Bażyna czarna (Empetrum nigrum)

Bażyna czarna (Empetrum nigrum) to niewielka krzewinka, występująca w stanie dzikim na obszarach o klimacie chłodnym i umiarkowanym. W Polsce na stanowiskach naturalnych objęta jest częściową ochroną gatunkową i spotykana głównie na północy kraju (min. na terenach nadmorskich). Jest zaliczana do roślin pionierskich. Klasyfikacja bażyny jest dyskusyjna, gdyż według różnych źródeł roślina zaliczana jest do monotypowej rodziny bażynowatych lub do rodziny wrzosowatych.

Bażyna czarna przypomina pokrojem wrzosy. Dorasta do ok. 15-25 cm wysokości i tworzy elastyczne, lekko wzniesione lub pokładające się, cienkie, rozgałęzione, drewniejące z czasem pędy, bardzo gęsto pokryte zielonymi, maleńkimi, błyszczącymi, igiełkowatymi, zaokrąglonymi na wierzchołku, zimozielonymi liśćmi. W miarę rozwoju pędy rozrastają się na boki, tworząc luźną, rozłożystą kępkę (do ok. 40-50 cm średnicy). W sprzyjających warunkach pędy po zetknięciu z wilgotnym podłożem łatwo się ukorzeniają i jeszcze bardziej rozrastają, nadając roślinie rozłożysty, poduszkowy pokrój.

Późną wiosną (V-VI) roślina zakwita, wydając niezbyt liczne, niepozorne, osadzone w kątach liści, bezpłatkowe, różowe lub czerwone kwiaty. Bażyna czarna jako gatunek jest obupłciowa, ale jej odmiany oraz podgatunki mogą być roślinami dwupiennymi (kwiaty męskie i żeńskie rozwijają się na dwóch różnych roślinach), zawiązującymi owoce tylko na egzemplarzach żeńskich.

Wymagania i uprawa

Bażyna czarna ma w uprawie bardzo podobne wymagania do wrzosów. Oczekuje słonecznego lub lekko półcienistego stanowiska oraz lekkiej, przepuszczalnej, torfowo-piaszczystej, umiarkowanie wilgotnej gleby o kwaśnym odczynie pH. Jest w pełni mrozoodporna, więc nie wymaga zimowego okrycia.

Bażynę najłatwiej rozmnożyć przez sadzonki pędowe, które ukorzeniają się w wilgotnym podłożu.

Zastosowanie

Bażyna czarna znakomicie nadaje się do uprawy na wrzosowiskach, gdzie dobrze komponuje się z roślinami kwasolubnymi np. wrzosami, wrzoścami, borówką brusznicą, golterią, śmiałkiem pogiętym czy kosodrzewiną.

Ze względu na swój pokrój, jest też doskonałą rośliną okrywową. Posadzona w grupie tworzy ładne, zwarte, zielone dywany. Dobrze prezentuje się też na murkach lub skalniakach.

Jadalne owoce nadają się na przetwory i soki, ale do celów spożywczych najlepiej wykorzystywać je po wcześniejszym przemrożeniu (tracą część goryczki). Bażyna należy też do roślin leczniczych chętnie stosowanych w medycynie ludowej w wielu krajach.

Wybrane odmiany

• 'Zitronella' – męska odm. o delikatnym pokroju oraz liściach cytrynowożółtych latem i pomarańczowobrązowych zimą
• 'Berstein' – o żółtych liściach latem i brązowożółtych zimą

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: wallygrom/CC BY-SA 2.0/Flickr, "Prunella collaris erythropygia and Empetrum nigrum subsp. asiaticum"/Alpsdake/CC BY-SA 3.0, Doug_McGrady/CC BY 2.0/Flickr, Wikimedia Commons