Spis treści
Opis rośliny Wymagania i uprawa Zastosowanie Wybrane gatunki i odmiany Ciekawostki

Pierwiosnek (Primula) to duży rodzaj roślin zwany też prymulkami. Należy on do rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae). Obejmuje niezwykle dużo gatunków, w tym głównie bylin, rzadziej roślin jednorocznych. W Polsce mamy 7 rodzimych gatunków pierwiosnków. Najczęściej występują one w górskich regionach strefy umiarkowanej na półkuli północnej (ale znajdziemy je też w Afryce, tropikalnej Azji czy Ameryce Południowej).

Pierwiosnki są bardzo zróżnicowane. Długość pędów kwiatowych pierwiosnków waha się od 3 cm do niemal 1 m. Ich części zielne mogą być nagie, owłosione lub pokryte mączystym nalotem. Liście odziomkowe pierwiosnków są zwykle owalnego kształtu i całobrzegie lub ząbkowane (u niektórych gatunków bywają też pierzastodzielne, piłkowane).  

Najczęściej posiadają baldachowate kwiatostany (niekiedy ułożone w piętra). Pojedyncze kwiaty pierwiosnków mogą mieć kształt lejkowaty (wyprostowany) lub dzwonkowaty (przewieszający się). Są pojedyncze lub pełne zależnie od odmiany. Występują w niemal wszystkich kolorach – od białego, przez różowy, czerwony i różowy, do niebieskiego. Często też bywają wielobarwne.

 
 

Niektóre gatunki pierwiosnków kwitną w marcu (o ile jest dość ciepło), lecz pełnia kwitnienia większości gatunków przypada na drugą połowę kwietnia i maj.

Owocami tych roślin są torebki o kulistym, jajowatym lub cylindrycznym kształcie otwierające się na szczycie. Wytwarza liczne nasiona.

Wymagania i uprawa

Wymagania pierwiosnków mogą się znacznie od siebie różnić zależnie od gatunku. Te najczęściej uprawiane w naszych ogrodach preferują jednak stanowiska półcieniste i zacienione. Większość dobrze czuje się na glebach słabo próchniczych o dużej zawartości piasku, wilgotnych, ale przepuszczalnych. Dla innych najlepsze są gleby lekko kwaśne, próchniczne, wilgotne, bez tendencji do zastoin wody.

 
 

Jako byliny ogrodowe, pierwiosnki są mrozoodporne – wytrzymują temperaturę nawet -20°C.

Zastosowanie

Pierwiosnki są jednymi z najpopularniejszych bylin ogrodowych. Stanowią cenne gatunki na skalniaki, rabaty, do tworzenia obwódek czy do donic na balkonach i tarasach. Można sadzić je pod drzewami, krzewami, a także przy zbiornikach wodnych. Pasują do wszystkich stylów ogrodów – od naturalistycznych do nowoczesnych. Pierwiosnki uważa się za "najlepszych sąsiadów" dla wiosennych kwiatów cebulowych.

Pierwiosnki w doniczkach można też z powodzeniem uprawiać w domu. Będą doskonałe na kuchennych parapetach. Co więcej, liście i kwiaty prymulek są jadalne

 
 

Gatunki i odmiany

Do pierwiosnków kwitnących wiosną należą:

  • pierwiosnek lekarski (Primula officinalis syn. P. veris),
  • pierwiosnek wyniosły (Primula elatior) (zdj. 2),
  • pierwiosnek bezłodygowy (Primula vulgaris),
  • pierwiosnek gruziński (Primula juliae) (zdj. 3),
  • pierwiosnek ząbkowany (Primula denticulata) (zdj. 4),
  • pierwiosnek łyszczak (Primula auricula),
  • pierwiosnek omszony (Primula x pubescens),
  • pierwiosnek wianuszkowaty (Primula bulleyana) (zdj. 5),

 
 

Pierwiosnki kwitnące latem to:

  • pierwiosnek kubkowaty (Primula obconica)
  • pierwiosnek japoński (Primula japonica),
  • pierwiosnek Beesa (Primula beesiana),
  • pierwiosnek kwiecisty (Primula florindae),
  • pierwiosnek Viala (Primula vialii) (zdj. 6).

Ciekawostki

Nazwa tych roślin jest łatwa do zapamiętania – pochodzi od łacińskiego słowa primus, czyli "pierwszy", ponieważ pierwiosnki znane są właśnie z tego, że ich kwiaty pojawiają się jako jedne z pierwszych po zimie.

Najwięcej gatunków pierwiosnków pochodzi z obszarów górskich w Chinach – natkniemy się tam na aż 300 gatunków tych kwiatów!


Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: iVerde, hortulus