatostan: wiechowaty, kłos
Kwiaty: pojedyncze, drobne, pachnące, rurkowe, lejkowate
Odczyn gleby: obojętna
Owoce: kuliste
Pokrój: wzniesiony, rozłożysty, krzaczkowaty
Przydatność do spożycia: owoce
Zapach: cała roślina
Wysokość: ok. 2 m
Okres kwitnienia: VIII, IX
Kolor owoców: czerwone
Trwałość liści: sezonowe
Wilgotność: gleba umiarkowanie wilgotna
Stanowisko: słońce, półcień
Zastosowanie: roślina dekoracyjna, ogrody przydomowe, pojemniki, roślina lecznicza, rabaty
Spis treści
Opis rośliny Wymagania i uprawa Pielęgnacja Szkodniki i choroby Zastosowanie Wybrane odmiany Ciekawostki

Niepokalanek pospolity (Vitex agnus-castus), nazywany też korzennym lub mnisim, to krzew liściasty z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Naturalnie występuje w Afryce Północnej, Azji Wschodniej i Europie Południowej, gdzie zasiedla okolice zbiorników wodnych, wybrzeża i wilgotne zarośla. Jest też jednak uprawiany w ogrodach jako roślina zielarska lub ozdobna.

Wygląd niepokalanka pospolitego

Niepokalanek pospolity posiada gęsty, rozłożysty pokrój i może dorastać do ok. 4-5 m wys (w uprawie ok. 1-2 m wys), rozwijając cienkie, sztywne, wzniesione, rozgałęzione pędy. Jego liście są dłoniasto złożone (5-7 lancetowatych, ostro zakończonych listków), aromatyczne, ciemnozielone i błyszczące z wierzchu oraz matowe i szarozielone od spodu (przypominają liście konopi). Liście osadzone są na długich, sztywnych ogonkach i układają się na pędzie naprzeciwległymi parami.

Niepokalanek kwitnie późnym latem (VIII-IX), rozwijając drobne, rurkowate kwiaty z wywiniętą koroną i mocno wystającymi pręcikami. Kwiaty zebrane są na szczytach tegorocznych pędów w gęste, długie, wąskie, kłosowe kwiatostany (przypominają kwiaty budlei). Kwiaty są miododajne, dlatego przyciągają liczne owady.

Po przekwitnieniu rozwijają się z nich kuliste, początkowo zielone, po dojrzeniu czerwone owoce, częściowo ukryte w omszonym, zielonym kielichu.

Wymagania uprawowe niepokalanka

Niepokalanek w uprawie oczekuje osłoniętego od wiatru, słonecznego i przede wszystkim ciepłego stanowiska oraz przepuszczalnej, próchniczej, lekko wilgotnej gleby. Dobrze znosi słoną mgłę, dlatego może być sadzony na terenach nadmorskich. Wiosną późno rozpoczyna wegetację.

Niepokalanek pospolity ma słabą mrozoodporność (-15/-10°C), dlatego poleca się uprawiać go w najcieplejszych rejonach kraju. (Warto tutaj wspomnieć o bardziej mrozoodpornym gatunku – niepokalanku szerokolistnym (F. latifolia), który znosi spadki temperatury do ok. -23/-18°C.)

Niepokalanek pospolity jako gatunek może być rozmnażany przez wysiew nasion, jednak jego odmiany poleca się rozmnażać za pomocą sadzonek pędowych.

To się przyda
0 Kaptur ochronny biały – 60 cm x 80 cm – 3 szt. | Megran
Kaptur ochronny biały – 60 cm x 80 cm – 3 szt. | Megran
1 Biosept Active w sprayu, wyciąg z grejpfruta poprawiający odporność, na choroby – 750 ml
Biosept Active w sprayu, wyciąg z grejpfruta poprawiający odporność, na choroby – 750 ml
2 NeemAzal, Zwalcza Ziemiórki i Inne Szkodniki – 50 ml
NeemAzal, Zwalcza Ziemiórki i Inne Szkodniki – 50 ml
3 Agrowłóknina HORTI-LINE – zimowa 2,10 m x10 mb
Agrowłóknina HORTI-LINE – zimowa 2,10 m x10 mb

Pielęgnacja:

  • Niepokalanek pospolity należy podlewać regularnie, ale umiarkowanie, aby gleba pozostawała lekko wilgotna.
  • Wiosną warto ją zasilać nawozem organicznym lub mineralnym, co pobudzi wzrost i kwitnienie.
  • Ze względu na niską mrozoodporność, zaleca się dokładnie zabezpieczyć krzew przed zimą, okrywając go agrowłókniną zimową lub słomianymi matami.
  • Wczesną wiosną niepokalanek powinien być przycięty nisko, na dwa oczka, ponieważ kwitnie na tegorocznych pędach, co sprzyja jego bujniejszemu rozrostowi i kwitnieniu.

Choroby i szkodniki:

Niepokalanek pospolity rzadko sprawia problemy w uprawie, jednak czasami może być porażany przez choroby grzybowe (np. zgnilizna korzeni, plamistości liści) lub atakowany przez szkodniki (np. wciornastki).

Zastosowanie niepokalanka pospolitego

Niepokalanek pospolity uprawiany jest głównie jako roślina lecznicza. Surowcem zielarskim są jego nasiona o bogatym składzie chemicznym, które wykorzystuje się min. w leczeniu chorób kobiecych i łagodzeniu objawów menopauzy, ale też jako lek uspokajający w stanach lękowych i depresyjnych. Zastosowanie niepokalanka w celach leczniczych ma jednak szereg przeciwskazań (min. ciąża, przyjmowanie leków antydepresyjnych lub hormonalnych) i może powodować skutki uboczne (min. bóle głowy, niestrawność), dlatego przed rozpoczęciem kuracji, należy skontaktować się z lekarzem.

Owoce niepokalanka mają ostry, pikantny smak i po wysuszeniu bywają stosowane jako zamiennik pieprzu.

Niepokalanek pospolity może mieć też zastosowanie w ogrodzie jako roślina ozdobna. Uprawiany w najcieplejszych rejonach kraju ładnie wygląda jako soliter na trawniku, ale może być też komponowany z krzewami ozdobnymi i bylinami.

Wybrane odmiany niepokalanka do ogrodu

  • 'Latifolia' – podwyższona odporność na mróz
  • 'Pink Pinnaple' – kwiaty jasnoróżowe, wys ok. 1,5 m
  • 'Delta Blues' – kwiaty ciemnofioletowe, wys ok.. 3 m
  • 'Blue Puffball' – kwiaty niebieskie, wys ok. 1 m

Ciekawostki o niepokalanku

Niepokalanek często występuje w wierzeniach, mitach i rytuałach religijnych jako symbol czystości i niewinności. Wierzono też, że jego nasiona wykazują działanie hamujące wydzielanie hormonów męskich i obniżające libido, dlatego nazywano go "pieprzem mnichów".


Zdjęcia: EuToch, Alexandra, UMIT, Ekaterina / AdobeStock

Obserwuj
Autor
Katarzyna Józefowicz Katarzyna Józefowicz

Jej pasja to rośliny, a zajmowanie się własnym ogrodem daje jej największą satysfakcję. Dzieli się z Wami swoim doświadczeniem.

Artykuły autora Wszyscy autorzy
To Cię zainteresuje
50+ prezentów na Mikołajki i Boże Narodzenie 2024 r. | Dla ogrodników i ich bliskich
Komentarze

Darmowy program
Projektowanie Ogrodu
wypróbuj online
Projektowanie ogrodu
50+ prezentów na Mikołajki i Boże Narodzenie 2024 r. | Dla ogrodników i ich bliskich
Redakcja poleca
Tagi
Najnowsze treści