20-12-2022 
Spis treści
Cis pospolity (Taxus baccata) to duży krzew lub drzewo iglaste należące do rodziny cisowatych (Taxacpeae). Występuje w całej Europie, na ogół pojedynczo, rzadziej w zwartych drzewostanach. W przyrodzie Polskiej występuje rzadko i podlega ochronie częściowej. Jednocześnie jest popularnym, wiecznie zielonym krzewem naszych ogrodów.
Cis pospolity osiąga nawet do 20 m wysokości. Korona może być stożkowata lub kolumnowa u osobników z jednym pniem, albo rozłożysta u roślin z pniem wielokrotnym. Wierzchołki gałęzi są lekko wzniesione, a pień często obrośnięty cieńszymi gałązkami. Cisy pospolite mają płytki system korzeniowy.
Brunatnoszara, bruzdowana i popękana kora łuszczy się charakterystycznymi, dużymi płatami. Pędy o luźno rozmieszczonych igłach są zielone lub zielonobrunatne. Cisy łatwo odróżnić od innych iglaków po igłach – długości ok. 4 cm, są płaskie i równowąskie, wierzchem ciemnozielone, spodem jaśniejsze z dwoma wyraźnymi paskami.
Cis pospolity to roślina dwupienna. Kwiaty męskie są liczne, kuliste lub podługowate i znajdują się na spodniej stronie pędów. W okresie pylenia stają się jasnożółte. Kwiaty żeńskie są niepozorne i pojedyncze. Okres kwitnienia trwa od lutego do kwietnia. Dojrzałe nasiona są otoczone mięsistą, czerwoną osnówką (która jest jedyną nie trującą częścią rośliny).
Uprawa i wymagania
Najlepiej rośnie na glebach o odczynie od umiarkowanie kwaśnego do zasadowego. Preferuje stanowiska zacienione. Najczęściej rośnie jako domieszka w podszyciu lasów liściastych lub mieszanych. Roślina ta lubi też wilgoć i nie powinniśmy doprowadzać do przesuszania ziemi u jej młodych okazów.
Cięcie formujące powinno się przeprowadzać wiosną – w marcu, kwietniu. Latem możemy mniej intensywnie korygować bryłę rośliny.
Cis pospolity dobrze znosi mróz i jest rzadko atakowany przez choroby.
Zastosowanie
Cis wspaniale znosi formowanie – nadaje się na żywopłoty i rzeźby roślinne. Jest często używany jako tło dla innych roślin. Jest sadzony w parkach ponieważ dobrze znosi warunki miejskie.
Olejki eteryczne wytwarzane przez tę roślinę znane są od stuleci. Surowce pozyskiwane z cisa są stosowane do produkcji leków, kosmetyków i w aromaterapii. Jest to mocno trująca roślina, dlatego gdy mamy podejrzenie zatrucia powinniśmy czym prędzej udać się do lekarza – w nielicznych przypadkach zatrucie cisem może być śmiertelne!
Od wieków drewno cisowe jest bardzo cenione. Twarde i wąskosłoiste, jest najbardziej sprężystym i niełupiącym się drewnem z Europy. W przeciwieństwie do innych drzew iglastych, nie posiada kanalików żywicznych.
Polecane odmiany
Znanych jest co najmniej 70 odmian uprawnych cisu pospolitego.
- 'Fastigiata' – wolnorosnący, kolumnowy krzew – pędy główne sztywne, pionowe, o ciemnozielonych igłach
- 'Dovastoniana' – odmiana drzewiasta, wolno rosnąca – po wielu latach może osiągnąć 3-5 m
- 'Aurea' – średniej wielkości krzew o złocistozielonych igłach
- 'Aurea Decora' – szeroki krzew o lekko pofalowanych pędach, igły barwy złocistożółtej, a później jasnozielonej
- 'Summergold' – krzew o wolnym wzroście, dorastający do 1 m wysokości i 3 m szerokości latem igły złocistożółte, zimą zielonobrązowe
Ciekawostki
Nazwa rośliny pochodzi od łacińskich słów toxicus – "toksyczny" (polski "cis" również pochodzi od tego słowa) i baccata – "mający czerwone jagody".
Cis pospolity jest gatunkiem rośliny, który najwcześniej został objęty ochroną w Polsce – Król Władysław Jagiełło, chcąc ograniczyć eksport cenionego drewna cisowego, wydał dekret ochrony tego drzewa już w 1423 roku!
Najstarszy cis pospolity w Polsce to cis z Henrykowa Lubańskiego (k. Lubania, woj. dolnośląskie). Eksperci szacują jego wiek na około 1300 lat.
Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: "Taxus"/wallygrom/CC BY-SA 2.0, Hans Braxmeier/Pixabay, "ACH17 C4"/2015 Plant Records Photos/CC PDM 1.0, "Taxus baccatus withering male flowers"/stanzebla/CC BY-SA 2.0
Komentarze